Жаңа іргетастарды жеткізу әдістері.

Жаң а іргетастарды жеткізу топырақ ты ө ң деу қ ажеттілігі жағ дайында қ ұ рылғ ан іргетас табанын немесе іргетасты ауыстыруғ а болады. Тә жірбиелеуде келесі ә дістер қ олданылады.

1) ғ имаратқ а берілетін жү ктемелер (сурет 13.3) ү лкен жү ктемелерде конструкциялары ұ стап тұ ратын металл прокаттардан жасалғ ан кө лденең аралық тар. Аралық қ а жү ктеменің кө тергішін кө лемімен береді. Шығ ымы аралық тардың берік қ ұ рылғ ыларды орнатуғ а кө п кенін бө леді. Ауыр ғ имараттар ү шін білеу тіреуішпен бірге бетоннан жасалғ ан тіреулер қ олданылады.

2) іргетастың қ адағ а отыруы.

Сурет 13.3 Ғ имараттан тіреуішке уақ ытша жү ктеме беру

1- қ абырғ а; 2- болат қ оставрлы арқ алып; 3- подклинка; 4- ағ аш білеуден жасалғ ан тіреуіш; 5- жаң а іргетас қ ұ ру ү шін арнлағ ан ұ зын ор

Бұ л ү шін қ ұ рылғ ан іргетасқ а бетон коспалы 10-20 см диаметрлі ұ ң ғ ыма бұ рғ ыланады. Қ ұ рылғ ан іргетасты кө тергіш ү шін желе қ адаларды қ олдануғ а болады.

3) ленталы іргетастың ені 1-2 см болатты анық талғ ан аралық тан бағ андар қ ойылады. Кө тергішпен жаң а немесе қ ұ рылыста іргетасты ө згеріске ұ шырамасы ү шін іргетас табаны топырақ пен қ осылады.

Соң ғ ы жылдары қ ұ рылғ ан іргетастардың кү шеюі ү шін бұ рғ ы инекьциялық қ аданы қ олдану арқ ылы кең тарағ ан ә дісітопты. Олар ө зінің қ адаларын ә ртү рлігімен жә не терең дігімен 1с – 800 (20мм) аз диаметрімен (120-250 мм) ә дісімен ерекшеленеді. Мұ ндай сипаттамасын ерекшеленетіндей оларды ә ртү рлі қ ұ рлыс топтарын жә не ә ртү рлі алаң дарында дайындау мү мкіндігі қ ұ рылғ ы ү шін диаметрі 150-25 мм болатын ұ ң ғ ыма бұ рғ ылайды. Ұ ң ғ ыма цементті ерітінділерімен толтырылады. Бұ рғ ы инекьцияның қ ада ростверк тү рінде жә не жаң а іргетас қ ұ ру кезінде қ олданылады.

Сурет 13.4 Бұ рғ ыинекьциялық қ аданы қ олдану тә сілдері

а)- росверкасыз; б)- росверканы қ ұ ру, салу; в)- жаң а іргетастың қ ұ рылуы

1- ғ имарат қ абырғ асы; 2- салынғ алы іргетас; 3- бұ рғ ыинекьциялық қ ада;

4- орталық қ ада

Ростверксыз (топтамасыз) тү рлі қ ұ рылғ ан іргетаста ростверк ретінде қ олданылады. Ростверк қ ұ рылғ ан іргетасты бұ рғ ылау кезінде қ олданылады. Қ айта қ алпына келтіру кезінде жә не ғ имараттың іргетасын кү шейту кезінде бірден-бір ә діс қ олданылады. Бұ л ә дісте, іргетас қ ұ рамындағ ы топырақ қ ұ рылымын ө згерпейді. Бұ л ә дістің техника жоқ артық шылығ ы бар, сонымен қ атар техника қ ауіпсіздігін талап етеді.

