ада қағу жұмыстарына арналған машиналар және қондырғылар

Орнатқ ан кезде екі тү рлі қ адалар қ олданылады – қ ағ атын (дайын) заводтарда темірбетон жә не металды жә не бұ рғ ылап енгізетін темірбетон қ адалары. Котловандардың, қ ұ дық тардың жә не траншейлердің судан қ орғ ау қ абаттарын (ограждение) орнатқ ан кезде металды жә не темірбетон шпунттар қ олданылады. Дайын қ адаларды жә не шпунты енгізу ү шін қ ада енгізгіш агрегаттар, кокерлар мен кокерлік жә не қ ада бұ райтын жабдық тарды қ олданады. Қ ондырғ ылардың кейбір тү рлерін, сонымен қ атар алдында енгізілген элементтерді суыруғ а қ олданылады.

Дайын қ адаларды батырудың технологиялық циклы мына операциялардан тұ рады: қ аданы ілу, жобалы жағ дайғ а орналастыру, енгізгіштермен қ аданы жобалы белгіге дейін топырақ қ а енгізу, қ ада соқ қ ыш қ ондырғ ыны кезекті қ аданы батыру орнына жылжыту. Қ ада енгізгіштер конструкциясы бойынша, тоқ ты пайдалану тү рі бойынша жә не жұ мыс істеу принципі бойынша ә р тү рлі болып бө лінеді.

Ө неркә сіптік жә не азаматтық қ ұ рылыста ең кө п қ олдану табылғ ан – соқ қ ы ә серлі қ ада қ ақ қ ыштар, оғ ан қ адалы балғ алар жатады.

1. Қ адалы балғ алар ауыр ұ ратын бө ліктен, цилиндр тә різдес барып қ айтатынбағ ыттағ ыш конструкция, поршень штогымен, штанг жә не т.б. Балғ аның ұ ру бө лігі қ ада басына кезекші соқ қ ылар береді. Балғ аның бағ ыттағ ыш бө лігінде балғ аны қ адағ а бекітуге жә не туралауғ а арналғ ан қ ондырғ ы бар.

Балғ аның жұ мыс циклы екі жұ мыстан атқ арылады – бос (холостой) (ұ ру бө лігін соң ғ ы ү стің гі дең гейге кө теру) жә не жұ мысшы (ұ ру бө лігінің астығ а жү руінің ү деуі жә не қ адағ а соқ қ ы береді). Қ адалы балғ алардың тарту бойынша механикалық (аз қ олданылады жә не кө п шығ арылмайды), ауа-булы, дизельді жә не бө лігінің массасы, бір соқ қ ының ең кө п энергиясы, ұ ру бө лігінің ең кө п кө терілу биіктігі, соқ қ ының минуттағ ы жиілігі болып табылады.

Ауа-булы балғ алар 0, 5-тен 0, 7 мПа сығ ылғ ан ауаның немесе пар энергиясының кө мегімен жұ мыс істейді. Мұ ндай балғ алардың екі тү рі қ арастырылады: жай – бір жақ қ а жұ мыс істейтін, энергия тек қ ана жұ мыс қ ондырғ ысын кө теруге, ал тү сіруге балғ аның ө з кү шімен іске асырылады жә не екі жақ тан жұ мыс істейтін балғ аның тү скендегі энергияғ а қ осылатын энергия, сол себепті ұ ру энергиясы ұ лғ аяды жә не жұ мыс циклының ұ зақ тығ ы қ ысқ арады.

Жай ауа-булы балғ алардың ұ ру бө лігінің қ ұ рамы шойынды қ абық ша массасы 1800…8000 кг ішінде цилиндр орнатылғ ан цилиндр штокпен поршеньді басқ арып отырады

Жай жұ мыс істейтін балғ алардың қ ызметтерінің айырмашылығ ы аз. Олардың жұ мыстарын басқ ару - жартылай автоматты.

