Оқулық құрал

А. Жұ манбаев, Ғ.Қ. Жұ манбаева, Ә.Ө. Байдү йсенова

КЛИНИКАЛЫҚ ИММУНОЛОГИЯ

ЖӘ НЕ АЛЛЕРГОЛОГИЯ

Қ арағ анды 2008

АЗАҚ СТАН РЕСПУБЛИКАСЫНЫҢ ДЕНСАУЛЫҚ САҚ ТАУ МИНИСТРЛІГІ

АЗАҚ СТАН РЕСПУБЛИКАСЫ Қ азММА ЖАНЫНДАҒ Ы МЕДИЦИНАЛЫҚ ЖОҒ АРЫ ОҚ У ОРЫНДАРЫНЫҢ ОҚ У-Ә ДІСТЕМЕЛІК СЕКЦИЯСЫ

АРАҒ АНДЫ МЕМЛЕКЕТТІК МЕДИЦИНА АКАДЕМИЯСЫ

А. Жұ манбаев, Ғ.Қ. Жұ манбаева, Ә.Ө. Байдү йсенова

КЛИНИКАЛЫҚ ИММУНОЛОГИЯ ЖӘ НЕ АЛЛЕРГОЛОГИЯ

Оқ улық қ ұ рал

Қ арағ анды 2008

УДК 612.083: 612.017.1

БКК 28.073 Я 7

ISBN 9965-406-33-2

Ж 88

Авторлар: Жұ манбаев К.А., Жұ манбаева Ғ.К., Байдү йсенова Ә.Ө.

Клиникалық иммунология жә не аллергология: Оқ у қ ұ ралы –

Қ арағ анды, 2008 - 259 бет.

Пікір жазғ андар:

медицина ғ ылымдарының докторы, профессор К.Б.Садық ов

медицина ғ ылымдарының докторы, профессор Қ.Б.Оспанова

медицина ғ ылымдарының докторы, профессор Г.Қ.Асқ арова

Оқ улық қ ұ ралда иммунитет, табиғ и иммунитет, иммунитет жү йесі, иммунитетке қ атысы бар жасушалардың маркерлері жә не функциялары, иммундық реакциялар туралы тү сінік берілген, иммундық статустың қ алыпты кө рсеткіштері келтірілген. Цитокиндер, комплемент жү йесі, иммунологиялық толеранттылық, гистосә йкестік, сілемейлі қ абық қ орғ анысы жө нінде мағ лұ мат берілген. Иммунитет тапшылығ ы ілкі жә не салдарлық деп жіктеліп, иммунитеті ө згерген инфекциялар, иммундық статусты бағ алау, иммундық тә сілмен емдеу, иммундық профилактиканың қ ағ идалары жазылғ ан. Соң ғ ы бө лімінде аллергияғ а тү сінік берілген жә не гиперсезімталдық пен аллергоздар жә не олардың диагностикасы туралы, емдеу қ ағ идалары бар. Оқ улық қ ұ рал соң ында тұ жырым жә не иммунологиялық терминдердің қ ысқ аша тү сіндірме сө здігі берілген.

Оқ улық қ ұ рал медициналық оқ у орындарының студенттеріне, иммунологтарғ а, инфекционистерге, терапевтерге арналғ ан.

4310020000 ББК28.073 Я7

Ж 00(05)-03

КазММА МедЖОО ОӘ С жұ мыс комиссиясы баспадан шығ аруғ а руқ сат берген жә не бекіткен № ___ хаттама _____«___»______2008 ж.

Жұ манбаев К.А.

Жұ манбаева Ғ.К.

Байдү йсенова Ә.Ө. ©
МАЗМҰ НЫ

Алғ ы сө з...............................................................................................................6

Қ ысқ артылғ ан сө здердің тізімі..........................................................................9

І тарау. Жалпы иммунология 11

1. Иммунология пә ні, оның мақ саты мен міндеттері....................................11

1.1. Иммунологияның даму тарихы............................................................11

1.2. Иммунитет туралы ұ ғ ым.......................................................................14

1.3. Табиғ и иммунитет жү йесі.....................................................................15

1.4. Адаптивтік арнайы иммунитет............................................................19

2. Иммунитет жү йесі..........................................................................................21

2.1. Жасушалық иммунитет жү йесі.............................................................24

3. Антигендер мен антиденелер.......................................................................30

3.1. Антигендердің тү рлері, сипаттамалары..............................................30

3.2. Антиденелер – иммуноглобулиндер...................................................33

4. Иммунды қ абілетті жасушалар..................................................................36

5. Цитокиндер – иммунитет жү йесінің реттеуіштері....................................45

6. Иммундық жауап жә не иммундық жасушалардың ө зара

байланыстары................................................................................................48

6.1. Иммундық жауап....................................................................................48

6.2. Иммундық жасушалардың ө зара байланыстары.................................50

6.3. Апоптоз....................................................................................................55

6.4. В-лимфоциттер жә не иммундық жауап................................................57

7. Антиидиотиптер, антиидиотиптік торап....................................................60

8. Комплемент жү йесі.......................................................................................61

9. Сілемейлі қ абық қ орғ анысы.........................................................................65