Сурет 13.5 Шпунт қ абырғ асының қ ұ рылғ ысы (Б.И.Далматов бойынша)

а - қ имадағ ы; б – пландағ ы кө рініс

1- қ ұ рылғ ан ғ имарат; 2- іргетас плитасы; 3- шпунт қ абырғ асы; 4- гипорлар

Сурет 13.6 Ғ имарат кренін тү зету

Қ ұ рылғ ан ғ имараттардан келесі себептерді атап кө рсетеді. Қ ұ рылғ ан ғ имаратта қ осымша деформациясы пайда болды (ғ имарат, іргетасын тұ рғ ызу кезінде) іргетас табанындағ ы топырақ суфаразиясы, шпунт толтыру кезіндегі топырақ қ а диаметрдік ә сері, жаң а іргетастың кө мегімен топырақ ты тығ ыздау. Соң ғ ы 2 себеп топырақ тың негізгі деформацияларына байланысты, шұ ң ғ ышақ та тұ нба, пайда болады (топырақ тың бетінің бө лігімен аудан жан-жағ ына шө гуі). Шұ ғ анақ кө лемі терең дігі бойынша жә не жоспардағ ы қ ұ рылғ ан жә не қ ұ рлыста жатқ ан ғ имараттардың аралығ ының негізінде топырақ ты нығ ыздау биіктігіне негізденуі ұ лғ аяды. Шұ ғ анақ қ а тү скенін барлығ ы шө геді қ ұ рылғ ан ғ имарат іргетас жер асты кальций жә не басқ алары.

Қ орғ аныс шаралар ретінде деформацияны ө су кө рсеткішіне қ арсы салынып қ ойғ ан ғ имараттан метр қ ашық тық та салу ұ сынылады. Бірақ бұ л шекті мойындауғ а, болмайды біріншіден, конструктивті ғ имарат болса, барлық кезде шө гу болмайды. Екіншіден, шұ ғ анақ қ а воронко шө гу мә нді аралық а ө седі. Шамамен шұ ғ анақ қ а шө гіп таралу негізгі іргетастың активті шекарасында шамасына тең деп аламыз. Шұ ғ анақ қ а шө гу кө лемін бұ рыш нү ктелері арқ ылы соң ғ ы қ абаттарының қ алың дығ ы моделін қ олданумен дә л есептеуге болады.

Негізгі жү ктеудің ә сер етуін толық жою ү шін қ ұ рылғ ысы қ олданылады. Осы жү ктелгендердің қ ұ рылғ ан жә не қ ұ рылып жойғ ан ғ имарат айналасындағ ы топырақ тың тығ ыздалуының алдын-ала шектеріне жатады. Қ ұ рылғ ан ғ имараттардағ ы шө гудің дамуының себебі олар қ ұ рылыс монтажды жұ мыс пен жә не ерекшеліктерімен байланысты.

Ғ имараттар мен ұ ймеретердің тегіс емес шығ у кезінде кренді тү зету ү шін ағ ыншасы қ олдану қ олайлы болып табылады. Ғ имараттың кренін тү зету ү шін, қ арама-қ арсы кренге тікұ ң ғ ыма қ олданылады (сурет 13.6). Одан ағ ынша мониторының кө мегімен іргетастың ү стіне кө лденең қ уыста шаю кезінде уақ ыт бойынша тү зеп бақ ылап отыруғ а болады, бұ л ә діс толық қ ауіпсіздікті қ амтамасыз етеді жә не ғ имаратты тү зету ү шін сақ тайды.

Негізгі ә дебиет: 1[265-272], 2[298-305]

Бақ ылау сұ рақ тары:

1. Іргетастың деформациясының негізгі себептері қ андай?

2. Табанның жә не іргетастың зерттеуіндегі негізгі сатыларын сипаттап берің дер.

3. Табанды жә не іргетасты кү шейту ә дістері.

4. Жаң а іргетастың жеткізгіш ә дістері.

5. Қ ұ рылғ ан ғ имараттарғ а жақ ын іргетас қ ұ рылымы жақ ын ерекшеліктері қ андай?