Тапсырма. Су көздері мен топырақтың негізгі ластаушылары бойынша кестені толтыру (тәжіибелік дағды). специальностей ОМ и

6.Таратылатын материал: гидросфераның ластануы бойынша кесте

7.Ә дебиет:

1. Кенесариев Ү.И., Жақ ашов Н.Ж. Экология жә не халық денсаулығ ы, 2003 – 200 б., 25-30 беттер.

2. Асқ арова Ұ.Б. Экология жә не қ оршағ ан ортаны қ орғ ау, 2007 – 497 б., 15-18 беттер.

3. Қ уатбаев А. Экология жә не қ оршағ ан орта проблемалары: оқ у қ ұ ралы – 2011. – 350 б., 20-28 беттер.

4. Колумбаева С., Білдебаева Р., Шә ріпова М. Экология жә не тұ рақ ты даму: оқ у қ ұ ралы – 2012. – 153 б., 21-29 беттер.

5. Экология: оқ у қ ұ ралы/ C.А. Сергейчик. - Минск: Современная школа, 2010. -400 с., стр. 18-21.

6. Учение об окружающей среде: оқ у қ ұ ралы / Г.К. Ерубаева: Алматы, казак универс 2011.-153б., 5-10 беттер.

7. Экология и устойчивое развитие.учеб. пособие/ Колумбаева С.Ж., Бильдебаева Р.М., Шарипова М.А. Алматы, Қ азақ университеті, 2012 -133 б., 5-7 беттер.

8. Экология: оқ у қ ұ ралы / В.И. Коробкин, Л.В.Предельский: Феникс, 2008.-315б, 5-14 беттер.

8.Бақ ылау:

Бастапқ ы білімін ауызша сұ рау арқ ылы (білім қ ұ зіреттілігі):

1. Судың негізгі ластаушылары қ андай?

2. Жер ү сті жә не жер асты суларының негізгі ластау кө здері қ андай?

3. Гидросфера ластануының экологиялық салдары қ андай?

4. «Сулардың таусылуы» дегеніміз не?

5. Арал тең ізіндегі экологиялық апаттың себебі неде?

6. Гидросфера ластануы тұ рғ ындар денсаулығ ына қ алай ә сер етеді?

7. Сужә не топырақ арқ ылы қ андай аурулар тарайды?

8. Топырақ тың негізгі ластау кө здері қ андай?

9. «Топырақ деградациясы» дегеніміз не жә не оның себептері?

10. Табиғ и жә не жасанды биогеохимиялық провинциялар жө ніндегі тү сінік

11. Литосфера ластануының тұ рғ ындар денсаулығ ына ә сері.

12. Қ азақ станның табиғ и жә не биогеохимиялық провинциялары жә не республика тұ рғ ындарының денсаулық ерекшеліктері.

Жағ дайлық есептер.

№1 есеп. Зыряновка қ аласының ағ ынды сулары су жинайтын қ ұ бырларғ а жә не Березовка ө зеніне қ ұ йылады. Березовка ө зненіне ағ ынды судың келіп қ ұ ятын жерінен тө мнірек су алып тексергенде, онда: Сынап-0, 0006 мг/л (1 лкассты зияндылық); қ орғ асын-0, 06 мг/л; кадмий-0, 003 мг/л; цианидтер-0, 5 мг/л (2 кластық зияндылық); коли-индексі-2380000, иісі-4 балл, БПК-10 мг/л, еріген оттегі-0, 5-1, 0 мг/л.

Ағ ынды судың қ ұ ятын жерінен тө менде жә не жоғ арыда тұ ратын тұ рғ ындардың ауыру жиілігі (1000 тұ рғ ын).

Сұ рақ тар:

1. Судың қ андай ластау тү рлері орын алып тұ р?

2. Негізгі су ластау кө здері қ андай?

3. Қ андай ластаушылар абиоттық, биоттық жә не антропогенді факторларғ а жатады?.

4. Судың ластау кө рсеткіштері тұ рғ ындар денсаулығ ына қ алай ә сер етуі мү мкін?

Есеп.

Антропогенді салмақ тың артуына байланысты (атмосфералық ластануы, ағ ынды сулар) Шығ ыс қ азақ стан аймағ ында су қ олданатын тұ рғ ындарғ а полтенциалды зиян келтіреді. Металл ө ндіретін комбинаттардың ағ ынды сулары Ертіс ө зеніне ағ уда. Ал тұ рғ ындар Ертістің суын фильтрациялап ішуде. Тексерілген судың концентрациясы: берилий-0, 0001 мг/л, мышьяк-0, 04 мг/л, қ орғ асын-0, 09 мг/л, кадмий-0, 002 мг/л, цинк- 1, 5, мг/л. Класс бойынша қ ауіптілігі: Ві, Cd, Pb, As-2, Zn-3.

Сұ рақ тар:

1. Судың қ андай ластау тү рлері орын алып тұ р?

2. Негізгі су ластау кө здері қ андай?

3. Қ андай ластаушылар абиоттық, биоттық жә не антропогенді факторларғ а жатады?.

4. Судың ластау кө рсеткіштері тұ рғ ындар денсаулығ ына қ алай ә сер етуі мү мкін?

Есеп.

Ауылды жерлерінің тұ рғ ындары ішетін суды ү йінің қ асындағ ы қ ұ дық тардан алады. Мал шаруашылығ ының қ алдық тарын тұ рғ ын ү йлердің қ асына ә келіп жинайды. Қ ұ дық тардың суын тексергенде, онда аммиак-3-5 мг/л, фосфаттар-0, 06 мг/л, нитраттар-40 мг/л, нитриттер-5 мг/л, хлоридтер-450 мг/л, коли-индекс-50 БГКП (қ алыпты-10 БГКП) 1 литрде анық талады.

