Йелдер еңбегінің гигиенасы

Қ ызмет ететiн жә не жұ мыс істейтін ортада, ә йелдердің ортақ ү лесі негiзiнен 51% қ ұ райды. Ғ ылыми - техникалық ө рлеудің табыстарын енгізумен байланысты, ең бектің сипатының жә не мазмұ нының ө згерістері халық шаруашылығ ына, ә р тү рлі салаларда жұ мыс істейтін ә йелдердің қ атыстырылуын қ айта қ арастыруды талап етеді. Осылай, кә сіпорындарда машина жасау жә не радиоө ндірісінде жұ мыс істеп жатқ ан ә йелдер ү лесі 65- 67%, электроника жә не қ ұ рал жасауда – 45 - 47%, мұ най химияда - 60%. Сонымен қ атар, осы уақ ытта кө мір, орман ө неркә сісібінде, кө лік коммуникация кә сібінде, ү лкен физикалық жү ктемелер қ ойнауында, ер адамдар саны басым. Механикаландырылғ ан ең бекте, ә йелдер саны 50% қ ұ рап жатыр.Аппаратшылардың, жө ндеушілердің ортасында ә йелдер еншісі жоғ арылап келеді, жабдық таушы, оператор, машинист-моторист жә не т.б.

Сонымен бірге, жұ мыс орнындарында қ азіргі ортада ә йел организміне, тиімді шарт жасауғ а ә рдайым жолы тү се бермейді. Ө ндірістерде, қ атардағ ы ә йелдердің ең бегі бү гін қ олданылып жатқ анымен, қ олайсыз ө ндірістік факторлардың бар болуы орын алады. Қ анағ аттанарлық сыз ө ндірістік жағ дай, кейбір сә ттерде ә йелдердің анатомо-физиологиялық ерекшеліктеріне байланысты, гинекологиялық кә сіби аурулардың пайда болуына себеп туғ ызып жә не ә йелдердің репродувтіктік функциясына ық пал етеді.

Ө неркә сіптерде жә не ауыл шаруашылығ ындағ ы салаларда ү лкен ең бек кө лемін қ ажет ететін мамандық тардың саны басым болып тұ р. Ауыр ең бекпен айналысатын қ ызметтердегі ә йелдердің арасында, жатырдың ретофлексиі, ішкі жыныс органының тө мендеуі, ө здігінен тү сік тастау жоғ арғ ы пайызды кө рсетеді.

Ауыр жұ мыстардың механикаландырылып жең ілірек бола тү сіп жатқ анымен, жү йке жү йесіне кө п жү к тү суі де ә йелдердің денсаулығ ына қ олайсыз ық пал етуде.

Қ азіргі уақ ыта, отырып немесе тұ рып атқ арылатын таза ә йел мамандық тарыда, остеохондрозғ а, сү йек-бұ лшық еттінің бұ зылушылық -тарының пайда болуына, спондилезге (омыртқ аның ауруы), тө с кеудесінің жә не іш қ уыстың, аяқ қ олдың, қ ан айналымының бұ зылуына себеп болады. Кө п мамандық тар, ортаның физикалық факторлар ә серлеріне байланысты.

Ө ндірістік діріл, шудың ә йел организміне ұ зақ ә сер ету, қ ан айналымының бұ зылуына, мезгілінен бұ рын босануғ а, қ ұ рсақ тың іште опат болуына себеп болады. Жатырдың жә не жү ктіліктің дұ рыс дамуы да бұ зылады.

Біртекті кә сіби жұ мыс барысында діріл мен даң ғ ыра, шудың патологиялық ә сер ету жиілігі, ер адамдарғ а қ арағ анда ә йелдерде жоғ ары.

Иондық сә улелер бө летін жұ мыс орындары, жү ктіліктің барлық даму уақ ытында ә сері бар: жү ктілік мерзімі ө згереді немесе бала ақ аумен туылады.

Ә йелдердің терісі, кейбір химиялық зиянды заттарғ а ө те сезімтал келеді. Кә сіби тері аурулары, бірдей жұ мыс шарттарында ерлерге қ арағ анда ә йелдерде жиі кездеді. Жасы жә не тә жірибиесі бойынша бірдей топтағ ы жұ мыста, ә йелдер еркектерге қ арағ анда ерте жә не жиі химиялық заттардың ә серіне тә н симптомдарғ а шалынады - миокардтық алқ ынулары, гипотония, дистрофия, тромбоцитопения.

