Бранхиалды демікпе және жүктілік

Жү ктілік кезінде ағ задағ ы физиологиялық ө згерістер аурудың ағ ымына, қ олданып жатқ ан дә рілік препараттардың ағ задан шығ уына, метаболизіміне, жанама ә серлердің айқ ындылығ ына ә сер етеді. Бұ л кезде дә рігердің алдында мынадай проблема туындайды: дә рілік заттарды тағ айындағ анда осы дә рілік заттың ұ рық қ а мү мкін болатын қ олайсыз ә серін ескере отырып дә рілік затты қ олдануғ а талғ ау жасау.

Дә рілік препараттардың кө бі, ә сіресе қ ұ рамында гормоны барлар ұ рық қ а ө з ә серін тигізеді. Бірақ та бұ л препараттарды қ олданғ анда пайда болатын жанама ә серлер, бақ ылауғ а келмейтін жиі тұ ншығ у ұ стамасы бар бронхиалды демікпемен салыстырғ анда аз. Негізгі аурудың кең кө лемді терапиясын жү ргізбеудің нә тижесінде жиі мезгілінен ерте босану, анте- жә не неонаталды ө лім, ұ рық тың қ ұ рсақ ішілік патологиясы мен ерте неонаталды кезең де ә ртү рлі асқ ынулар дамиды.

Бронхиалды демікпенің медикаментозды емінің негізгі мақ сатына қ абынуды басу, бронхообструкцияны тежеу жә не алдын алу жатады. Бронхтардың оптималды жә не стабильді ө ткізгіштігін қ алпына келтіретін жә не оны осы дең гейде ұ стап тұ ратын препараттардың минималды мө лшерін таң дау керек. Аурудың ұ зақ бақ ылауғ а кө нбейтін немесе аз кө нетін ағ ымынан, ауруды тез тежеу талғ амды.

Жү ктілік кезінде бронхиалды демікпенің базисті қ абынуғ а қ арсы препараты ретінде инталды қ олдануғ а болады. Ол ана мен ұ рық қ а жанама ә сер кө рсетпейді. Бірақ та бұ л препаратт аурыдың орташа ауырлық дә режесінде жә не ө ршу кезінде қ олданылмайды, ө йткені ә сері аз. Жү ктілік кезінде сақ тылық пен ИГКС тағ айындауғ а болады. Триамсиналондарды (полькортолон, кенакорт, берликорт), дексаметазондарды (дексазон, декардан) жә не бетаметазондарды (бетакорт, целестон, минизон) қ олданбау керек. Ұ зақ ә серлі препараттарды қ олданбағ ан жө н.

Ішке, бұ лшық етке жә не қ антамырғ а преднизалон немесе метилпреднизалон қ олданылу ұ сынылады. Қ ажетті қ абынуғ а қ арсы ә серді алу ү шін преднизалонның тә уліктік мө лшері 0, 3-0, 5 мг/ кг тең болу керек.

Ө ршу басылғ аннан кейін орта немесе жоғ ары мө лшерде ИГКС базисті ем ретінде тағ айындайды. Бұ дан кейін ауыз арқ ылы берілетін ГКС мө лшері толық алып тасталғ анша азайтылады. Бронхиалды демікпенің ө ршу айқ ындылығ ы мен ауырлық дә режесіне қ арай азайту жылдамдығ ы бірнеше кү ннен бірнеше аптағ а созылады. Бронхиалды демікпенің кейбір ауыр ағ ымында ИГКС фонында жү ктілік бойы жү йелі стеройдттардың аз мө лшерін қ олдану қ ажет.

ИГКС ішінен жү ктілік кезінде тек беклометазон дипропионат (бекотид, альдецид) қ олдануғ а ұ рық сат етілген. ИГКС-дың басқ а тү рлері – будесонид (бенакорт, пульмикорт) жә не флютиказон (фликсотид) бекламетазонмен салыстырғ анда белсенділігі жоғ ары, жү йелі қ ан ағ ымғ а тү спей тек жергілікті қ абынуғ а қ арсы ә серге ие, сондық танда тағ айындауғ а ө те қ олайлы. Бірақ та жү ктілік кезінде бұ л препараттардың қ ауіпсіздіге жайында мә ліметтер аз, тә жірибе жоқ болғ андық тан, бұ л препараттарды тағ айындау дә рігер мен науқ астың жеке бастарымен шешіледі. Бірақ ИГКС-ды ұ зақ кү нделікті кө п мө лшерде (беклометазонның 400 мкг-нан астам 3 айдан кө п) қ олдану бү йрек ү сті безінің қ ыртысты қ абатына тежейтін ә сер кө рсетеді, ал препаратты 1000 мкг қ олдану жү йелі ә серге ие, бірақ ауыз арқ ылы қ олданылатын ГКС салыстырғ анда аз. Тұ рақ ты ә серге жеткеннен кейін ИГКС мө лшерін ана мен ұ рық ағ засына жанама ә серлерді азайту ү шін минималды мө лшерге дейін азайтады.

