Металдардың механикалық қасиеттерi

Болаттың механикалық қ асиеттерiн оның берiктiк, серпiмдiлiк, созымдылық, морт сынуғ а ептiлiгi, басқ аша айтқ анда, соқ қ ы тұ тқ ырлығ ы сияқ ты кө рсеткiштерi анық тайды.

Болат берiктiгi оның материалының сыртқ ы кү штерге қ арсылығ ын кө рсетедi. Болат серпiмдiлiгi деп - сыртқ ы ә сер ету кү штерiн алып тастағ анда, оның бастапқ ы пішінін қ абылдауын айтады. Созылымдылығ ы деп - сыртқ ы кү штердi алып тастағ анда, оның бастапқ ы ө лшемдерiн қ абылдамай, деформациялар пайда болуын айтады. Морт сыну дегенiмiз - азғ ана деформация кезiнде қ ирау.Серпімділік

;

мұ ндағ ы - серпiмдiлiк модулi.

Егер ағ у шегiнен жоғ ары кедергiде кү штi алып тастасақ, онда ү лгiде қ алдық деформациялар - пайда болады (46-сурет). Бiраз уақ ыттан кейiн ү лгiнi қ айтадан жү ктесек, серпiмдiлiк шегi ө седi, , aл деформациялар алдын-ала созу мө лшерiне азаяды - , соң ында серпiмдiлiк қ асиеттерi жоғ ары материал алынады. Алдын-ала созудың арқ асында материалдардың серпiмдiлiк қ асиеттерiнiң ө суi тойтару деп аталады.

Сыну кезiндегi салыстырмалы созылу металдың созымдылығ ын сипаттайды да,

формуласымен анық талады, мұ ндағ ы - ү лгiнiң бастапқ ы жә не ү зiлгеннен кейiнгi ұ зындық тары.

Морт сыну кө рсеткiшi - соқ қ ы тұ тқ ырлығ ы. Металдың морт сынуғ а бейiмдiлiгi жә не кернеудiң концентрациясына сезiмталдығ ы соқ қ ы тұ тқ ырлығ ы арқ ылы сыналады, ол маятниктi копердiң кесiлген ү лгiнi қ иратуғ а жұ мсалғ ан жұ мыс мө лшерiмен анық талады.

Температура тө мендегенде соқ қ ы тұ тқ ырлығ ы да тө мендейдi. Соқ қ ы тұ тқ ырлығ ының мә ні тө мендейтiн температураны суық қ а сынғ ыш табалдырық ретiнде қ абылдайды.

Кө п қ айталанатын кү штер ә сер еткен жағ дайда (динамикалық кү штердi қ осқ анда), конструкция статикалық кү штер ә сер еткен жағ дайдағ ы кернеумен салыстырғ анда, кернеулердің ө те аз мә нінде қ ирауы мү мкiн.

Айнымалы кернеулер ә сер еткен жағ дайдағ ы қ ирау материалдың шаршап қ ирауы деп аталады.Шаршап қ ирауғ а қ арсыласу шыдамдылық деп аталады, ол шыдамдылық шегiмен анық талады. Шыдамдылық шегi деп, 2 млн. цикл қ айталанатын кү штер ә сер етуіне шыдайтын ең ү лкен кернеудi айтады.