Главная страница Случайная страница
Разделы сайта
АвтомобилиАстрономияБиологияГеографияДом и садДругие языкиДругоеИнформатикаИсторияКультураЛитератураЛогикаМатематикаМедицинаМеталлургияМеханикаОбразованиеОхрана трудаПедагогикаПолитикаПравоПсихологияРелигияРиторикаСоциологияСпортСтроительствоТехнологияТуризмФизикаФилософияФинансыХимияЧерчениеЭкологияЭкономикаЭлектроника
Сурак жок озин жаз 3 страница
|
|
34 Қ ұ қ ық тық жә не ә леуметтік мемлекет
Қ ұ қ ық дегеніміз мемлекетте қ олданылатын барлық қ ұ қ ық тық нормалардың: қ ұ қ ық тық ғ ұ рыптардың, ә ділеттілік ү лгілердің, мемлекеттің қ ұ қ ық тық ережелерінің жиынтығ ы болып табылады. Қ ұ қ ық та заң дар ерекше орын алады. Мемлекеттік ө кімет билігінің жоғ арғ ы органдары қ абылдағ ан нормативтік актілер заң деп есептелінелді. Заң ең жоғ арғ ы юрисдикциялық кү ш болып табылады. Мұ ның мә нісі – мемлекеттік органдар қ абылдағ ан нормативтік актілер заң да негізделуге жә не заң ғ а қ айшы келмеуге тиіс деген сө з.
Қ ұ қ ық тық мемлекет деп демократиялық жолмен қ абылданғ ан заң ү стемдік ететін, оның алдында бә рі де тең саналатын, жеке адамның қ ұ қ ығ ы жан жақ ты қ амтамасыз етілетін мемлекеттік қ ұ рылысты айтады. Заң ү стемдігінің мызғ ымастығ ы елдің Конституциясында бекітіліп, басқ а заң дар мен ережелік актілерге таралады. Заң дар халық тың еркін білдіреді, жіне оны барлық адамдар, мемлекеттік органдар мен мекемелер орындауғ а міндеті. Мұ нда мемлекет мен азаматтар екі жақ ты ө зара жауаптылық та болады. Билік шын мә нінде бө лінеді, олардың міндеттері мен қ ызметтеріне шек қ ойылады, ө зара бақ ылау қ амтамасыз етіледі. Мұ нда бір таптың, партияның, топтың, идеологияның ү стемдігіне жол берілмейді. Адам қ ұ қ ығ ы биік дә режеде сақ талады. Барлық азаматтар шыш мә нінде мемлекеттік жә не қ оғ амдық істерге қ атыса алады. Атқ арушы биліктің барлық жұ мысы ашық атқ арылады., оның жұ мысы жұ ртшылық тың бақ ылауында болады. Қ ұ қ ық тық мемлекет жоғ ары ү кіметтің қ аулы қ арарларымен кіргізілмейді. Ол ү шін мемлекет жан жақ ты дамып, пісіп жетілуі керек.
| Еуропа ел-і | Мұ сылман ел-і |
| 1.Кө біне саяси қ атынасудың «партисипаторлы» моделі | Кө біне «азаматтық» саяси мә д. |
| 2.саясат-ң нег.элементі – индивид | Саясат-ң эл.-қ ауым(этникалық, рофессионалды, т.б.) |
| 3.саяси демократия-ң тұ рақ ты дә стү р-і | Авторитарлы билік-ң тұ рақ ты дә стү р-і |
| 4.батыс-қ ойда, ө згеріске бағ ытталғ ан саясатқ а ашық тү рде қ атысуды қ алыптастыру | Шығ ыстық ойда, дә стү рлі ү лгідегі қ атынастар мен институт-ды қ айта қ ұ руғ а бағ ытталғ ан саясатқ а «сақ» қ атынасты қ алыпт-у. |
| 5.жалпы жә не саяси мә д-тегі модернизм-ң басым болуы | Жалпы жә не саяси мә д-ң тұ рақ тылығ ы |
| 6.жалпы мемл-к мү дде-ң басым болуы | ұ лттық -этникалық фактор-ң рө лі кө бірек |
| 7.орта класс санының жә не оның саяси менталитетінің мү дде-не сә йкестігі-ң кө п болуы | Элита мен халық жә не олардың саяси менталитетіне сә йкестігі арасындағ ы ө ткір айырмашылық |
Ә леуметтік мемлкете дегеніміз бұ л-елдегі ә леуметтік ө мірді ұ йымдастыруы, халық тың ә л ауқ атын, ө мір дең гейін кө теру, денсаулық ты сақ тау ісін жақ сарту, тұ рмыс қ ажетін ө теуді жетілдірумен айналысуы. Мә дени тә рбиелік салада мемлекет халық қ а білім беру, оқ у ағ арту ісін, ғ ылымды, ә дебиет пен ө нердідамыту жө ніндеқ амқ орлық жасайды
72. Мұ сылман мемл-гі саяси ойлар-ң Европа ел-гі саяси ілім-ден айырмашылығ ы мен ұ қ састығ ы.