ИГКС негізгі жанама ә серіне ауыз қ уысының кандидозы жатады. Ингаляциядан кейін ауыз қ уысын шайса бұ л жанама ә сердің алдын алуғ а болады.

Тұ ншығ у ұ стамасын басу ү шін қ ысқ а ә серлі бета – 2 – агонисттерді қ олданады: сальбутамол (вентолин, вентодиск, сальбен), тербуталин (бриканил), фенотерол (беротек) аэрозолі бар жеке бас болончигі немесе ұ нтақ қ а арналғ ан қ орап (дискхалеров, циклохалеров, турбухалеров). Тұ ншығ удың ауыр ұ стамасында, жү ктіліктің соң ғ ы айларында, босану кезең інде бронхоспазмолитиктерді нибулайзермен енгізген тиімді. Бронходилятаторларғ а мұ қ таждылық тә улігіне 3-4 реттен аспауы мү мкін. Бронх демікпесінің ұ стамасын басу ү шін бронхоспазмолитиктер мө лшеріне мұ қ таждылық тың жоғ арлауы, базисті қ абынуғ а қ арсы препараттардың мө лшері мен енгізу ә дістерін ауыстыруғ а себеп болу керек.

Аурудың бақ ылауғ а кө нетін тү рлерінде науқ ас бета – 2 – агонисттерді тек жедел кө мек тү рінде қ олдану тиіс. Бронходилятаторларды ингаляциялық тү рде қ олданғ ан тиімді, себебі пероральды мө лшердің 10% ғ ана енгізіп, 10-20 минут ішінде максималды бронхолитикалық, жақ сы терапевтикалық ә серді алуғ а болады.

Теофиллиннің таблеткалы тү рлерін қ олдану ұ сынылмайды. Ө йткені бета-2- агонисттермен салыстырғ анда олардың бронхолитикалық ә сері аз, ал жанама ә сері кө п. Сонымен қ атар теофиллиндердің терапевтикалық терезесі тар. Қ ызба, вирусты инфекция, жү ктілік, қ ан айналым жеткіліксіздігі, бауыр аурулары, сонымен қ атар басқ а дә рілік препараттармен бірге тағ айындағ анда: ципрофлоксацинмен, макролидтермен, циметидинмен дә рілік препараттың аз мө лшерінен ақ жанама ә сер туындауы мү мкін.

Науқ ас кү нделікті қ ысқ а ә серлі бронхоспазмолитиктерді жиі қ олданса, дә рілік препараттарды ауыстыру немесе қ абынуғ а қ арсы терапияны кү шейтуге ұ сыныс жасау керек.

Пульмонологиялық тә жірибеде кең орта терапевтикалық мө лшерде, минималды жү йелі ә сері бар инголяциялық ұ зақ ә серлі бета- 2 –агонисттерді қ олданады (сальметерол, формотерол), ә сер ұ зақ тығ ы (10-12 сағ ат). Бірақ бұ л препараттар соң ғ ы кезде ғ ана қ олданылғ андық тан, толық зерттелмеген.

Бета–2–агонисттердің ұ зақ ә серлі, асқ орту жү йесінде сальбутамолдың жайлап босатылуымен жү ретін, таблеткалық тү рлері бар.Олар босанудың ә лсіздігін, жү ктіліктің мерзімінен асуын шақ ыртпай, айқ ын бронхоспазмолитикалық ә серге ие. Бронхиалды демікпенің симптомдарын ұ зақ бақ ылау ү шін, ұ зақ ә серлі теофиллиндерді (теотард, теопэк, теолонг) қ олдануғ а болады.

Бронхиалды демікпенің жең іл интермиттирлеуші ағ ымында базисті емге кө рсеткіштер жоқ. Бронхообструкция ұ стамасын тежеу ү шін науқ астар бронхкең ейтетін препараттарды қ олдың астында ұ стауы керек. Бұ л препараттарды жү йелі қ олдану (аптасына бір реттен кө п) базисті қ абынуғ а қ арсы препараттарды тағ айындауғ а кө рсеткіш болады. Бронхиалды демікпенің ағ ымы ә р-тү рлі адамдарда, бір адамда да мезгілге байланысты ә р-тү рлі, сондық танда аурудың еміне баспалдақ ты келе керек, бұ л аурудың ауырлық дә режесіне байланысты терапияны ө згертуге мү мкіндік береді. Препараттардың мө лшері ауырлығ ы жоғ арлағ ан сайын ө седі (бір баспалдақ жоғ ары), жә не бақ ылауғ а кө нетін ағ ымда азайтылады (бір баспалдақ тө мен). Сатының бірінші дең гейі жең іл ауырлық қ а, ал ауыр дең гейі бесінші сатығ а сә йкес келеді.

Ршу

Аурудың ө ршуінің ауырлығ ы аурудың алдың ғ ы ағ ымына тікелей байланысты емес, яғ ни ауыр емес демікпенің қ озуының ағ ымы ө те ауыр болуы мү мкін, демікпелік статусқ а дейін ә келуі мү мкін.