Гинекологиялық ауру-сырқ аулардың арасында етеккірдің бұ зылуы жиі кездеседі. Ө неркә сіптік у кө п жағ дайда жү ктілікті бұ зуғ а, ө здігінен тү сіктің болуына, мезгілсіз уақ ытта босануғ а себеп болып табылады. Эмбриотропты немесе тератогенді ә серлі улы химикаттар емшектегі сү тке барады. Жү кті ә йелдердің ерекше осалдық кө рсететін жері зиянды факторлар бар жерде жұ мыс істеу.

Ә йелдердің ең бегін қ орғ ауда, жоғ арыда кө рсетілгендей, ө ндірістік ортада кейбір қ олайсыз физикалық жә не химиялық факторлар ә йелдердің, жоғ ары қ абылдағ ыштығ ын, организмнің физиологиялық ерекшелігін есепке алып, жатыр жә не жү ктілік, бала туу жә не тә рбиелеу уақ ыты қ осымша қ арастырылғ ан.

Жылдар ағ ымымен ә йелдердің ең бегін жә не денсаулығ ын қ орғ айтын заң акт жү йесі, ә йелдердің бағ алы ең бек етуіне жә не қ оғ амдық ө мірі ү шін барлық шарттарда қ амтамасыз етілген.

Ең бектенуші ә йелдер қ ұ қ ық тарына кең кө лемде Конституциялық кепілдік берілген, олардың денсаулық тарының сақ талуы заң мен ескерілген.

Ең бекшілер ә л-ауқ атының жү йелі тү рде ө суі арқ асында, сауығ у жә не ең бек шарттарын жақ сарту бойынша мемлекеттік шаралардың жү зеге асырылуына байланысты жылдан жылғ а ә йелдердің ортасында кә сіби аурулардың жиілігі тө мендеді. Жұ мыс істейтін ә йелдердің ең бегін қ орғ ау туралы жағ дайлар, жү ктерді тасу жә не оның орынын ауыстыру жұ мыстарына шектеулер енгізіп жатыр; ең бектің жә не демалыстың қ олайлы тә ртіптері қ арастырылып, тү нгі уақ ытқ а ә йелдердің ең бегінің шектеулігі, ең бектің кү ндіз қ ысқ артылып атқ арылуы немесе ең бек аптасының қ ысқ артылып атқ арылуы карастырылуда.

Ә йелдер ең бегін қ орғ ау заң ы, ә йелдердің жең ілдетілген ең бек тү рін қ арастыруда, ана болуына қ арай жұ мыста қ осымша жең ілдіктер берілуін, ә йелдерді жұ мысқ а қ абылдауда жә не жұ мыстан шығ аруда ү лкен кепілдіктердің болуы, жасө спірім балалары бар ә йелдердің ү шін, жұ мыс уақ ытының ұ зақ тығ ы біртіндеп қ ысқ артуы ескерілді. Ә йелдер ең бегін қ орғ аудың дамуы ең бектік қ ұ қ ық қ а кө лемді жү йелерде қ осындылар енгізумен жү зеге асырылады - ә леуметтік-гигиеналық, санитарлы-техникалық, емдік - алдын алу жә не тағ ы басқ а ә йелдердің организімінің, олардың аналық функциясының қ ауіпсіздігіне байланысты. Ә йелдердің ең бек жағ дайын жақ сарту жә не олардың денсаулығ ын сақ тау мақ сатында ә йелдердің ең бегін қ олдану рұ қ сат етілмеген ауыр жұ мыстар жә не зиянды шарттармен байланысты ө ндірістердің, мамандық тардың жә не жұ мыс тардың жаң а тізімі бекітілген. Ә йелдер ү шін бұ л тізім бойынша жұ мысқ а тыйым салынғ ан 900 аса мамандық тар бекітілген. Қ р ДСМ келісмі бойынша ең бек жә не ә леуметтік сұ рақ тар бойынша Қ РМемлекеттік комитетпен ауырды кө теруде жә не орын ауыстыруда ә йелдер ү шін жаң а нopмaтивті шектеуліктер бекітілген (18 кесте).