Металлдар сортаментi

Фермалардың арқ алық тардың, ұ стындардың металл конструкциялары элементтері ә ртү рлі кескінді пішіндерден – беттерден, бұ рыштамалардан, қ оставрлардан, швеллерлерден (фасонды прокат) жә не т.б. тұ рады. Сортамент деп, металлургия зауыттарында дайындалып, жеткізілетін кескіндер катологын атайды. Сортаментке ә детте, жү зден аса кескіндер кіреді, бірақ қ ұ рылыс тә жірибесінде олардың кейбірін ғ ана қ олданады, яғ ни, ең кө п қ олданылатын кескіндердің қ ысқ аша сортаменті қ олданылады. Бү кіл прокат беттік жә не фасондық болып бө лінеді. Беттік болат қ ұ рылыста жиі қ олданылады (47, а-сурет).

	47- сурет.

Оның массасы ұ стындарда, арқ алық тарда, фермаларда жалпы конструкция массасының -н қ ұ райды. Беттік конструкциялар мысалдары, резервуарлар, бункерлер газгольдерлер жә не т.б. табылады. Беттік болат қ алың бетті, жұ қ а бетті, ә мбебаб, орамды, жолақ тық, тө белік жә не т.б. болып бө лінеді. Қ алың бетті болаттың ұ зындығ ы -ге дейін, ені , қ алың дығ ы . Фасондық прокат бұ рыштамалар, швеллерлер, қ оставрлар тү рінде шығ арылады (47, б, в, г, д-сурет). Кейбір жағ дайларда диаметрі -ге дейінгі дө ң гелек жан-жағ ы -ге дейінгі квадраттық арнайы прокатты кескіндер қ олданылады (47, е, ж-сурет).

Иілгіш кескіндердің (47, и, л, м-сурет) прокаттыларғ а қ арағ анда аз қ алың дық ты, ол сығ ылғ ан элементтерде метал -ке азайтуғ а мү мкіндік береді. Жаншылғ ан (престелген) кескіндерді (47, н-с-сурет), кескін пішініндегі арнайы тесік матрицағ а қ ыздырылғ ан дайын металды жаншу арқ ылы алады. Қ оставрлар мен швеллерлер (47, д, н, г, и, о-сурет) негізінен иілгіш жә не сығ ылғ ан элементерде қ олданылады. Швеллерлер мен «зэт» тә різді кескіндер қ иғ аш иілуге жақ сы жұ мыс жасайды. Кең полкалы қ оставрларды ұ стындар мен арқ алық тарда қ олдану ө те тиімді (47, 3-сурет). Кез келген қ иманы қ ұ растыруда бұ рыштамалар (47, б, в, м, н-сурет) ө те ың ғ айлы. Қ ұ быр тә різді кескіндерді (47, к, р, -сурет) қ олдану сығ ылғ ан конструкцияларда ө те ү лкен экономикалық тиімділік береді. Соң ғ ы уақ ытта ө ндірісте кең полканы тавр қ олдану іске асырылуда (47, т-сурет). Алюминий кескіндерінде жергілікті орнық тылық ты жоғ алтпау мақ сатымен, олардың полкаларын шеттеріне арнайы қ алың дату (бульба) қ арастырылады.