Ші Дәріс. Сейсмикалық күштердің әсерінен іргетастарды жобалау ерекшеліктері

Біздің еліміздің тө рінде сейсмикалық ә сер байқ алатын аудандар бар. 7...10 балл болатын сейсмикалық қ ұ рылыс іргетасын қ ұ руғ а арнайы негіздемеге сә йкес қ ана рұ қ сат етеледі. Мә ң гі тон болып жатын ырғ алатын жә не ірі кесекті жыныстарда жер асты сулары 15 метр тө мен сейсмикалық балл бірлікке дейін тө мендейді.Топырақ тың барлық тү рлері ү шін жер асты сулары 3 метрден аласа болса, сейсмикалық балл бірлікке дейін ұ лғ аяды.

Іргетасты жобалау кезінде ғ имараттың жер сілкінісі кезінде орнық тылғ ан қ амтамасыз ету ү шін сейсмикалық есептелінеді деформация бойынша.

Екінші топтың шекті кү йі іргетастың негізіне, оның орнық тылығ ына жә не іргетас жобасының жылжымалық ерекшелігіне есептелінеді. Жер асты жә не еден асты қ абырғ аларды есептегенде, сейсмикалық ә серге ерекше назар аударуды талап етеді. Бұ л конструкция ү шін топырақ тың генерациялық сейсмикалық қ ысымы жә не сейсмикалық тасқ ындар кезінде сол ортадағ ы кернеу кү йінің ө згеру қ ысымына кернеу есептелінеді.

, (12.1)

мұ нда:

К_с – сейсмикалық коэффицент;

- топырақ ты ішкі тремия бұ рышы;

Р_а - топырақ тың сейсмикалық активті қ ысымы.

Кө лденең - жә не жанама сейсмикалық толқ ындарда топырақ қ а қ осымша ә сер етуші кернеуді мына формула бойынша анық тайды:

, (12.1.1)

, (12.2)

мұ нда:

- сейсмикалық тербеліс жылдамдығ ы периодының кем болуы;

- топырақ бө лігінің меншікті салмағ ы;

- топырақ ты тізбекті сейсмикалық толқ ын сә йкес орналастыру жылдамдығ ы.

Бір мезетте сейсмикалық жү ктемені алып тастаймыз бұ дан:

, (12.3)

мұ нда:

– ғ имарат элементінің К нү ктесіне қ атысты салмағ ы;

m - ғ имарат қ имасына тә уелді коэффицент;

- тербеліс формуласын алатын, коэффицент жә не динамика коэффицент жү ргізу.

Қ азіргі кезде ЭЕМ динамикалық жү ктемеде жұ мыс істейтін іргетаспен қ ұ рылымдарды есептейтін бағ дарламалар қ ұ рылуда сол сияқ ты С.Я. Жука атындағ ы гидро проект институтында «Колос» бағ дарламасы қ ұ рылды.

Іргетастың табанының серпімділігі, ө неркә сіптік қ ұ рылымды біріккен динамикалық есептеулер бейнеленген олар есептерді тек мехнизм деп қ ана қ оймайды, олардың дең гейін кө тереді жә не нә тижені анық береді. Іргетастың сейсмикалық жер жағ дайына салынудың ерекшеліктері келмейді. Ғ имараттардың бө лек іргетастарды тербеліске шыдау ү шін бірдей терең дікте негізін салады. Іргетас ара қ атынасы кө лемде жіберіледі. Гидрооқ шаулағ ыш қ абырғ аларды меншікті цемент қ абатпен толтырылады. Каркасты ғ имарат колонкаларды тұ тастай іргетасты тақ тайшадан жасайды. Тоспалы іргетас қ иылысында немесе іргетастарды ө зара бір—бірімен байланыстырады. Іргетас қ ұ рамына темір бетонды қ олданғ ан жағ дайда олардың тесігі қ иығ ы бойынша арматураны созылатын белдеме салынады.

Қ аданы іргетастарда қ адаларды тө менгі жағ ынан тығ ыз топырақ пен тірейді. Қ адалар ростьверке ө те берік орнатылуы керек. Ростьверк бір ғ ана терең дікте болуы тиіс. Суғ а қ анық қ ан жұ мсақ қ ұ м іргетас табаны қ ұ рғ анда қ ұ мды қ адамен дірілге тө зім етіп негіз етіп пайдалынады. 1976-84ж Газме қ аласында болғ ан жер сілкінісн кө ре отырып, жер асты суларының ғ имарат ұ ймеректерде жер етуіне басты назар қ олданады. Монолисті бетон ғ имарттардың астында су табылғ ан, жер сілкінісінен кейін ғ имаратта жарық шаларда пайда болғ ан. Монолисті ғ имараттар мұ ндай жағ дайда кө п зиян шекпейді.

Негізгі ә дебиет: 1[261-263], 2 [264-204]

Бақ ылау сұ рақ тары:

1. Динамикалық ә сер болғ анда ауысуда ерекшеліктер қ анадай?

2. Ғ имарат табанының топырақ тығ ыздығ ын сипаттап қ алай анық тайды.

3. Динамикалық жү ктеме беретін машиналардың жіктелуі.

4.Динамикалық жү ктемемен жұ мыс жасайтын іргетасты есептеудің ерекшеліктері неде?

5. Іргетастың тербелуін азайтатын шаралар?

6. Сейсмикалық жағ дайда іргетасты есептеудің ерекшеліктері?

7. Сейсмикалық аудандарда іргетастарды қ ұ ру негізінде қ андай қ ұ рылымдық шаралар қ олданады?