Техникалық диагностика мен автобақылау құрылғылары

Темір жол кө лігінің тиімділігі мен жұ мыс сапасын арттырудың маң ызды шарты жылжымалы қ ұ рам, жолдың негізгі элементтері мен автоматика қ ұ рыл-ғ ыларының жоғ ары пайдалану сенімділігін қ амтамасыз ету болып табылады. Жү ру жолындағ ы вагондар мен локомотивтердің жү ріс бө ліктерінің жауапты тораптарының техникалық кү йін бақ ылауды автоматтандыру (диагностика) – пойыздар қ озғ алысының қ ауіпсіздігін арттыру міндеттерінің бір шешімі болып табылады. Бақ ылаудың автоматтандырылғ ан жү йелерін пайдалану эксплуатация процесінде пайда болатын жылжымалы қ ұ рамның жү ріс бө ліктерінің істен шығ у жағ дайларын уақ тылы анық тауғ а жә не жө ндеуге, апаттарғ а ә келіп соғ уы ық тимал қ айтымсыз істен шығ у жағ дайларының алдын-алуғ а, қ ұ рамдарғ а техникалық қ ызмет кө рсетуге жұ мсалатын уақ ыт шығ ынын қ ысқ артуғ а, вагондарғ а техникалық қ ызмет кө рсетуінсіз пойыздардың тоқ тау-сыз кепілді жү гірісінің қ ашық тығ ын ұ лғ айтуғ а, вагондық шаруашылық жұ мыс-шыларының жағ дайларын жең ілдету жә не ең бек ө німділігін арттыруғ а мү мкіндік береді. Бақ ылаудың мұ ндай жү йелеріне ПОНАБ типті ө тіп бара жатқ ан пойыздардан аса қ ыздырылғ ан букстарды анық тау аппаратурасы мен КРАП типті доң ғ алақ тардың шең бер бойынша сырғ у ақ ауларын анық тау аппаратуралары жатады. Пойыз қ озғ алғ ан уақ ытта КРАП аппаратурасы сырғ ы-малар, металдың созылуы (пісуі), кетіктер мен сырғ у бетінің ә ркелкі (жергілік-ті) тозуы тү ріндегі ақ ауларды анық тайды. Пойыздардың жү ру учаскелерінің бір пунктінде орналасқ андық тан ПОНАБ жә не КРАП аппаратуралары қ ұ рылымы, конструкциясы мен жұ мыс жасау принципі бойынша ұ қ састық тары кө п, бұ л қ ұ рылғ ылар автономды пайдалану тиімсіз болып келеді. Бақ ылау тиімділігі мен сапасын арттыру ү шін орталық тандырылып қ ұ растырылғ ан жылжымалы қ ұ рамның техникалық кү йін кешенді бақ ылаудың жә не диагностикалық ақ паратты диспетчерлік пунктте ө ң деудің автоматтандырылғ ан жү йелері жасалуда. Бұ л бақ ылау пункттерін жабдық тау шығ ындарын азайтумен қ атар, аппаратурағ а қ ызмет кө рсетуді ү немдеп, АСУЖТ жү йесімен ақ парат алмасуды ұ йымдастыруғ а мү мкіндік береді.

Жү йені бақ ылаудың желілік пункті аппаратурасы ЛПК (43-сурет) ө зге желілік пункттер мен диспетчерлік пункт аппаратурасымен ө зара ә рекеттесе отырып, автономды жә не орталық тандырылғ ан режимдерде жұ мыс жасай алатын нұ сқ асы бойынша қ ұ рғ ан мақ сатқ а сай болады. Бұ л ретте жабдық тар-дың артық тығ ына байланысты станцияда жү йенің жұ мыс сенімділігін арттырып, оның желілік пункттерінің аралық жабдық тарын ық шамдап, қ абыл-данғ ан технологиялық процеспен жылжымалы қ ұ рамның ағ ымдағ ы жө ндеуін ү немді байланыстыру нә тижесінде жақ сы пайдалану сипаттамаларын қ амтамасыз ету мү мкіндігі пайда болады.