Саяси ілімдер тарихы – адамзат баласыны. рухани мә дениетінің е.ң маң ызды қ ұ рамдас бө ліктерінің бірі. Онда саясат, мемлекет, қ ұ қ ық мә селелеріне кө птеген ойшылдар ұ рпағ ының заң ғ ар да ауқ ымды ең бек тә жірибелері кө рсетілген.
Бұ л ең бектер мемлекеттің пайда болуы мен даму барысындағ ы саяси
жү йелер жайлы мағ лұ мат, тү сініктер беріп қ ана қ оймай, қ азіргі замандағ ы
кө птеген мә селелерге ық палын тигізеді. Ежелгі Египет, Қ ытай, Грекхалық тарының саяси ойлары адам баласының жер бетіндегі орнын мифологиялық тү сініктермен негіздейді. Ежелгі мифтер мемлекет, билік мә селелерін, ө мірдің даму заң дылық тарын аспандағ ы қ ұ дайдың ық палының нә тижесі деп тү сіндіреді, яғ ни жер бетіндегі заң дылық тар -ә лемдік, космостық заң дылық тардың бір бө лшегі. ә йтсе де қ ұ дайлардың ық пал ету сипаты мен жер бетіндегі мә селелер ә р мифте ә р тү рлі болып келеді, мысалы ежелгі Қ ытайда жергілікті биліктің кө зі императордың қ олында, себебі ол аспан ұ лы, яғ ни император аспанның бір бө лшегі ретінде ө з халқ ының ә кесі болып табылады.
Египет, Вавилон, Индия халық тарының мифтері басқ аша – онда аспандағ ы қ ұ дайлар билік кө зі ғ ана емес, жердегі адамдар тағ дырының шешуші кү штері
Европа елдеріндегі мен Мұ сылман мемлекеттеріндегі саяси кө зқ арастардың қ алыптасуы жә не дамуы.
Орта ғ асырлар мың жылдан артық дә уірді қ амтиды. (V – XVI ғ асырлар).Ол дә уірді ү ш кезең ге б.ө луге болады.
1-кезең: ерте феодалды. (V – XVIғ.орт.дейін) –феодализмнің ә леуметтік – экономикалық формация ретінде қ алыптасуы, ірі мемлекеттік ұ йымдар пайда бола бастауы. 2- кезең – (XI ортасы – XV ғ. аяғ ы) – феодализмнің ө ркендеп, сословиелік монархияның пайда болуы.3- кезең – (XVғ. аяғ ы мен XVIIғ. басы) – феодализмнің қ ұ лдырауы, капиталистік элементтердің қ алыптаса бастауы.
Орта ғ асырларда шіркеу - адамдардың саяси, рухани ө мірінде шексіз
билігін орнатты. Орта ғ асырдағ ы христиан діні феодалдық қ оғ амның
ө міртанымдық негізі саналды, барлық ғ ылым жү йелері дін қ ызметінің қ олында болды. Ә йтсе де Европаның саяси тарихына кө з жү гіртсек, онда шіркеу мен светтік феодалдар (шонжарлар, монархтар) арасындағ ы қ оғ амдағ ы билік ү шін таусылмас тартысты байқ аймыз.
