Рылыс машиналары және жабдықтары туралы жалпы мәліметтер

I. Кіріспе

II. Негізгі бө лім

2.1) Қ ұ рылыс машиналары жә не жабдық тары туралы жалпы мә ліметтер

2.1.1) Қ ұ рылыс машиналарының классификациясы.

2.1.2) Қ ұ рылыс машиналарына қ ойылатын талаптар.

2.1.3) Қ ұ рылыс машиналардың индексациясы.

2.2) Жер қ азу – тасымалдау машиналары

2.2.1) Жер қ азу – тасымалдау машиналарының жалпы сипаттамасы

2.2.2) Бульдозер

2.2.3) Скреперлер

2.2.4) Ө здігінен жү ретін грейдерлер

2.3) Жер қ азу машиналары

2.3.1) Эксковаторлар туралы жалпы мә ліметтер

2.3.2) Бір шө мішті қ ұ рылыс эксковаторлары.

2.3.3) Траншейлі эксковаторлар.

2.3.4) Тізбекті траншейлі эксковаторлар.

2.3.5) Роторлы траншейлі эксковаторлар

2.4) Қ ада қ ағ у жұ мыстарына арналғ ан машиналар жә не қ ондырғ ылар

III. Қ орытынды.

Пайдаланылғ ан ә дебиеттер.

Кө лік жә не кө лік техникасы маман ретінде ө мірдегі тә жірибелік жұ мысында ә ртү рлі қ ұ рылыс жобаларын жасайды, дайындалғ ан жобаны нақ ты жағ дайғ а байланыстырады немесе тікелей қ ұ рылыс басында ондай жұ мыстарды ұ йымдастырумен айналысады. Механиктер қ ай дең гейде жұ мыс атқ арса да, бұ л жұ мыстар ә р уақ ытта механикаландыру ү дерісімен байланысты. Сондық тан ол қ ұ рылыс технологиясына сай тиісті машиналарды, жабдық тарды ұ тымды пайдалануы керек. Қ ұ рылыс жұ мыстарының алуан тү рлілігіне байланысты онда қ олданылатын машиналар да сан тү рлі. Сондық тан қ ұ рылыс машиналарын негізгі атқ аратын қ ызметіне қ арай топтастырып, сол топқ а жататын машиналарды жіктеп оқ ытады. Оқ у қ ұ ралының бірінші тарауында машина тетіктерін қ арастырғ ан соң, алдымен қ ұ рылыс, жол машиналары туралы жалпы мағ лұ маттар, атап айтсақ, атқ аратын міндетіне қ арай жіктеліп, машиналардың ө німділігі мен негізгі элементтері қ арастырылады. Оқ у қ ұ ралының келесі тарауларынан бастап ә р топқ а жататын машиналардың жеке тү рлерінің жалпы сипаттамалары, қ ұ рылымы, технологиясы, ө німділігі, келешегі т.б. қ арастырылады. Машинаның жұ мыс атқ ару ортасының, ө ң делінетін материалдардың қ асиеттері де беріледі. Қ азіргі заманда қ олданылатын машиналардың кө пшілігі қ ұ рылыс жұ мыстарын кешенді механикаландыруғ а бейімделіп жасалады. Жұ мысшының ө міріне қ ауіпті ауыр жұ мыстарды автоматты манипуляторлармен орындау, жұ мыс ө німділігін арттыруда қ ол машиналарын қ олдану мен кіші механикаландыруды пайдалану кең інен таралуда. Қ ұ рылыс ө ндірісі жетілдірілген машиналармен қ амтылуда. Осы жағ дайғ а сә йкес маман жоғ ары механикаландырылғ ан қ ұ рылысты ұ йымдастырушы жә не жетекші ретінде қ ұ рылыс машиналарының жұ мыс атқ ару негізі мен қ ұ рылымын, олардың ө німділігіне жә не жұ мыс сапасына ә сер етуші факторларды, сонымен қ атар, машиналарды дұ рыс таң дап, тиімді пайдалана білуі ө те қ ажет.

