Мәліметтер базасының схемасы

Мақ саты: қ арастырылып отырғ ан аймақ тағ ы объектілердің арасында байланысорнату мү мкіндіктерін, мә ліметтер схемасын қ алай қ ұ ру екендігін оқ ып ү йрену мақ сатында келесі жаттығ уларды орындаң ыздар.

1. Объектілер арасындағ ы байланыстар мен мә ліметтер схемасы

Мә ліметтер схемасы мә ліметтер базасының қ ұ рылымын жасап, оның графикалық бейнесі болып қ ана қ оймай, жұ мыс істеу процесінде де кең қ олданылады. МБ схемасын жасау кө пкестелі формаларды, сұ раныстарды жә не басылымдарды жең іл қ ұ растыруғ а, сондай-ақ, кестелерді тү зету кезінде байланысқ ан мә ліметтер тұ тастығ ын қ амтамасыз етуге мү мкіндік береді.

Схемада кестелер арасындағ ы байланыстар анық талып, олардың нұ сқ алары жасалады. Осылай қ ұ рылғ ан схемалар ө зара байланысқ ан кестелер негізінде формалар, сұ раныстар жә не басылымдар қ ұ растыру кезінде мә ліметтер байланысын автоматты тү рде пайдалануғ а мү мкіндік береді. МБ схемасы графикалық тү рде арнайы терезеде ө рістер тізімі арқ ылы кө рсетілген ә р тү рлі кестелердің керекті ө рістерін сызық тармен байланыстыру жолымен бейнеленіп тұ рады.

Осындай ө зара байланысу бейнесі мә ліметтердің екі тобы арасындағ ы нақ ты байланысты кө рсетеді. Бұ лардың “бірдің бірге” (1: 1), “бірдің кө пке” (1: М немесе 1:?) жә не “кө птің кө пке” (М: М) қ атынасы сияқ ты бірнеше тү рлері бар.

Мысалы, СТУДЕНТ объектісі бар болсын делік. Оны сипаттау кезіде ФАМИЛИЯСЫ, АТЫ, ТУҒ АН ЖЫЛЫ, СЫНАҚ КІТАПШАСЫ НӨ МІРІ, ТОПТЫҢ НӨ МІРІ сияқ ты ө рістерді пайдаланамыз. Бұ л ө рістердің арасында мынадай байланыстар бар:

1. “Бірдің бірге қ атынасы”

ФАМИЛИЯСЫ СЫНАҚ КІТАПШАСЫ НӨ МІРІ

2. “Бірдің кө пке қ атынасы”

СЫНАҚ КІТАПШАСЫ НӨ МІРІ ТОПТЫҢ НӨ МІРІ

3. “Кө птің кө пке қ атынасы”

ТУҒ АН ЖЫЛЫ ТОПТЫҢ НӨ МІРІ

Осығ ан ұ қ сас ө зара байланыстар объектілер арасында да орнатылуы мү мкін.

Access программасы мә ліметтер схемасын қ ұ ру кезінде таң дап алынғ ан ө ріс бойынша кестелер арасындағ ы байланыс типін авоматты тү рде анық тайды. Егер байланыс орнатылатын ө ріс басты жә не бағ ынышты кестелердің екеуінде де қ айталанбайтын тү йінді ө ріске жататын болса, онда «бірдің бірге қ атынасы» тү ріндегі байланыс орнатылады. Ал, егер байланысу ө рісі тек басты кестеде ғ ана қ айталанбайтын тү йінді типке жататын болып, ал бағ ынышты кестеде ол тү йінді ө ріс типіне жатпайтын болса немесе ондағ ы қ ұ рамалы тү йінді ө ріске кіретін жағ дайда, басты кестеден бағ ынышты кестеге қ арай «бірдің кө пке қ атынасы» байланысы орнатылады.

Басты кестеден байланыс ө рісі ретінде тү йінді болып саналмайтын типті таң дағ анда, тек бірігу байланысы орнауы мү мкін. Мұ ндай байланыстар басты кесте мен бағ ынышты кестенің екеуінен де алынғ ан ө рістері бар формалар мен басылымдар қ ұ ру кезінде қ ажет болады. Мұ ндай байланыстар бірдей мә ндері бар жазбалардың байланыс ө рісінде бірігуін тө мендегі 3 тә сілдердің біреуімен қ амтамасыз етеді:

1) екі кестенің де байланысқ ан ө рістерінің мә ндері бірдей болғ ан жазбаларды ғ ана біріктіру;

2) екі кестенің де байланысқ ан ө рістерінің мә ндері бірдей болғ ан жазбаларды біріктіру жә не, соғ ан қ оса, 2-кестеде ө зіне сә йкес байланысу ө рістері жоқ 1-кестедегі барлық жазбаларды 2-кестенің бос жазбаларымен біріктіру;

3) екі кестенің де байланысқ ан ө рістерінің мә ндері бірдей болғ ан жазбаларды біріктіру жә не, соғ ан қ оса, 1-кестеде ө зіне сә йкес байланысу ө рістері жоқ 2-кестедегі барлық жазбаларды 1-кестенің бос жазбаларымен біріктіру.

