Негіздің қосымша қабаттарын құрылымдау

Негіздің қ осымша қ абаттарын қ олайсыз климаттық жағ дайда жә не топырақ ты – гидрологиялық жағ дайларда жолды жобалауда жол қ ұ рылымдарын су мен аяздан қ орғ ау ү шін қ арастырады. Аяздан қ орғ ау қ абаттарын тү йір материалдардан: қ ұ м, қ ұ мды-қ иыршық тасты қ оспа, қ иыршық тас, шағ ыл тас, кү л жә не т.б., сонымен қ атар тұ тқ ырғ ыштармен бекітілген топырақ тар, немесе гидрофобизирленген топырақ тар жә не басқ ада тоң азымайтын материалдардан тұ рғ ызады. Аязғ а тө зімділікке жарамдылық кө рсеткіштері болып МемСТ 25607 сә йкес зертханалық жағ дайда анық талғ ан тоң азу дә режесі саналады.

Фильтрация коэффициенті 1-2 м/тә у кем емес тү йір материалдарының қ абаты сү згіш қ абат функциясын атқ аруы мү мкін. Осы жағ дайда оны жер тө семесінің барлық еніне ү йіндінің қ ұ ламасына дейін шығ арып немесе қ ұ быр сияқ ты дрен немесе басқ ада суды бұ рғ ыш қ ондырғ ылар тұ рғ ызады. Аяздан қ орғ ағ ыш сү згіш қ абатының қ алың дығ ын Қ ұ рылыс нормаларының 7 бө ліміне сә йкес есептеулер нә тижесінде тағ айындайды, ал оның ені жоғ арыда жатқ ан қ абат енінен екі жағ ынан кем дегенде 0, 5 м артық болуы керек.

Қ ұ рылымдық қ абаттардың беттесетін жерлерінде ө тпелі аймақ ты қ арастыру міндетті, себебі соң ында жол қ абатының қ ұ рылымы міндетті тү рде ө згеретіндіктен, осы аймақ тың соң ында топырақ тың тоң азуы кернеуленген аймақ та қ ысқ ы кө терілулермен сә йкес келуі керек. Ө тпелі аймақ тың ұ зындығ ының тағ айындағ анда ескерілуі міндетті, асфальтбетон жамылғ ысын тұ рғ ызуда топырақ тың тоң азуының ө згеру қ арқ ындылығ ы 0, 2 см/м аспауы керек.

Ө те қ олайсыз топырақ ты-гидрогеологилық жағ дайда («сулы» ойық тар, нольдік белгідегі жер тө семесі, аласа ү йінділер, мұ нда тоң азу терең дігі жамылғ ы бетінен топырақ суларының дең гейіне дейінгі арақ ашық тан асса немесе беттік сулардың ұ зақ жиналуы) кезінде технико-экономикалық негіздеуді ескеріп пенопластты қ олдану мү мкіндігін қ арастыру қ ажет. Сонымен қ атар, жылуизоляциялық материал ретінде ү йлесімділігіне қ арай тұ тқ ырғ ыштармен бекітілген жергілікті материалды (топырақ ты) немесе ө ндіріс қ алдық тары жә не кеуекті толтырғ ыштар (керамзит, перлит, аглопорит, полистирол тү йіршіктері, ү гітілген пенопласт қ алдық тары) жең іл бетонды қ олдануғ а болады. Жамылғ ы бетінен пенопласттан жылуизоляциялық қ абатқ а дейінгі арақ ашық тық 0, 5 м кем болмауы керек (кө к тайғ ақ ты ескермегенде), ал оның ені жү ру бө лігінің енінің екі жағ ынан кем дегенде 0, 5-1, 5 м жер тө семесінің тоң азу терең дігіне байланысты артық болуы керек, ал жол қ абатының астындағ ы топырақ тоң азуын болдырмау есептеулерінде 2, 0 м дейін болуы керек.

Жылуизоляциялық қ абаттың қ алың дығ ы мен қ ұ рылымда орналасуын теплотехникалық есептеулермен анық тайды. Қ абат материалының ақ аулануы жә не беріктік сипаттамасы, сонымен қ атар соң ғ ы қ алың дығ ын жол қ ұ рылымын беріктікке есептеуде ескеру керек.

Оптимальді қ ұ рылымды жә не жылуизоляциялық материал типін варианттарды аязғ а тө зімділікке тең келетін технико-экономикалық салыстыру негізінде таң дау керек болады.

Сү згіш қ абаттың тұ рғ ызу қ ажеттілігі жер тө семесінің жұ мыс қ абатының ылғ алдану сұ лбасына байланысты (Қ НжЕ 3.03-09 сә йкес): барлық аймақ тың 3-ші сұ лбасында; III жол-климаттық зонаның жауын шашын мө лшері кө п болатын аймақ та 1 жә не 2-і сұ лба, сонымен қ атар жү рубө лігінің негізінде жол бетінен енетін судың жиналуы мү мкіндігі (созылмалы ұ зына бойлық ең істік, жол жиегінің судың оң ай енетін жерлердің болуы, ұ зына бойлық қ имада дө ң ес сынулары, жү ру бө лігіне жақ ын орналасқ ан жасыл желектер мен газондар жә не т.б.).

