Орташа қабаттық қысым.

Орташа қ абаттық қ ысым бойынша ұ ң ғ ыманы пайдаланудың тә сілдерімен мү мкіншіліктеріне себепші болатын қ абаттың жалпы жағ дайын жә не оның энергетикалық сипатын бағ алайды. Кен орнының тү рлі аймақ тарында орналасқ ан жә не жергілікті қ абаттағ ы қ ысымды сипаттайтын ұ ң ғ ымадағ ы статикалық қ ысым қ абат аудандарының тү рлі дең гейде ө ң делуі, оның біртекті еместігі жә не бірқ атар басқ ада себептерден бірдей болмауы мү мкін. Сондық тан орташа қ абаттық қ ысымды , жекелеген ұ ң ғ ымалардағ ы статикалық қ ысымды ө лшемдері бойынша есептеп шығ арады.

Жекелеген ұ ң ғ ымалар бойынша m ө лшемінен орташа арифметикалық қ ысым

(2.1)

Бұ л шама шынайы орташа аралық тағ ы қ абат қ ысымын дә л сипаттамайды жә не одан кө п ерекшеленуі мү мкін. Мысалы: ұ ң ғ ымалардың кен орнының қ андай да бір бө лігінде топтасуы кезінде.

Алаң бойынша орташа алынғ ан қ абаттық қ ысым

(2.2)

мұ ндағ ы - і ұ ң ғ ымағ а келетін алаң,

- і ұ ң ғ ымадағ ы статикалық қ ысым,

n – ұ ң ғ ымалар саны.

Бұ л қ ысым қ абаттың энергетикалық жағ дайын толығ ырақ сипаттайды, алайда қ абаттың қ алың дығ ы ә ртү рлі ауданда бө лек болатынын ескермейді. Сондық тан кө лемі бойынша орташа алынғ ан қ абаттағ ы қ ысым туралы ұ ғ ым енгізіледі.

Қ абаттың кө лемі бойынша орташа алынғ ан қ ысым ә рбір ұ ң ғ ымағ а келетін алаң ды ғ ана есептеп қ оймайды, ұ ң ғ ыма аумағ ындағ ы қ абат қ алың дығ ын да ескереді. Осылайша,

(2.3)

Орташа қ абаттық қ ысымды изобар картасы бойынша (тең қ ысымдар сызық тары) анық тайды.

Бақ ылау сұ рақ тары:

1. Сұ йық тың динамикалық дең гейі қ алай анық талады?

2. Орташа қ абаттық қ ысым қ алай анық талады?

3. Алаң бойынша орташа алынғ ан қ абаттық қ ысым қ алай анық талады?