Билет
17.35 Азаматтық қ оғ ам: тү сінігі, қ ұ рылымы, қ ызметтері. Азам-қ қ оғ ам деп мемл-к қ ұ рылымнан тыс қ алыптасатын ә леум-к-эконом-қ ж/е мә дени-рухани қ оғ амдық қ атынастардың жиынтығ ын айтады. Ол жеке тұ лғ аның емін-еркін дамуын қ амтамасыз етуге мү мкіндік жасайды. Бұ л қ оғ амда мемл-ң жеке адам ө міріне араласуына шек қ ойылады. Ал олардың атқ аратын міндеттерін азаматтар ө з еркімен оларғ а бергне ж/е орындалуын ө здері тексереді. Азам-қ қ оғ ам қ ұ рамына адамдар-ң ө здері тудырғ ан қ ауымдастық тар(отбасы, кооперациялар, ассоциациялар, қ оғ амдық ұ йымдар, кә сіби, шығ армашылық, спорттық, этникалық, т.б.бірлестіктер), азаматтардың ө ндірістік ж/е жеке ө мірі, олардың ә дет-ғ ұ рпы, салттары кіреді. Азам-қ қ оғ амда адамдар-ң экон-қ, саяси ж/е рухани ө мірінің тү рін еркін тандауына ж/е жү зеге асыруына заң жү зінде кепілдік беріледі. Олар мемл трапынан қ атаң тә ртіпке алынудан сенімді тү рде қ орғ алады. Адамдар-ң жалпы қ ұ қ ық тары сақ талады, бұ зылмайды. Саяси ө мірде азам-қ қ оғ ам барлық азаматтарғ а мемл-к ж/е қ оғ -қ істерге еркін қ атынасуына жағ дай жасайды. Мұ ндай қ оғ амда адам-ң халық /қ дә режеде танылғ ан ережелерге сай азам-қ қ ұ қ ық тары жү зеге асырылады.(Ұ лт-қ, этник-қ, саяси, діни, жастық, жыныстық белгілері б/ша қ андай да болсын алалаушылық қ а жол берілмейді. 1. жеке тұ лғ а мен азам-қ абыройы боп саналатын пә тер ү йі мен мү ліктері, мамандық таң дау еркіндігі, телефонмен сө йлескен сө з қ ұ миялылығ ы, сө з, баспасө з ж/е хабарлама бостандығ ы заң жү зінде сенімді тү рде қ орғ алады. 2. адам ө з-ң кө зқ арасы мен рухани мү дделерін ө зі шешеді. 3. азам-қ қ ұ қ ық -р сот орган-ры мен қ оғ -қ ұ йым-р жағ ынан толық қ орғ алады.) Азам-қ қ оғ ам материалдық, мә дени жоғ ары дамығ ан кезде қ ұ қ ық тық мемл-ке айналады. Қ ұ қ ық тық мемл деп дамократия-қ жолмен қ абылданғ ан заң ү стемдік ететін, оның алдында бә рі де тең саналатын, жеке адамның қ ұ қ ығ ы жан-жақ ты қ амтамасыз етілетін мемл-к қ ұ рылысты айтады.