Дизельді балғ алар іштен жанатын, екі жақ ты дизель принципімен жұ мыс істейтін, тік жұ мыс істейтін двигатель болып келеді. Олар қ ұ рылысты ө зінің энергия қ ажет етпейтіндігімен, мобильділігімен, конструкциялары қ арапайым жә не берік. Сонымен қ атар ү лкен ө сімділігімен кө п таралғ ан.

Дизель балғ алар ұ ру бө лігінің бағ ыттаушы тү рі бойынша қ ұ бырлы жә не штангілі болып бө лінеді. Қ ұ бырлы дизель балғ аның ұ ру бө лігінің бағ ыттаушы қ ызметін жылжымайтын қ ұ быр атқ арады, ал штангілі дизельде – екі штанга қ ызметін атқ арады. Штангілі балғ аның жылу камерасына дизельді жанар майды шашу – форсункалы, ал қ ұ бырлыда – соқ қ ылы.

Покровты қ ондырғ ығ а дизель балғ аларды захваттар жә не кө теру-тү сіру қ ондырғ ылар кө мегімен (балғ аны кө теріп-тү сіруге арналғ ан) іледі. Жә не покровты қ ондырғ ының лебедкасының арқ анына бекітіледі.

Дизель балғ алардың орташа (ұ ру белгісінің массасы 600 кг дейін), жең іл (1800 кг дейін) жә не ауыр (2500 кг дейін) болып келеді.

Гидравликалық қ ада қ ағ у балғ алары қ азіргі шығ арып жатқ ан типі бойынша гидравликалық балғ алардың ұ ру бө лігінің массасы 500 …7500 кг жә не бір ұ рғ андағ ы энергия.

2. Виброенгізгіштер (дірілдетіп енгізгіштер). Виброенгізгіштер батырылатын элементтердің ө сін бойлау жиілігі мен амплитудасы белгілі бір шамадағ ы тербелісті береді, соның арқ асында топырақ пен оғ ан батырылушы элемент аралығ ындағ ы ү йкеліс еселігі кү рт ө згереді. Олар қ ұ мды жә не суғ а қ анық қ ан қ ұ майт топырақ тарғ а металл шпунттарды, қ ұ бырларды, темірбетонды қ адаларды жә не сыртқ абық шаларды (оболочка) батыруғ а, сонымен қ атар оларды топырақ тан шығ аруғ а қ олданылады.

Виброенгізгіштер кіші жиілікті (n≤ 10 Гц) жә не ү лкен жиілікті (n≥ 16, 6 Гц) болып бө лінеді.

Кіші жиілікті виброенгізгіштерді біртекті ә лсіз топырақ тарғ а ү лкен массалы темірбетон қ абық шаларын жә не ұ зындығ ы 12 м дейін қ адаларды енгізуге қ олданылады.

Ү лкен жиілікті виброенгізгіштер су байланысқ ан топырақ тарғ а бетінің кедергісі аз элементтерді: шпунттарды, қ ұ бырларды жә не профильді металдарды ұ зындығ ы 10 м дейін қ олданылады.

Дірілдетіп істейтін балғ алар енгізілетін элементке вибрациялық жә не ұ ру импульстарын бере алады, сонымен қ атар тығ ыыз топырақ тарғ а ұ зындығ ы 13 м дейін металды шпунттарды, 20 м дейін метал қ адаларды жә не қ ұ бырларды енгізуін қ амтамасыз етеді.

Дірілдетіп істейтін балғ аларда біртекті суғ а қ анық қ ан топырақ тарғ а темірбетонды қ адаларды батыруғ а жә не топырақ тан қ ұ бырларды, қ адаларды жә не шпунттарды шығ аруғ а қ олданылады. Шпунтты суырғ ыштардың ең кө п тарағ ан тү рі – виброұ ру ә дісінде вибробалғ алар тү рінде жұ мыс істейтін шпунтты суырғ ыштар жатады. Олар клинді жә не гидравликалық қ алпақ шаларымен жабдық талады жә не ө здігінен жү ретін жебелі крандармен, экскаваторлармен, крандармен жә не кокерлі қ ондырғ ылармен бірге жұ мыс атқ арады.