10. Иммундық комплекстер.............................................................................67

11. Гистосә йкестік жү йесі................................................................................68

12. Иммунологиялық толеранттылық.............................................................70

П тарау. Клиникалық иммунология 73

13. Иммундық тапшылық тар............................................................................73

13.1. Ілкі жә не салдарлық иммундық тапшылық тар жіктемесі..............73

13.2. Иммундық тапшылық тар..................................................................74

13.3. Антиденелер ө ндірілуінің ақ аулары................................................77

13.4. Х – хромосомамен тіркескен лимфопролиферациялық синдром.79

13.5. Ілкі жасушалық иммундық тапшылық тар.......................................79

13.6. Ө зге ақ ауларғ а байланысты иммундық тапшылық тар...................81

13.7. Ілкі иммундық тапшылық тың жұ қ палы асқ ынулары.....................84

14. Салдарлық иммундық тапшылық тар........................................................87

14.1. Салдарлық иммундық тапшылық тардың даму жағ дайлары.........87

14.2. Салдарлық иммундық тапшылық тардың жіктелуі....................... 88

15. Иммундық тапшылық тар тү рлері..............................................................93

16. Жұ қ палы аурулардағ ы иммундық тапшылық тар....................................96

16.1.АИТВ – инфекциясы...........................................................................96

16.2. Ө зге жұ қ палы ауруларда болатын иммундық ө згерістер...........103

17. Қ атерлі ө спелер жә не иммундық тапшылық жағ дайлар.......................108

17.1. Ісіктің иммунологиясы......................................................................... 110

18. Зат алмасуы бұ зылғ андағ ы салдарлық иммундық талшылық тар........112

19. Кө з ауруларындағ ы иммундық тапшылық тар.......................................113

20. Хирургиялық операциядан жә не жарақ аттан кейінгі иммундық

бұ зылыстар...............................................................................................114

21. Фертильділіктің иммунологиясы........................................................... 114

21.1. Жү ктіліктің иммунопатологиясы................................................... 117

21.2. Иммунологиялық факторлардың бедеулік дамуындағ ы рө лі...... 120

22. Аутоиммунды бұ зылыстар.......................................................................126

23. Иммундық статусты бағ алау....................................................................129

23.1. Ілкі иммундық тапшылық ты бағ алау...................................................136

23.2. Гуморальдық иммунитеттің бұ зылуын бағ алау..................................136

23.3. Жасушалық иммунитеттің бұ зылуын бағ алау....................................137

23.4. Туа болғ ан жә не жү ре дамитын комплемент компоненттерінің

тапшылығ ы.............................................................................................138

23.5. Фагоцитоз жү йесінің бұ зылуы............................................................. 139

24. Иммундық статусты тексеру картасы.................................................... 139

25. Иммунитет бұ зылыстарың емдеу............................................................ 142

25.1. Иммунитетті ширату...................................................................... 143

25.2. Иммунитетті белсендіретін препараттардың жіктемесі.................... 145

25.3. Иммунотропты препараттардың сипаттары....................................... 146

26. Цитокиндердің емдік ә серлері................................................................ 153

27. Иммунитет тежейтін препараттар жә не цитостатиктер........................ 157

28. Спецификалық (телімді) иммунотерапия жә не иммунопрофилактика162

28.1. Спецификалық (телімді) иммунодық профилактиканы жү ргізудің

қ ағ идалары................................................................................................ 163

III тарау. Аллергология 167

29. Аллергия мен иммунитет механизмдерінің бірлестігі...........................167

29.1. Аллергиялық реакциялардың этиологиясы мен патогенезі.............. 168

29.2. Гиперсезімталдық реакциялары.......................................................... 171

29.3. Гистамин жә не антигистаминдік препараттар.....................................177

30. Аллергоздардың диагностикасы............................................................. 182

31. Аллергиялық ауруларды емдеу.............................................................. 186

ІҮ тарау. Аллергоздар 195

32. Поллиноздар............................................................................................. 195

33. Тағ амдық аллергия................................................................................... 198

34. Микоздық аллергия.................................................................................. 202

35. Дә рілік аллергия....................................................................................... 207

36. Жә ндіктік аллергия.................................................................................. 216

37. Гельминттік аллергия.............................................................................. 218

38. Вакциналық жә не сарысулық аллергия...................................................219

39. Аллергиялық риниттер............................................................................ 220

40. Қ ұ лақ тың аллергиялық аурулары.......................................................... 226

41. Бронх демікпесі........................................................................................ 227

42. Студенттердің білімін тексеруге арналғ ан сұ рақ тар............................. 235

43. Тұ жырым................................................................................................... 246

44. Иммунологиялық терминдердің қ ысқ аша тү сіндірме сө здігі.............. 251

Ә дебиеттер.......................................................................................................257

Жаң а ғ асырғ а аллергиялық аурулардың жә не

иммундық тапшылық ты жағ дайлардың

ел арасында кең таралуымен келдік.

Жасушалық иммунитеттің тапшылығ ымен

созылмалы жә не вирустық баяу инфекциялар

оппортунистік ауруларды кө бейтуде.