43-сурет - Жылжымалы қ ұ рамның техникалық кү йін кешенді бақ ылау жү йесін ұ йымдастырудың принциптерін тү сіндіретін сұ лба

Жү йенің осы бө ліктері базасында жылжымалы қ ұ рамның ә р тү рлі элементтерін дистанциялық бақ ылаудың бағ ының қ ы жү йелері ұ йымдастыры-лады (букс тораптары, доң ғ алақ тар жұ бы, созылатын бө лшектер жә не т.б.). Ә рбір бағ ының қ ы жү йенің айдау бө лігінің қ ұ рамында жолдық ө лшеу тү рлендіргіштері, нормалау жә не сигналдарды станцияғ а беру қ ұ рылғ ылары бар (бақ ыланатын параметрлер саны бойынша), ал станциялық бө ліктің қ ұ рамында – сигналдарды қ абылдау жә не тү рлендіру қ ұ рылғ ылары. Станция-лық жабдық тардың топтық бө лігінде желілік жә не орталық пункттер арасында мә ліметтерді тіркеу жә не алмастыру қ ұ рылғ ылары бар. Ақ парат қ ашық байла-ныс каналдары бойынша орталық пунктіге беріледі, ал ө ндеуді орталық диспет-черлік пункт ЦДЧ қ ұ рылғ ылары орындайды. Бақ ылау мә ліметтері тікелей ПЧ айдау қ ұ рылғ ыларынан ә рбір желілік пунктте тіркелуі мү мкін жә не қ ажет болғ ан жағ дайда ПДЧ-ның диспетчерлік пунктінен сұ рала алады, бұ л жү йеге икемді сипат береді.

Жылжымалы қ ұ рамды бақ ылау зонасында жеке бағ ының қ ы жү йелердің ү ш жол ө лшеу тү рлендіргіштері ПИП мен барлық жү йенің жұ мысын басқ ару командаларын тү рлендіргіштер ППКУ орналастырылғ ан (44-сурет). Сигналдар аса қ ыздырылғ ан букс, доң ғ алақ тар мен созылатын бө лшектердің ақ ауларын анық таудың бағ ының қ ы жү йелерінің ПИП тү рлендіргіштерінен кабель бойын-ша постылық жабдық тау қ ұ рылғ ыларына УНС келеді, онда олар ұ зақ тығ ы мен амплитудасы бойынша нормаланып, ә рі қ арай хабарларды берудің кө п каналды (сегіз каналғ а дейін) аппаратурасы (АПС) кө мегімен 10 км-ге дейінгі қ ашық -тық тағ ы байланыс желісіне беріледі, бұ л аралық жабдық тарды станциядан максимум ық тимал қ ашық татуғ а сә йкес келеді.

Станциялық қ ұ рылғ ылар жү йе автономды немесе орталық тандырылғ ан режимде жұ мыс жасағ ан уақ ытта пойызды бақ ылау мә ліметтерін дайындайды жә не тіркейді. Ә рбір пойызды бақ ылау мә ліметтері қ ұ жаттар тү рінде ұ сынылады (сандық басу), бұ л қ ызмет кө рсетуші персоналдың қ абылдауы ү шін ың ғ айлы. Бұ л ретте вагонның пойыздағ ы жә не вагон осінің, пойыз жағ ының, бақ ыланып отырғ ан параметр мә ні жә не т.б. реттік нө мірі кө рсетіледі. Сандық кодқ а тү рлендіру жә не ақ паратты Р регистраторғ а беру ү шін дайындау ә рбір бағ ының қ ы жү йе ү шін жеке-жеке УОС сигналдарын ө ң деу қ ұ рылғ ыларымен жү зеге асырылады. БУ басқ ару блогы бақ ыланып отырғ ан параметрлердің ағ ымдағ ы мә нін талдайды жә не олар нормадан ауытқ ығ ан жағ дайда бақ ылау мә ліметтерін тіркеу командасын береді. Жү йе жұ мысының автономды режимі кезінде бақ ылау мә ліметтері УОС қ ұ рылғ ыларынан Я жинағ ышқ а, одан ары қ арай Р регистраторғ а беріледі. Я жинағ ышы кө мегімен телеметриялық сигнал-дардың аралық қ ұ рылғ ыларғ а беру жылдамдығ ы мен мә ліметтерді регистратор-ғ а шығ ару жылдамдығ ы келісіледі (сандық басушы қ ұ рылғ ы). Жү йенің орталық тандырылғ ан жұ мыс режимі кезінде бақ ылау мә ліметтері жинағ ыштан ПКП орталық тандыру бағ ының қ ы жү йесінің беруші комплектіне беріледі жә не ә рі қ арай қ ашық тық байланыс каналдары бойынша диспетчерлік пункт аппаратурасына беріледі.