3. Кокерлар жә не ө здігінен жү ретін кокерлі қ ондырғ ылар.

Қ адалы балғ алар, виброенгізгіштер, вибробалғ алар жә не басқ а да енгізгіштер

кокерлардың жә не ө здігінен жү ретін (ө здігінен жү ретін машиналар базасында) кокерлі қ ондырғ ылардың ауыспалы қ ондырғ ылары болып табылады. Олар қ аданы қ ажетті орынғ а тасуы жә не белгіленген орынғ а қ ажетті бұ рышпен орнатуғ а, қ адағ а қ ада енгізгіштерді орнатуғ а, қ ада енгізгіштерді жә не қ адаларды енгізгенде туралау жұ мыстарын атқ арады.

Кокерлардың жә не кокерлі қ ондырғ ылардың негізгі параметрлері: жү ккө тергіштігі – Q (ілінген қ аданың, қ алпақ шаның жә не қ ада енгізгіштің қ осындылық массасы), мачтаның биіктігі – Н_м (кокердің тірек жазық тығ ынан ү стің гі жү к блогының ө сіне дейінгі арақ ашық тық), мачтаның қ ұ лашы – L (бұ рылу платформасының айналу ө сінененгізілетін қ аданың вертикальді ө сіне дейінгі арақ ашық тық), мачтаның бойлық орнату ең істігі – β, кө лденең орнату ең істігі – γ, кокерлі қ ондырғ ының тұ ру жолы – К, жалпы салмағ ы – m_k.

Кокерлі қ ондырғ ылар рельсті жү ру қ ондырғ ыда жә не рельссіз жү ру қ ондырғ ыда іске асырады жә не универсалды, жартылай универсалды жә не жай болып ү шке бө лінеді.

Универалды – толық бұ рылатын платформада, қ ұ лаш ұ зындығ ын ө згертуі, вертикальді жә не енкішті қ аданы енгізу ү шін мачталы кокердің бойлық жә не кө лденең енкіштігі.

Жартылай универсалды – толық бұ рылатын платформада, қ аданы вертикаль дең гейде ендіру немесе қ аданы ең кіш енгізгенде покровты мачталы қ ондырғ ы тек қ ана енгіш дең гейде ұ стап тұ руы.

Жай – бұ рылатын платформа механизмдері болмайды, тек қ ана қ аданы вертикаль дең гейде енгізеді, қ ұ лаштың жә не мачталы кокердің жұ мыс ең кіштігі ө згермейді.

Пайдаланғ ан ә дебиеттер тізімі

1. Кудрявцев Е.М. Комплексная механизация строительства.М.АСВ.2005-416с.

2. Строительные, дорожные и коммунальные машины. Оборудование для производства строительных материалов. Справочник. Том IV- 9. Под общ. ред. И.П. Ксеневича. М. Машиностроение. 2005- 736 с.

3. Волков Д.П., Крикун В.Я. Строительные машины.-М.Изд.АСВ, 2002-376 с.

4. Волков Д.П. Строительные машины и средства малой механизации -М.: Академ. 2006-416 с.

5. Крикун В.Я. Строительные машины. М. АСВ. 2005- 314 с.

6. Домбровский Н.Г. и др. Строительные машины. М.АСВ. 2002- 528 с.

7. Волков Д.П. и др. Машины для земляных работ.- М.: Машиностроение, 1992 -448 с.

8. Современная техника в строительстве. Журнал. 2006, 2007 г.

9. Мауленов Ж.К. Бурцев В.В., и др.Грузоподъемные машины.(Теория, конструкция и расчет) Уч. пособие. Алматы, КазГАСА. 2002- 215 с.

10. Мауленов Ж.К. Бурцев В.В., и др. Машины непрерывного транспорта. Алматы, КазГАСА. 2003- 137 с.

11. Мауленов Ж.К. Бурцев В.В., и др. Погрузочно-разрузочные машины. (Теория, конструкция, расчет). Алматы, КазГАСА. 2005- 137 с