Электр қондырғыларын жерге тұйықтау

Электр қ ондырғ ыларының тоқ ө ткізгіш бө ліктерін жерге тұ йық тау деп – тоқ ө ткізгіш бө ліктерді жерге немесе жерге қ осылғ ан ток жү ргізбейтін ө ткізгіш қ ұ рылғ ыарғ а немесе заттарғ а қ осылуын айтады.

Электромагниттік ө ріс кө зін қ оршағ ан кең істікті шартты тү рде аймақ тарғ а бө леді.

Индукция аймағ ы мен сә улелену аймағ ы.

Индукция аймағ ында:

R - электромагнитті ө рістің кернеу арақ ашық тығ ы.

Сә улелену аймағ ында:

R - электромагнитті ө рістің кернеу арақ ашық тығ ы.

Электромагниттік ө рістің адамғ а ә серін қ ауіпсіздендіру шарты бойынша электромагниттік ө рістің кернеу қ ұ растырғ ыштарын магниттік жә не электрлік деп екіге бө леді.

Табиғ и жермен тұ йық тауғ а жанғ ыш сұ йық тар мен жанғ ыш жә не жарылғ ыш газдар, сондай-ақ изоляциямен қ апталғ ан қ ұ бырлардан басқ а жерге бекітілетін су қ ұ бырын, басқ а да қ ұ бырларды, металл конструкциялар мен темір-бетонды конструкциялардың арматураларын, кабельдердің қ орғ асын қ абығ ын пайдалануғ а болады.

Ең бекті қ орғ ау Ережесіне сә йкес, электр қ ұ рылғ ыларын эксплуатациялауда жермен тұ йық талатын электрдің қ орғ аныс кедергісі жылдың кез келген мезгілінде мына мө лшерден аспауы керек:

· бейтарап изоляцияланғ ан кернеуі 1000 В қ ұ рылғ ыларда 4 Ом (ток кө зінің – генератордың немесе трансформатордың қ уаты 100кВт-тан тө мен болғ анда 10 Ом-нан артық рұ қ сат етілмейді);

· бейтарап изоляцияланғ ан кернеуі 1000 В-тан артық қ ұ рылғ ыларда 0, 5 Ом;

· бейтарап жермен тұ йық талғ ан қ ұ рылғ ыларда жермен тұ йық талу кедергісі рұ қ сат етілетін кернеуді есептеу талаптарын ескеру арқ ылы анық талады.

Қ орғ аныстық жермен тұ йық тауғ а изоляция жарамсыз болғ ан жағ дайда кернеуге адамның немесе жануардың жұ ғ ысып кетуі мү мкін болатын қ ұ рылғ ылардың ток сақ тамайтын металл бө ліктері жатады. Қ аупі жоғ ары жә не аса қ ауіпті ғ имараттарда, сондай-ақ сыртқ ы қ ұ рылғ ыларда жермен тұ йық тау электр қ ұ рылғ ыларының кернеуі айнымалы токта 42 В жә не тұ рақ ты токта 110 В-тан жоғ ары болатын жағ дайда міндетті болып табылады.

Қ ауіптілігі жоғ ары емес ғ имараттарда электр қ ұ рылғ ыларын жермен тұ йық тау кернеуі айнымалы токта 380 В жә не тұ рақ ты токта 440 В-тан жоғ ары болғ анда қ ажет. Жарылыс қ аупі бар ғ имараттарда жермен тұ йық тауды қ ұ рылғ ылардың кернеуіне қ арамастан міндетті тү рде жү зеге асыру керек.

Нө лдендіру деп қ ұ рылғ ының кернеуде болуы мү мкін ток тасымалданбайтын металдан жасалғ ан бө лігінің нө лдік қ орғ аныс ө ткізгіштермен ә дейі электрлік қ осылуын айтады. Нө лдендіруде тө рт желілі жү йеде кернеуі 1000 в-қ а дейін жә не бейтарап бітеу жермен тұ йық тау қ олданылады.

Нө лдік қ орғ аныс ө ткізгіші деп қ ұ рылғ ының жермен тұ йық талғ ан нө лденген бө лігін ток кө зінің нейтралымен (генератор, трансформатор) немесе ө з кезегінде ток кө зінің нейтралымен байланысқ ан нө лдік жұ мыстық ө ткізгішпен байланыстыратын ө ткізгішті айтады.

Нө лдендірудің принципті схемасы 1-суретте кө рсетілген. Нө лдендірудің жұ мыс принципі мынадай. Фазалар 1 корпусқ а тұ йық талғ анда, фаза мен нө лдік жұ мыс желісінің арасында қ орғ аныстың іске қ осылуын жә не қ ұ рылғ ыдағ ы зақ ымданғ ан фазаны автоматты тү рде ажырататуды қ амтамасыз ететін ү лкен ток (қ ысқ а тұ йық талғ ан ток) пайда болады. Мү ндай қ орғ анысқ а электр қ ұ рылғ ысының алдына қ ысқ а тұ йық талу тогынан қ орғ ау ү шін орнатылатын балқ ымалы сақ тандырғ ыш немесе автоматты ажыратқ ыштар жатуы мү мкін. Одан басқ а, қ ұ рылғ ының 1 корпусы 3 нө лдік қ орғ аныс ө ткізгіші мен нейтралдың жермен тұ йық тауы арқ ылы тұ йық талғ андық тан, қ орғ аныс іске қ осылғ анғ а дейін жермен тұ йық таудың қ орғ аныс қ асиеті пайда болады. Нө лдендіруде нө лдік жұ мыс желісінің ол жермен тұ йық тау нү ктесі мен желі нейтралының арасындағ ы учаскеде ү зіліп кеткен жағ дайдағ ы 4 қ айталама жермен тұ йық тау да қ арастырылады. Бұ л жағ дайда қ ысқ а тұ йық талу тогы қ айталама жермен тұ йық талу арқ ылы жерге кетеді жә не нейтралдың жермен тұ йық талуы арқ ылы ток кө зінің нө лдік нү ктесіне келеді, яғ ни нө лдендірудің жұ мысы қ амтамасыз етіледі. Бұ л жағ дайда қ орғ аныстың іске қ осылу уақ ыты тұ йық талу тізбегіндегі электр кедергісінің ұ лғ аюынан ө суі жә не сондық тан қ ысқ а тұ йық талу тогының кө лемі кемуі мү мкін.

1-сурет. Нө лдендірудің принципті схемасы: 1 – корпус; 2 – қ ысқ а тұ йқ ық талудан қ орғ ау аппараты (балқ ымалы сақ тандырғ ыш, автоматты ажыратқ ыш, т.б.); 3 – нө лдік қ орғ аныс ө ткізгіші; 4 – қ айталама жермен тұ йық тау; R₀ – ток кө зі нейтралының жермен тұ йық талу кедергісі; R_n – нө лдік қ орғ аныстық ө ткізгіштің қ айткалама жермен тұ йық тау кедергісі; I_k – қ ысқ а тұ йық талу тогы; U_ф – фазалық кернеу