51. Авторитаризмнен демократияғ а ө ту. Дем-ң 3-і кезкң і. Тоталитарлық тә ртіптен дем-қ тә ртіпке кө шу ә р елде ә ртү рлі болады. ІІ-ші д.ж. соғ ыстан кейін Германия, Италия, Жапонияда буржуазиялық дем-қ тә ртіп АҚ Ш ә скеи кө мегінің арқ асында орнады. Португалия, Испания, Грецияда мұ ндай ауысу дамығ ан капиталистік елднрдің қ аржылық, эк-қ, моральдық, псих-қ қ олдауының арқ асында жү зеге асты. Қ азіргі кезде шығ. Еуропа мен ТМД елдерінің дем-қ тә ртіпке кө шуі ү шін батыстың талабына сә йкес дамуы шарт.Дем-ғ а ө тудің нег. жолдары: 1 эволюциялық, 2.ә скери басып алушылық. Дем-ғ а ө тудің 3 кезең і бар: 1.1820-1926ж, 1926-1942ж(дем-ғ а ө ткен мем-р -26, автор-ге ө ткендер-12); 2.1942-1962, 1962-1975ж(дем.мем.-36, авт.мем.-6); 3. 1975ж-қ азіргі кезге дейін(дем.мем.-40, авт.мем.-5).Қ аз-ң дем-ғ а ө тудің нег. белгілері: 1.Қ Р канституциясы, 2.Альтернативті сайлау арқ. мем. билікті ауыстыру, 3.парламентаризм инстит-ң қ алыптасуы, соттық, қ ұ қ -қ жү йенің реформалануы. 4.тә уелсіз БАҚ, 5. кө ппартиялық жү йе, 6.жерг.ө зін-ө зі басқ.орг-ң п.б.
79 Контрэлитаның болу қ ажеттілігін негіздең із?
Контрэлитаның ең қ ұ нды идеясы бұ л-демократия. Яғ ни, бұ л адамдар ү шін ең тиімді билік. Контрэлита бұ л сирек кездесетін сө з, оның мағ ынасы ө зінің айтылуына сай келіп тұ р. Бұ ны тү сінікті етіп жеткізу астарлы болмақ. Ә лі реформалар жү ргізілмеген кезең де, ә лі елде қ ұ рылыс, ө згеріс кезең і болғ ан кезде бұ л ұ ғ ым сол кездегі адамдардың санасына кіріп те шық пайтын.
Элитизмнің атасы, италияның ә леуметтанушысы В.Парето контрэлитаны адамдардың ө з психологиясы арқ ылы билей алатын, алайда олардың тө мен таптан шық қ аны ү шін рұ қ сат бермегендерді айтады. Оның теориясы бойынша, басқ арушы элита цикл бойынша дамиды. Билік басына келген ө кілдер басынан ү ш кезең ді ө ткізеді: бірінші кезең де ол қ оғ амды дамытуғ а тырысып ат салысады; екінші кезең де ол бұ ғ ан кө ң іл аудармайды; ал ү шінші кезең де ол билікті ө зінің жеке меншігіндей кө ре бастайды. Осы цикл біткен кезде, жаң а режим -контрэлита пайда болады. Яғ ни, бірінші кезең де адамдар басқ аруғ а талпынса, соғ ан тырысса, билікке жалпы екі жол бойынша талпыну керек, біріншісі – иерархия бойынша жылжу; екіншісі ол қ ара жолмен, яғ ни бұ л жол дұ рыс жолғ а саналмайды. Негізінен «саяси элита» да «контрэлита» да бұ л абстракция, гипотеза. Бұ л белгілі бір адамдардың жиналғ ан атауы, олар бң р кө зқ арасқ а сү йенеді бирақ оларғ а сенуге болмайды. Контрэлитаның қ ұ рамына ә р тү рлі адамдар кіруі мү мкін, бизнесмендер, қ арапайым жұ мысшылар т.б. контрэлитаны басып тастауғ а да болады, бірақ олар халық ішінен шығ ады. Контрэлитаның ү ш белгісі бар: біріншісі бұ л олардың ө з тү рлерін, кө зқ арастарын ө згерте алуында. Олар бірін бірі таныса да, басқ а адамдарғ а таныс еместігін ұ ғ ындырып айтады, бұ л ө з мақ сатың а жету ү шін жасалатын ә рекет.. Екінші белгісі бұ л қ арапайым тілмен айтқ анда ұ яттарының болмауы, яғ ни котрэлитаның ө кілдері бірін бірі тастап кетуі мү мкін, сатып кетуі.