Сү згіш қ абаттарды қ ұ мнан, қ иыршық тас материалдан, сортталғ ан кү лдер жә не фильтрлеуші материалдардан тұ рғ ызу керек. Қ ұ рылымда, сү згіш қ абат тоң азу терең дігінен жоғ ары орналасса, материал аязғ а тө зімді жә не берік болуы керек. Сү згіш қ абат материалының талапты фильтрация коэффициентін есептеу арқ ылы, жү ру бө лігінің геометриялық параметрлерін жә не басқ ада жағ дайларды ескеріп анық тайды, ол болуы керек ү йінді аймағ ында 1 м/тә у кем емес жә не ойық та 2 м/тә у.

1.1 сурет - Кү рделі типті жол қ абаты қ ұ рылымының ү лгілері

1 –I-II маркалы тығ ыз немесе жоғ ары тығ ыздық ты майда тү йіршікті асфальтбетон, шағ ыл тасты-мастикалық асфальтбетон; 2 – ірі тү йіршікті кеуекті асфальтбетон; 3 - ірі тү йіршікті жоғ ары кеуекті асфальтбетон; 4 – битуммен, битумді эмульсиямен, цементпен, кү л жә не кү л ұ нтағ ы негізіндегі кү йдірілмеген тұ тқ ырғ ыштармен ө ң делген шағ ыл тас қ оспасы немесе фракциялық шағ ыл тас; 5 – нығ ыздалғ ан цементбетон, кү лді қ алдық бетон, кү лді бетон; 6 – шағ ыл тасты – қ иыршық тасты – қ ұ мды қ оспа (негіздің қ осымша қ абаттары); 7 – қ ұ м; 8 – монолитті кү л қ алдық минеральді жә не кү лді минеральді материалдар; 9 – органикалық емес тұ тқ ырғ ыштармен ө ң делген тас материалдары; 10 – органикалық емес, кешенді тұ тқ ырғ ыштар жә не техногенді қ алдық тармен ө ң делген топырақ; 11 - қ иыршық тас, шағ ыл тас қ оспаларымен жақ сартылғ ан топырақ; 12 – битуммен немесе битум эмульсиясымен, цементпен немесе кө піршіктенген битум жә не ценментпен ө ң делген, материал қ осып ресайклинг тә сілімен ө ң делген ескі асфальтбетон

1.2 сурет - А_­3 топтағ ы есептік жү ктемеде қ олданылатын кү рделі типтегі жол қ абаты қ ұ рылымының ү лгілері

1 – тығ ыз ұ сақ тү йіршікті асфальтбетон; 2 – кеуекті ірі тү йіршікті асфальтбетон; 3 – шағ ыл тасты-мастикалық асфальтбетон; 4 – цементпен бекітілген шағ ыл тас; 5 – кү л-ә к тұ тқ ырғ ышымен бекітілген шағ ыл тас; 6 – кү лді тұ тқ ырғ ышпен бекітілген шағ ыл тас; 7 – қ иыршық тасты-қ ұ мды қ оспа; 8 – қ ұ м; 9 – геотекстильді материалдан сызаттарды ү згіш қ абатша; 10 – қ ұ йылмалы асфальтбетон; 11 – қ ара шағ ыл тас; 12 – фракциялы шағ ыл тас; 13 – кү л-ә к немесе кү лді тұ тқ ырғ ышпен бекітілген қ иыршық тас; 14 – шағ ыл тас немесе кү л қ осылғ ан кесіліп алынғ ан асфальтбетон; 15 – бар негіз.

1.3 сурет – жең ілдетілген типтегі жол қ абатының қ ұ рылымының ү лгілері

1 –II-III маркалы тығ ыз ұ сақ тү йіршікті асфальтбетон; 2 – ірі тү йіршікті асфальтбетон, битуммен ө ң делген фракциялы шағ ыл тас (қ иыршық тас); 3 – шағ ыл тасты қ оспа; 4 – қ ондырғ ыда органикалық тұ тқ ырғ ыштармен ө ң делген шағ ыл тас; 5 – органикалық емес тұ тқ ырғ ыштармен ө ң делген шағ ыл тасты қ иыршық тасты қ оспа немесе шағ ыл тасты қ оспа; 6 – кешенді тұ тқ ырғ ыштармен ө ң делген, ө ндіріс қ алдық тары немесе беріктігі аз жергілікті тас материалдары; 7 – қ ұ м немесе қ ұ мды қ иыршық тасты қ оспа; 8 - органикалық емес немесе кешенді тұ тқ ырғ ыштармен бекітілген топырақ; - беттік ө ң деу

1.4 Сурет - Ө тпелі типтағ ы жол қ абаты қ ұ рылымының ү лгілері

1 – портландцементпен бекітілген таң дап алынғ ан қ иыршық тасты немесе қ ұ мды қ оспа 2 – қ ұ м, қ иыршық тас, кү л; 3 – жоғ ары тығ ыздық ты; 4 – органикалық емес немесе сұ йық органикалық тұ тқ ырғ ыштармен бекітілген топырақ; 5 – шағ ыл тас; 6 – қ иыршық тас қ оспасы; 7 – аз мө лшерде цементпен бекітілген кондиционирленген емес материалдан қ иыршық тасты қ оспа; 8 – қ иыршық тасты-қ ұ мды қ оспа; 9 – шағ ыл тас қ осылғ ан топырақ.

- беттік ө ң деу.