рылыс машиналары жә не жабдық тары туралы жалпы мә ліметтер

1. Қ ұ рылыста қ ұ рылыс машиналарының мың дағ ан типоразмерлері тағ айындалуына, жұ мыс істеу принципіне, ө лшемдеріне, кү штілігіне, ө німділігіне байланысты пайдаланылады.

Қ ұ рылыс машиналары классификацияланады: тағ айындалуына (технологиялық тү ріне) байланысты; жұ мыс істеу режиміне; қ ондырғ ының кү ш алу тү ріне; жү ру дә режесіне жә не ә мбебаптылығ ына.

Қ ұ рылыс машиналарының тағ айындалуына байланысты келесі топтарғ а бө лінеді: тасымалдау, тасымалдаушылар жә не арту-тү сіру; жү к кө теру; жер жұ мыстарына арналғ ан; қ ада қ ағ у жұ мыстарына арналғ ан; ә рлеу жұ мыстарына арналғ ан; бетон жә не темірбетон жұ мыстарына арналғ ан; қ ол машиналары (механизацияланғ ан қ ұ рал-саймандар).

Машиналардың ә р тобы топшаларғ а бө лінеді (мысалы, жү к кө теру машиналары тө рт топшадан тұ рады – домкраттар, тебедкалар, подъемниктер жә не крандар). Ә р топша машиналардың бө лек-бө лек типтерін қ ұ райды. Олар бө лек тү йіндерінің конструкцияларының айырмашылығ ы немесе бү тін машиналардың айырмашылығ ы (мысалы, подъемниктер, мачталы, шахталы, скипті жә не ішекті (струнные) болып бө лінеді). Машиналардың ә р типі бірқ атар типтік ө лшемдерден (модельдерден), конструкциялары ұ қ сас, бірақ ө зарапараметрлерінің айырмашылығ ынан тұ рады (мысалы, ковштың сыйымдылығ ы, жү ккө тергіштігі, ө лшемі жә не массасы, ө німділігі, қ уаттылығ ы жә не с.т.б.).

Жұ мыс істеу принципіне байланысты машиналарды периодтық іске асыруы (циклдық), бір жұ мысты бірнеше периодта қ айталау жолымен жә не ө німді циклды беру тү рі (қ ұ рылыс крандары, бір шө мішті эксковаторлар жә не погрузчиктер, бульдозерлер, скрекерлер жә не т.б.), жә не ү зіліссіз іске асыру машиналары (конвейерлер, кө п шө мішті эксковаторлар жә не артқ ыштар, ерітінді тасымалдайтын насостар жә не т.б.) болып айырылады.

Қ ондырғ ының кү ш алу тү рі бойынша машиналар іштен жанатын двигательдер, электрлік, гидравликалық жә не пневматикалық двигательдер болып айырады. Кө п қ ұ рылыс машиналары аралас тарту тү ріне жатады, мысалы дизель-электрлік жә не дизель-гидравликалық (кө п тарағ андар), дизель-пневматикалық, электрлігидравликалық, электрліпневматикалық жә не с.т.б.

Жү ру дә режесіне байланысты машиналар стационарлы, кө шіп-қ ондырылатын жә не жылжымалы болып бө лінеді. Ең соң ғ ылар жұ мыс уақ ытында немесе тасымалданғ анда жү реді жә не олар ө здігінен жү ретін, прицепті жә не жартылай прицепті болуы мү мкін.

Ә мбебаптық дә режесіне байланысты машиналар кө п мақ сатқ а пайдаланылатын ә мбебап, ә ртү рлі ауыстырылатын қ ондырғ ылар жабдық талғ ан жә не арнайландырылғ ан, жұ мыс қ ондырғ ысының бірақ тү рімен жабдық талғ ан жә не бір технологиялық жұ мысты орындауғ а арналғ ан (қ ада қ ағ у балғ алары, бетонды насостар) болып айырылады.

