Мәліметтер қорының үш деңгейлі архитектурасы

1. Мә ліметтер қ орын берудің дең гейлері: қ олданушылық дең гей, концептуальдық дең гей, физикалық дең гей.

2. Мә ліметтер қ орының физикалық жә не логикалық тә уелсіздігі.

Мә ліметтер қ орына басшылық жасау

Мә ліметтер қ орын жоспарлау, жобалау, жасау жә не іске қ осу кезең деріндегі мә ліметтер қ оры ә кімшілігінің негізгі қ ызметтері.

1978 жылы ANSI/SPARC комитеті мә ліметтер қ оры жү йелерінің жалпылама қ ұ рылымын ұ сынғ ан болатын. Ол қ ұ рылым ү ш дең гейлі архитектура деген атауғ а ие болды, оғ ан сә йкес мә ліметтер қ орын ұ сынудың ү ш дең гейі болады: сыртқ ы, тұ ғ ырнамалық жә не ішкі.

Сыртқ ы дең гей мә ліметтердің пайдаланушылық ұ сынылуын анық тайды. Сондық тан бұ л дең гей пайдаланушылық дең гей деп те аталады. Сыртқ ы дең гейде ә рбір пайдаланушы топ мә ліметтер қ орындағ ы мә ліметтер туралы ө з кейіптемесін алады, онда мә ліметтер элементтері мен олардың ө зара қ арым-қ атынастарының пайдаланушығ а бағ ытталғ ан сипаттамасы беріледі. Тү рлі кестелер, байланыстар, есеп берулер, формалар жә не т.б. ө здері шешетін міндеттерге сә йкес мә ліметтер қ орының пайдаланушылық кейіптемесіне сә йкес келеді.

Кейіптеменің тұ ғ ырнамалық немесе логикалық дең гейі дегеніміз – бұ л мә ліметтер қ орын жасаудың дең гейі. Бұ л дең гейде талап етілген міндетті шешуге қ ажетті объектілер анық талады жә не олардың арасындағ ы байланыстар орнатылады. Тұ ғ ырнамалық жобалаудың нә тижесінде объектілердің, олардың элементтерінің жә не олардың арасындағ ы қ арым-қ атынастарының тұ ғ ырнамалық моделі, сұ лбасы, объектінің логикалық сипаттамасы қ алыптасады. Мысалы, Orion оқ у мә ліметтер қ орына арналғ ан тұ ғ ырнамалық сұ лба келесі тү рде болады.

«Orion» оқ у мә ліметтер қ орының тұ ғ ырнамалық сұ лбасы

Жасалғ ан тұ ғ ырнамалық сұ лбаны жү зеге асыру ү шін мә ліметтер қ орының ың ғ айлы моделі таң далып алынады, мә ліметтердің қ ұ рылымы сипатталады.

Ішкі дең гей мә ліметтер қ орына физикалық кө зқ арасты қ амтамасыз етеді. Бұ л дең гей ү шін жү йелік программалаушылар, мә ліметтердің физикалық қ орын жобалаушылар жауап береді, олар мә ліметтерді кодтау мен компьютерде жә не тасымалдағ ыштарда кейіптеу мә селелерін шешеді, мә ліметтерді шұ ғ ыл тү рде оқ у мен оларды ө згерту мақ сатында мә ліметтерге қ ол жеткізу ә дістерін анық тайды. Мә ліметтерге қ ол жеткізудің негізгі ә дістері индекстеу, хэш-адрестеу жә не сығ у болып табылады.

Хэш-адрестеу дегеніміз – қ андай да бір алгоритм (хэш-қ ызметі) бойынша тасымалдағ ыштағ ы мекен-жайды кестенің қ андай да бір ө рісінің, кө бінесе басты ө рісінің негізінде есептеп шығ у. Мә ліметтерді жазу кезінде хэш-қ ызметінің кө мегімен мекен-жайы есептеп шығ арылады жә не содан кейін мә ліметтер осы есептелген мекен-жай бойынша тасымалдағ ышқ а жазылады. Мә ліметтерді оқ у кезінде хэш-қ ызметі алдымен мә ліметтер орналасқ ан мекен-жайды есептеп шығ ады, содан кейін оқ иды.

Мә ліметтерді сығ у ү шін қ олданыста бар ә дістер пайдалынады, ол ә дістер тасымалдағ ышта жазылатын мә ліметтердің кө лемінің азаюын қ амтамасыз етеді, бұ л мә ліметтерді ө ң деуден ө ткізуге арналғ ан жү йелердің ө німділігін арттыруғ а мү мкіндік береді.

Мә ліметтер қ орының физикалық қ ұ рылымын жасаушылар мә ліметтерді орналастыру тә сілдерін қ олда бар нақ ты қ ұ рал-жабдық тарды, қ ұ рылғ ыларды ескере отырып анық тайды. Мә ліметтер қ орын ұ сынудың физикалық дең гейінің ақ ырғ ы пайдаланушығ а қ атысы болмайды.

Осылайша, ү ш дең гейлік архитектура мә ліметтер қ орын пайдаланушылық кейіптеменің физикалық кейіптемеге қ атысты логикалық тә уелсіздігін кө рсетеді. Келесі суретте (1.8-суретте) мә ліметтер қ орының ү ш дең гейлік архитектурасы келтірілген.

Мә ліметтер қ орының ү ш дең гейлік архитектурасы

Ә детте, мә ліметтер қ орының логикалық моделі мен физикалық қ ұ рылымын жасаушылар мә ліметтер қ орының ә кімшісі (администраторы) деп аталатын топты қ ұ райды.

Мә ліметтер қ оры ә кімшісінің қ ызметтеріне тө мендегілер жатады:

Мә ліметтер қ орына қ атысты талаптарды ә зірлеп шығ ару;

Мә ліметтер қ орын жобалау;

Мә ліметтер қ орын қ алыптастыру;

Мә ліметтер қ орын тиімді пайдалану жә не оғ ан ілесе жү ру.

Мә ліметтер қ оры ө зі арналып қ ұ ралғ ан, шешілетін міндетке сә йкес келуі тиіс. Мә ліметтер қ орын жобалауғ а логикалық модельді жасауды, шифрлеуді, кодтауды жә не ө зге де қ орғ ау қ ұ ралдарын қ амтитын тасымалдағ ыштардағ ы мә ліметтерді сақ тау тә сілдері жатады.

\