Ата-анамен баланың қарым-қатынасы.

Билет

Білім берудегі психологиялық қ ызмет жұ мысының мазмұ ны

Білім беру жү йесіндегі психологиялык қ ызметтің теориясы мен тә жірибесін талқ ылау сұ рақ тары психологтардың ең бектерінде қ арастырылып келеді. Қ азақ стандагы психологиялык қ ызмет жайлы зерттеулер республикалық баспасө зде жә не жеке туындыларда жарияланғ анымен, дә л психологиялык кең ес беруді кең інен қ арастыру, ә рі оны оқ ытуғ а енгізу мә селесі қ олғ а алынбай келеді.

Психолог ғ алымдар Г.С.Абрамова, Ю.Е Алешина, А.А.Бодалев, Г.В.Бурменская, И.В.Дубровина, В.Н.Карандашев, А.Г.Лидерс, Е.И.Рогов, В.В.Столин кең естік дә уірдегі жэне одан кейінгі уақ ыттағ ы психологиялык қ ызметтің, соның ішінде психологиялык кең ес берудің мазмұ нын анық тап берді.

Психологиялык кең ес беру туралы гылыми зерттеулер мен тә жірибелерді талдай келе, психологиялык тә жірибенің бұ л қ ызметі арқ ылы психикалық дамуы қ алыпты жағ дайдагы адамдардың ө зін-ө зі тану, бағ алау жә не дамыту мү мкіндіктерін пайдалана отырып, басқ алармен қ арым-қ атынасын, ө зара ә рекетін, оғ ан қ ажетті тұ лғ алық сапаларын қ алыптастыру сияқ ты адамның ө мір сү руі ү шін аса қ ажетті мә селелелерін шешу іске асырылады. Психологиялык кең есті қ абылдай отырып, адам ө з бойындагы ерекшеліктері мен потенциалдық мү мкіндіктерін аң ғ арады. Сондық тан псхологиялық кең ес берудің жастық кезең дегі (нақ тырақ: студенттік) рө лі зор. Дә л осы уақ ытта болашақ жас маман жаң а, жеке-дара ө мір жолын бастаудың кө п сырлы тоғ ысында тү рады.

Психологиялық кең ес беру – оқ у-тә рбие процесінде туындағ ан проблемаларды шешуге кө мек кө рсету. Кең ес беру жұ мысында психологтың іскерлік, дағ дысын дамыту мен бірге бұ л арнайы дайындық ты талап етеді.Психологиялық ағ артудың ең бір кө п тарағ ан тү рі психологиялық консультация (кең ес беру). Яғ ни, психолог консуль-тациялық іс-ә рекетті бағ дар беру, ағ артуды, сабақ тарда жү зеге асыру. Бұ л маманның клиентке кең есі, нақ ты бір мә селеге қ атысты жиналыс, нақ ты бір жағ дайдағ ы адамның мінез-қ ұ лқ ы бойынша пікірін білдіру деп тү сіндіріледі.

Білім беруде екі басты іс-ә рекет жасаушы – мұ ғ алім жә не оқ ушы. Бірақ педагог пен балағ а психологиялық кең ес беруді қ ажет етеді. Неге мектепте балалар пә н мағ лұ маттарын мең геріп ү лгермейді, неге қ арым-қ атынаста қ иыншылық тарғ а кездеседі, неге кейде агрессивті, жалқ ау. Осы жә не тағ ы басқ а сұ рақ тар ата-аналар мен педагогтарды ойландырады. Осындай мә селелермен олар психологқ а жү гінуге даяр. Ал психолог бұ л мә селелерді шешу ү шін келесі талаптарды орындауы қ ажет.

Ата-анамен баланың қ арым-қ атынасы.

Қ азіргі отбасы тә рбиесіндегі басты нысана баламен рухани ү ндестік пен ү йлесімділікке ұ мтылу, ата-баба мұ расын сақ тауғ а ұ мтылу, халық тың тә лімдік мұ расын сақ тауғ а кө ң іл бө лу, туыстық, отбасылық қ атынастарды бала кезінен қ алыптастыру. Адам қ арым-қ атынас арқ ылы айналасындағ ы дү ние жайлы мә лімет алады, ең бек пен тұ рмыс дағ дыларына машық танады, адамзат жасап шығ арғ ан тү рлі қ ұ ндылық тарды мең гереді. Ә рине, қ арым–қ атынас ақ парат алумен ғ ана шектелмейді, оның шебері аса кең, кө п қ ырлы. Спектакль кө рсек те, лекция тың дасақ та, достармен сө йлессек те, осының бә рі – қ арым–қ атынастың сан алуан қ ырлары болып есептеледі.