Болжама бойынша lg E жоғ ары дең гейі жү ктілік кезіндегі БД-ң клиникалық кө рінісін алдын- ала анық тайтын мү мкіншілікке маң ызы бар. Кө п жағ дайларда аурудың қ озуы 1-ші триместрде болады. Жү ктіліктің басында БД-ның ағ ымының жақ саруы ө те сирек кездеседі. Бұ л ерекшеліктің барлығ ы сыртқ ы тыныс жү йесіндегі ө згерістер мен компенсаторлы механизмнің қ осылуымен байланысты, осы процестің барлығ ы кейде ГКС азайтуғ а, кейде қ олданбауғ а дейін ә келеді.

Жү ктілік мерзімі ұ лғ ая келе ана жә не нә ресте ағ засының энергетикалық қ ажеттілігі жоғ арылау себебінен симтомдары қ айта оралуы мү мкін, ең қ ауіпті кезең нің шың ы болып 26-36 апта болып табылады. БД-ның қ айталамалы жү ктілік кезіндегі ағ ымы басындағ ыдай бірдей. жү ктілік кезіндегі демікпенің бақ ылаусыз қ алуы жү кті-ң кеш мерзімінде ө ршіп, кесар тілігі операциясын жү ргізуге мү мкіншілігін жоғ арлатады, бұ л ә рине, ө з кезегінде ә р тү рлі медикаменттерді енгізу салдарынан демікпелік ұ стамағ а ә кеп соғ уы мү мкін.

Жү кті ә йел мен оның жақ ын туыстары аурудың қ озу кезіндегі уақ тылы арнайы кө мек кө рсету ү шін, ауру симтомдарын міндетті тү рде білуі тиіс.

Ауру ағ ымының болжамын ешкім білмегендіктен науқ астың орташа ауырлық та болғ анның ө зінде госпитализациялау керек. Осы кезде нә ресте жағ дайына кө п кө ң іл бө ліну керек, нә рестенің жапа шегу белгілерін уақ ытылы анық тау ү шін: аускультация, УД-сканерлеу, ЭКГ, ФКГ, анасының қ анындағ ы эстрадиолдың динамикасын анық тау сияқ ты шаралар жургізілуі тиіс.

Аурудың ағ ымының ауырлығ ын бағ алағ ан кезде мыналар сияқ ты белгілерге кө ң іл бө лген жө н: жө телдің айқ ындылығ ы, ентігудің сипаты, тыныс алу жиілігі, қ ақ ырық бө лінуінің сипаты, физикалық белсенділігінің дә режесі, пульс жиілігі, пикфлоуметрия кө рсеткіштеріне, қ анның газдық қ ұ рамына РаО2 жә не РаСО2. БД- ну ө ршуді емдемге барлық седативті препараттарды қ олдануғ а қ арсы кө рсетілген.

Науқ ас обструкция симптомдарының толық жойылып жә не ПСВ дең гейі 75 пайыз жетпейінше стационардан кете алмайды. Науқ ас жағ дайы дұ рысталғ аннан кейін преднизолонды 30 мг мө лшерінде 3 тә улік бойы қ абылдауы тиіс. Сонан кейін емге ИГКС қ осады, олардың мө лшері қ озуғ а дейінгі қ олданғ ан дозадан жоғ ары болмауы тиіс. Егер ИГКС бұ рын қ олданбаса, беклометазон дозасы 1000 мкг/тә ул. аспауы тиіс. Амбулаторлы жағ дайда науқ ас міндетті тү рде қ аралып, БД-ге уақ ытылы коррекциялық терапия жасалу керек.

БД-ның бақ ылаусыз қ алуы нә ресте жағ ынан асқ ынуларғ а ә келуі мү мкін, 50 пайыз жағ дайында нә рестенің физикалық жә не ақ ыл-есінің жетілуі қ алып отырады, жү кті ә йелдің ағ засындағ ы ө згерістердің нә тижесінде аллергия-қ аурулармен, дә рілік заттарды кө тере алмаушылық пен жапа шегеді.

Бірақ БД жү кті болуғ а қ арсы кө рсеткіш емес. Тек қ айталамалы, жиі жә не ағ ымы ауыр ө тетін ұ стамалар, жү ргізілген ем-шаралардың нә тижесінде ерте мерзімде жү ктілікті ү зу немесе мерзімінен бұ рын босандыруғ а негіз болады. Бірақ босануды белсендіретін Р2-альфа қ ауіпті себебі ол бронхиалді ө ткізгіштікті нашарлату мү мкін. Жү ктіліктің 37-38 апталарында мерзімінен бұ рын босандыруғ а қ ажеттілік туғ анда босану алдында дайындық жү ргізу керек. Босану кекзінде БД алдын-алу ү шін жә не нә рестенің ө кпесінің сурфактантты жү йесін стимуляциялау ү шін 3-5 тә улікке 30-40 мг/тә ул. преднизолон тағ айындалады. Тек ауыр тыныс жә не қ ан айналым жетіспеушілігінің белгілері кезінде ғ ана кесар тілігі операциясымен ғ ана босандырып алады. ә р жаң а айда босандырудың сипаты жө ніндегі мә селе пульманолог, акушер, перинатологтың кең естерімен шешілген дұ рыс.