44-сурет - Орталық тандыру мен ақ паратты ө ң деудің бағ ының қ ы жү йесінің қ ұ рылымдық сұ лбасы

Орталық тандырудың бағ ының қ ы жү йесі мен ақ паратты ө ң деуге (45-сурет) бақ ылаудың желілік жә не орталық пункттерін жабдық тау кіреді. Ақ парат желілік пункттерден Модем-1200 аппаратурасының кө мегімен К кодтаушы қ ұ рылғ ылармен желілік пункттерден орталық қ а беріледі.

Жү йені жасаудың бірінші кезең інде, орталық постыда ақ паратты автоматты ө ң деу қ арастырылмағ ан жағ дайда, орталық постының ЦП регистра-торына Р бақ ылау мә ліметтерін қ абылдау мен беру жү зеге асырылады. Бұ л жағ дайда бақ ылау мә ліметтері шифрсыздандырылғ ан соң орталық пункттен желілік пунктіне басқ ару командалары блогымен БКУ пойызды тоқ тату командалары ғ ана беріледі, ал пойыздағ ы ақ аулардың орны туралы ақ парат желілік пункттің ЛП регистраторы Р кө мегімен қ ызмет кө рсетуші персоналғ а беріледі. Ақ паратты автоматты ө ң деу кезінде орталық пунктте бақ ылау мә ліметтері желілік пункттен ақ паратты автоматты ө ң деу УАОИ қ ұ рылғ ысына беріледі, ал мә ліметтерді ө ң деу нә тижелері автоматты режимде жұ мыс жасайтын БКУ блогымен желілік пунктке беріледі. Бұ л жағ дайда регистратор Р бақ ылау режимінде жұ мыс жасайды жә не қ абылданғ ан жә не берілген мә лімет-терді тіркейді. Ақ паратты автоматты ө ң деу кезінде қ озғ алыс учаскесіндегі пойыздық жағ дай туралы мә ліметтермен алмасу жә не вагондарғ а техникалық қ ызмет кө рсету бойынша жұ мыстарды шұ ғ ыл жоспарлау ү шін орталық пост аппаратурасын АСУЖТ-ның бағ ының қ ы жү йелерімен байланыстыруғ а болады. Орталық тандырудың бағ ының қ ы жү йесінің жұ мысы істен шық қ ан уақ ытта жү йе автоматты тү рде желілік пункт аппаратурасы жұ мысы автономды режимге ауысады. Желілік жә не орталық пункттер арасындағ ы телефондық байланыс ү шін ПВУ телефондық -шақ ыру қ ұ рылғ ылары пайдаланылады. Бұ л ретте телефон каналын қ ызметтік сө йлесім жү ргізу режимінен пойыз жү йенің аралық қ ұ рылғ ыларын бақ ылау зонасына кірген уақ ытта мә ліметтерді беру режиміне автоматты тү рде ауысу қ арастырылғ ан. Орталық тандыру мен ақ паратты ө ң деудің бағ ының қ ы жү йесіне кіреді: ақ ауларды анық тау бағ ының -қ ы жү йесінің ө лшеу тү рлендіргіштері ИП; хабарларды дайындау қ ұ рылғ ылары У ПС; АПС таратқ ышы Пер мен қ абылдағ ышы П; ақ паратты дайындау қ ұ рылғ ысы УПИ; сигнал беру қ ұ рылғ ысы УС; ү йлестіруші қ ұ рылғ ы; басқ ару командалары дешифраторы ДКУ; командалар қ абылдағ ышы ПК; ОУКС байланыс каналының ақ ырғ ы қ ұ рылғ ылары; декодер Д; командалар таратқ ышы ПК; ү йлестіруші қ ұ рылғ ы СУ; сигнал беру қ ұ рылғ ысы УС. Темір жол автоматикасы қ ұ рылғ ыларының техникалық диагностика мен телеметриялық бақ ылау элементтері ЧДК-ның КБ ЦШ МПС негізіне қ аланғ ан жә не сигнал беру мен байланыс дистанцияларында қ олданыс тапты. Дистанция диспетчері пайдаланатын техникалық диагностика жү йесі пайдаланылатын қ ұ рылғ ылар мен олардың элементтерінің техникалық жағ дайын бақ ылайды, шұ ғ ыл тү рде олардағ ы ақ ауларды анық тайды жә не темір жол автоматикасының ең сенімсіз элементтері параметрлерінің номинал мә ндерінің ақ ауларын анық тайды. Бұ л параметрлер шекті кө рсеткіштерден асқ ан жағ дайда дабыл сигналы беріледі.