Адам қ оғ амнан тыс ө мір сү ре алмайды. Ө йткені оның психикасы тек айналасындағ ылармен қ арым – қ атынас жасау процесінде ғ ана қ алыптасады. Кез келген адам дү ниеге келісімен екінші бір адаммен қ арым–қ атынасқ а тү суді қ ажетсінеді. Мә селен, нә рестенің анасымен «тілдесу» қ ажетін қ анағ аттандырмау – біртіндеп оның қ атаң сезімді, мейірімсіз болып ө суіне, кішкентайынан айналасына деген сезімнің азаюына ә келіп соқ тыратыны байқ алып жү р. Сө йтіп, басқ алармен қ арым–қ атынасқ а тү су – қ ай жастағ ыларғ а болмасын, оғ ан киім-кешек, баспана қ алай қ ажет болса, айналадағ ы жұ ртпен араласып, дұ рыс қ арым–қ атынас жасай білу де сондай қ ажет. Мә селен, адамды қ амап, басқ алармен араластырмай ұ стау – жазаның ең ауыр тү рі екендігіне шү бә келтіруге болмайды. Ө згелермен қ арым–қ атынас жасау – бұ л тіршілікке аса маң ызды ақ парат алмасу деген сө з.

Отбасындағ ы тә рбиенің тиімді болуы ондағ ы қ арым-қ атынас тү рлерінің орнығ уына байланысты. Отбасында тү рлі қ арым-қ атынастар орын алады.

- ынтымақ тастық қ арым-қ атынас, яғ ни отбасы мү шелерінің ө зара қ арым-қ атынасы тү сіністік пен кө мекке бағ ытталғ ан;

- ортақ мү ддеге негізделген бірің ғ ай қ арым-қ атынас;

- ө зара жетістікке жетуді кө здеген қ арым-қ атынас;

- бә секелестік, яғ ни барлық жағ дайда ө зінің бә секеде ұ туын кө здеген қ арым-қ атынас;

- тү рлі себептермен туындағ ан отбасындағ ы қ айшылық ты қ арым-қ атынас.

Ә р отбасында жоғ арыдағ ыдай тү рлі қ арым-қ атынастың орнығ уынан баланың жеке тұ лғ алық қ асиеті қ алыптасады. Кейбір отбасында отбасы мү шелерін бетімен жіберіп жатады. Мұ ндай жағ дайда ешқ андай қ арым-қ атынас болмайды. Ал кейбір отбасында бедел орын алғ ан қ арым-қ атынас орнайды. Оның ө зіндік ерекшеліктері бар, онда біреудің басқ аларғ а басымдылық танытуы, бұ йыруы баланың тұ лғ алық қ асиетінің дамуына жағ ымсыз ық пал етеді. Қ азіргі кезде заман ағ ымына қ арай, отбасында демократиялық қ арым-қ атынасқ а ұ мтылушылық бар, яғ ни ә р отбасы мү шесі тең қ ұ қ ық ты қ арым-қ атынасты орнатуды кө здейді.

«Ата-ана – бала» жұ бындағ ы кез келген қ арым-қ атынас тү рінің тә рбиелік маң ызы бар. Тұ лғ аны қ алыптастырудың маң ызды факторы бола отырып, қ арым-қ атынас ү лкен педагогикалық мү мкіндіктерге ие. Тә рбие мақ сатына жету ү шін ата-аналар ә р тү рлі ә серлерге жү гінеді: мадақ тау жә не жазалау. Балаларды саналы тү рде мадақ тау нә тижесінде баланың тұ лғ а ретінде дамуын жеделдетуге болады. Егерде жазалау қ ажеттілігі туындаса, онда оны тек қ ана қ ажетті жағ дайда ғ ана қ олдану керек. Ө те қ атал жаза нә тижесінде балада қ орқ ыныш немесе ө шпенділік болуы мү мкін. Кез келген физикалық ә сер нә тижесінде балада ө зіне ұ намағ ан жағ дайды кү шпен шешуге болады деген ұ станымды туындатады.