2. Қ ұ рылыс машиналары ө зінің тағ айындалуына сә йкес болуы керек жә не ө німділік мү мкіншілігін максималды қ амтамасыз етіп жә не сол ө ндіріс жағ дайларында жұ мыс ө нім бірлігінің қ ұ нын минимумғ а келтіру, сонымен қ атар ауыспалы пайдалану жағ дайына кө ндігуі. машина минимальді массасы, қ арапайым, берік, қ ұ рыстырылғ ан жатқ ан жә не тасымалдау уақ ытында ың ғ айлы, сыртқ ы кү штер ә серіненаударылып кетпеуіне орнық ты талаптарына жауап беру керек. Машина ү лкен сенімділік жә не шыдамды, оң ай техникалық қ ызмет кө рсету жә не жө ндеу, пайдалы уақ ытында тиімді, жұ мыс істеу жағ дайын қ ауіпсіз қ амтамасыз ету, жұ мыс істеуге ың ғ айлы болуы керек. Машинаның сыртқ ы тү рі соң ғ ы техникалық эстетикаларғ а талаптарғ а жауап беру керек. Машиналар қ оршағ ан ортаны ластамау керек.

Ө здігінен жү ретін машиналар ү лкен маневрылығ ымен жә не ө ту мү мкіншілігі (проходимость) жоғ ары болуы керек. Маневрылығ ы – машинаның жү ру мү мкіншілігі жә не тар кіші минимальды радиустарда бұ рылуы. Ө ту мү мкіншілігі – машинаның ә ртү рлі қ ыр-ой жерлерден жә не кіші су бө геттерінен ө ту, ә лсіз кө тергіш қ абілетті топырақ тардан жылжыуы.

3. Барлық шығ арылғ ан қ қ рылыс машиналарына бірың ғ ай индексация жү йесі бекітіліп таралғ ан, сол себепке байланысты ә р машинағ а шығ арылғ ан орыннан индексация (марка) беріледі. Бұ л индексацияда ә ріптік жә не сандық белгілеулерден тұ рды. Сандардың алдында орналасқ ан индекстің негізгі ә ріптері машинаның тү рін белгілейді. Мысалы, ЭО– бір шө мішті эксковатор (эксковатор одноковшовый), ЭТР – роторлы траншейлі эксковатор (эксковатор траншейных роторных), ЭТЦ – роторлы шынжырлы эксковатор (эксковатор траншейно-цепных), ДЗ – жер қ азу тасымалдау машиналары (землеройно-траншейных машин), ДП – дайындау жұ мыстарына арналғ ан жә не тоң ғ ан топырақ тарды ө ң дейтін машиналар (машины для подготовительных работ и разработки мерзлых грунтов), ДУ – топырақ тарды жә не жол жабындарын тығ ыздайтын машиналар (машины для уплотнения грунтов и дорожных покрытий), КС - ө здігінен жү ретін жебелі крандар (кранов стреловых самоходных), КБ – мұ наралы қ ұ рылыс крандары (строительных башенных кранов), СП – қ адаларды ендіруге арналғ ан қ ондырғ ылар (оборудования для погружения сваи), БМ – бұ рғ ылау жә не бұ рғ ылау-кранды машиналар (бурильных бурильно-крановых машин), СО- ә рлеу жұ мыстарына арналғ ан машиналар (машины для отделочных работ), ТЛ – лебедкалар (лебедок), ТМ – кө п шө мішті артқ ыштар (погрузчиков многоковшовых), ТО – бір шө мішті артқ ыштар (погрузчиков одноковшовых), ТП – подъемниктер (подъемников), ТК – конвейерлер жә не (конвейеры и питожели), ИЭ – электрлі қ ол машиналары (ручных машин электрических), ИП – пневматикалық қ ол машиналары (ручных пневматических машин), ИВ – вибраторлар (вибраторов) жә не т.б. Индекстің сандық бө лігі негізгі машинаның техникалық сипаттамасы келтіріледі. Индекстің сандық бө лігінен кейін қ осымша ә ріп қ осылуы мү мкін, ол машинаның реттік модернизациясы, оның арнайы климаттық орындалу тү рін белгілейді.