1: 1 немесе 1: М типіндегі байланыс тү рлеріне мә ліметтер тұ тастығ ын қ амтамасыз ететін параметрді жә не де байланысқ ан жазбаларды автоматты тү рде каскадты жаң арту мен ө шіру ісін енгізуге болады.

Мә ліметтер базасының тұ тастығ ы деп базадағ ы мә ліметтердің қ атесінің жоқ тығ ы мен дә лдігін айтады. МБ-ның біртұ тастығ ын қ амтамасыз ету дегеніміз – кез келген уақ ытта базадағ ы мә ліметтердің қ атесіз, дұ рыс қ ұ растырылуына бағ ытталғ ан шаралар жү йесі. Мұ ндай шаралар жү йесіне мә ліметтердің мү мкін мә ндері мен олардың арасындағ ы байланыстарды қ адағ алауғ а арналғ ан белгілі бір ережелер жиынынан тұ ратын мә ліметтер тұ тастығ ына қ ойылатын шектеу­лер жатады.

Мә ліметтердің біртұ тастығ ын қ амтамасыз ету дегеніміз ө зара байланысқ ан кестелер ү шін мынадай бірнеше тү зету шарттарының орындалуы:

n бағ ынышты кестеге басты кестедегі байланыстырушы тү йінді ө ріс мә нінің ешбіріне сә йкес келмейтін жазба енгізілмейді;

n басты кестеде жазбаны, бағ ынышты кестедегі онымен байланысты жазбалар ө шірілмей, жоюғ а болмайды;

n байланыстыруды қ амтамасыз ететін басты кестедегі тү йінді ө ріс мә ндерінің ө згеруі соларғ а сә йкес бағ ынышты кестедегі жазбалар мә ндерінің де ө згеруін жү зеге асырады.

Байланысқ ан жазбаларды каскадты тү рде жаң арту режимінде басты кестенің байланысу ө рісіндегі мә нді ө згерткенде, бағ ынышты жазбалардағ ы соғ ан сә йкес келетін ө ріс мә ндері автоматты тү рде ө згертіледі. Байланысқ ан жазбаларды каскадты тү рде жою режимінде басты кестедегі жазбаларды ө шіру кезінде барлық дең гейлердегі бағ ынышты жазбалар каскадты тү рде жойылады.

2. Мә ліметтер схемасын жасау

МБ схемасын жасау базалар терезесіндегі Сервис/Мә ліметтер схемасы командасын орындаудан немесе саймандар тақ тасындағ ы Мә ліметтер схемасы батырмасын басудан басталады. Осы сә тте кестелерді мә ліметтер схемасына қ осу терезесі ашылады. Керекті кестені белгілеп алып, Қ осу (Добавить) батырмасын басу керек. (18-сурет)

МБ схемасында екі кесте арасындағ ы байланысты орнату кезінде басты кестедегі байланыс орнатылатын тү йінді ө рісті белгілеу қ ажет. Содан соң тышқ анның сол батырмасын басулы кү йде ұ стап, курсорды бағ ынышты кестенің байланысқ а сә йкес ө рісіне апару керек. Қ ұ рамалы тү йінді ө ріс арқ ылы байланыс орнату кезінде басты кестенің тү йініне кіретін барлық ө рістерді белгілеп (Ctrl батырмасын басулы кү йде ұ стап) алып, оларды бағ ынышты кестедегі байланыс ө рістерінің біріне тасымалдау керек. Байланыс орнатылғ аннан кейін кө рсетілгендей Байланыстар (Связи) терезесі ашылады. Мұ нда басты кестенің ә рбір тү йінді ө рісі ү шін (Кесте/сұ раныс) бағ ынышты кестедегі соғ ан сә йкес келетін ө рісті таң дап алу қ ажет (Бағ ынышты кесте/сұ раныс).

Мә ліметтер схемасын қ ұ ру кезіндегі кестені қ осу

. Байланыс параметрлерін анық тау терезесі

Сондай-ақ, біртұ тастық ты қ амтамасыз ететін параметрді орнату қ ажет. Ол ү шін сә йкесінше мынадай жалаушаларды белгілеу керек: «Мә ліметтердің тұ тастығ ын қ амтамасыз ету», «Байланысқ ан ө рістерді каскадты тү рде жаң арту», «Байланысқ ан жазбаларды каскадты тү рде жою». Осы сә тте тек кейбір жалаушаларды ғ ана белгілеуге де болады. Егер жалаушаның біреуі де белгіленбесе де, байланыс оранатылады, бірақ мә ліметтер схемасында ол айқ ын 1: 1 немесе 1: М (1: ¥) тү рінде кө рсетілмейді.