Сұ рақ тар:

1. Судың қ андай ластау тү рлері орын алып тұ р?

2. Негізгі су ластау кө здері қ андай?

3. Судың ластау кө рсеткіштері тұ рғ ындар денсаулығ ына қ алай ә сер етуі мү мкін?

4. Қ андай гигиеналық шаралар жү ргізу тиіс?

Тақ ырыбы: Тұ рақ ты даму концепциясы туралы тү сінік. Қ азақ станның Тұ рақ ты дамудағ ы болжамдары. Қ азақ стан Республикасының тұ рақ ты дамудағ ы ө зекті экологиялық мә селелері.

2.Мақ саты: Қ азақ стан Республикасы жә не басқ а да елдердегі тұ рақ ты дамудың концепциясы мен міндеттері туралы білімдерін қ алыптастыру мен дағ дыландыру;

- тұ рақ ты даму стратегиясы мен саясаты аумағ ындағ ы білімдерін қ алыптастыру мен дағ дыландыру.

3.Оқ ыту мақ саты:

1. Тұ рақ ты дамуғ а ө тудің механизмдері, мағ ынасы, мақ саты, міндеттері мне негізгі концепциясы жө ніндегі білімдерін қ алыптастыру.

2. Тұ рақ ты даму тү сінігі жө ніндегі білімдерін қ алыптастыру.

3. Қ азіргі заманғ ы жаһ андық экологиялық мә селелер бойынша халық аралық конвенциялар мен келісім шарттар жө ніндегі білімдерін қ алыптастыру.

4. Ірі дең гейдегі жаһ андық, аймақ тық, ұ лттық жә не жергілікті дең гейдегі мә селелерді шешудің негізгі ұ станымдары бойынша білімдерін қ алыптастыру.

5. Қ азақ стан Республикасы жә не басқ а елдердегі тұ рақ ты дамуғ а ө тудің концепциясы, стратегиясы мен тә жірибелік міндеттері жө ніндегі білімдерін қ алыптастыру;

6. Тірі ағ залар мен қ оршағ ан орта байланыстарының заң дылық тары туралы білімдерін, тә жірибелік жұ мыста тұ рақ ты дамуды сақ тау ү шін қ олдана білуді дағ дыландыру.

4.Ө ткізу тү рі: кең селік кең ес беру.

5.Тақ ырып бойынша тапсырмалар:

№1 тапсырма. Қ оршағ ан ортаны қ орғ ау жә не дамыту бойынша конференциялардың (Рио-де-Жанейро, 1992), мың жылдық тағ ы Саммит (Нью-Йорк, 2000), тұ рақ ты даму бойынша бү кілә лемдік Саммит (Йоханнесбург, 2002), XXI ғ асыр кү н тә ртібі меморандумы материалдырымен танысу (Казахстан, 1995). (қ ұ қ ық тық қ ұ зыреттілік).

№2 тапсырма Қ азақ стан Республикасының тұ рақ ты дамуындағ ы ө зекті экологиялық мә селелермен танысу специальностей ОМ и

6.Таратылатын материал: қ оршағ ан орта жә не даму бойынша конференцияның (Рио-де-Жанейро, 1992), мың жылдық Саммит (Нью-Йорк, 2000), тұ рақ ты даму бойынша бү кілә лемдік Саммит (Йоханнесбург, 2002), XXI ғ асыр кү н тә ртібінің меморандумы (Казақ стан, 1995) бойынша материалдар.

7.Ә дебиет:

1. Кенесариев У.И., Жақ ашов Н.Ж. Экология жә не халық денсаулығ ы, 2003 – 200 б., 25-30 беттер.

2. Асқ арова Ұ.Б. Экология жә не қ оршағ ан ортаны қ орғ ау, 2007 – 497 б., 15-18 беттер.

3. Қ уатбаев А. Экология жә не қ оршағ ан орта проблемалары: оқ у қ ұ ралы – 2011. – 350 б., 20-28 беттер.

4. Колумбаева С., Білдебаева Р., Шә ріпова М. Экология жә не тұ рақ ты даму: оқ у қ ұ ралы – 2012. – 153 б., 21-29 беттер.

5. Экология: оқ у қ ұ ралы/ C.А. Сергейчик. - Минск: Современная школа, 2010. -400 с., стр. 18-21.

6. Учение об окружающей среде: оқ у қ ұ ралы / Г.К. Ерубаева: Алматы, казак универс 2011.-153б., 5-10 беттер.

7. Экология и устойчивое развитие.учеб. пособие/ Колумбаева С.Ж., Бильдебаева Р.М., Шарипова М.А. Алматы, Қ азақ университеті, 2012 -133 б., 5-7 беттер.

8.Бақ ылау:

Бастапқ ы білімін ауызша сұ рау арқ ылы (білім қ ұ зіреттілігі):

1. Тұ рақ ты даму тү сінігіне анық тама беру.

2. Экология аумағ ындағ ы халық аралық бірлестіктердің маң ызы?

3. Тұ рақ ты даму бойынша пікір талқ ыланғ ан халық аралық конференцияны атаң ыз.

4. Тұ рақ ты дамудың концепциясы мен мақ саты.

5. Тұ рақ ты дамудың міндеттерін атап берің із.

6. Тұ рақ ты дамудың экологиялық механизмдерін ашың ыз.

7. Жаһ андық жә не аймақ тық дең гейдегі тұ рақ ты даму ұ станымының мә н мағ ынасын ашып кө рсетің із.

8. Ұ лттық жә не жергілікті дең гейдегі тұ рақ ты даму ұ станымының мә н мағ ынасын ашып кө рсетің із.