Билет
12.Саяси билікті жү ргізу механизмдері. Билікті жү ргізу механизмдерге ә р тү рлі институттар мен ә діс-тә сілдер жатады. Олар эконом-қ қ ор(қ андай билік болмасын оғ ан қ аржы-қ аражат керек. Экон-қ қ орғ а қ оғ ам-қ ө ндіріс пен тұ тынуғ а керек, басқ а да материал-қ қ ұ ндылық -р, қ ұ нарлы жерлер, пайдалы қ азба байлық тары ж/е т.б.жатады.); ә леум-к ә діс қ ұ ралдар(ү стемдік етіп отырғ ан билік ө зін қ олдайтын, оның одан ә рі ө мір сү руіне мү дделі адам-р іздейді); кү ш жұ мсау қ ұ ралдар(олар мемл-ті қ оғ ауды, ішкі тә ртіпті сақ тайды, саяси билікті қ ұ латуғ а ә рекет жасаушыларғ а мү мкіндік бермейді. Оғ ан жататындар: ә скер, полиция қ ауіпсіздік органдары, сот, прокуратура, т.б.); ақ парат қ ұ ралдары (қ оғ ам-қ пікір тударып, саяси ө мірге ық пал ету);
36. Қ оғ амның даму процесіндегі мемлекеттің эволюциясы
Мемлекет-саяси жү йенің басты элементі, оның негізгі ұ йымы. Ол керек кезінде арнаулы кү штеу органдарын пайдалана отырып, ө з аумағ ында тұ ратын адамдардың мү ддесін қ орғ ауғ а тиіс жә не соғ ан орай олардың арасындағ ы арақ атынастарды қ ұ қ ық тық ережелер арқ ылы реттейтін қ оғ амдық механизм.
Мемлекет алғ ашқ ы қ ауымдық қ оғ амда болғ ан жоқ. Ол қ ұ л иеленушілік қ оғ амда дү ниеге келді. Оның пайда болуы жә не міні жө нінде ә р тү рлі кө зқ арастар бар. Солардың ішінде ең кең тарағ андары:
Теологиялық теория. Оның негізін салушылар А.Августин мен Ф.Аквинский мемлекеттің пайда болуын қ ұ дайдың қ ұ діретімен тү сіндіріледі.
Патриархтық теория. Оның негізін салушы 18 ғ ө мір сү рген ағ ылшын ойшылы Роберт Филмер мемлкеттің пайда болуын рулардың тайпағ а, тайпалардың одан ү лкен қ ауымдастық қ а, олардың одан ә рі мемлекетке дейін бірігуінен деп санайды.
Қ оғ амдық келісім теориясы. (Т.Гоббс, Г.Гроций, Ж.Ж.Руссо) егеменді ә мірші мен оның қ ол астындағ ы адамдардың келісімінің арқ асында мемлекет пайда болды.
Зорлық жасау теориясы. (Е.Дюринг, Л.Гумплович, К.Каутский) бір елді екінші елдің басып алуының нә тижесінде арадағ ы қ атынастарды реттеу ү шін мемлекет пайда болды деп пайымдайды.
Географиялық теория. (А.Ратцель, В.Соловьев, Б.Чичерин) мемлекеттің пайда болуы географиялық орнаның ө згешеліктерінен деп тү сіндіреді.
Психологиялық теория адамдарғ а бағ ыну мен қ ұ лшылық ету қ ажеттігі мә ң гі бақ и тә н болғ ан дейді.
Марксистік теория мемлекеттің пайда болуын жеке меншік пен тараптардың шығ уымен байланыстырады. Ол экономика жағ ынан ү стемдік етуші таптың саяси ү стемдігін қ амтамасыз еу ү шін жә не басқ а таптардың қ арсылығ ын басу ү шін керек деп санайды.
Қ азіргі шетелдік зерттеушілер мемлекеттің мә ні таптық кү ресті бітістіруде, татуластыруда деп біледі. Оғ ан барлық халық тың, ұ лттың мү ддесіне сай келетін қ оғ амдық тә ртіпті жасайтын ұ йым, қ ұ рал ретінде қ арайды. Қ оғ амғ а қ ауіпті ә леуметтік шиеленістерді асқ ындырмауғ а тырысып жә не оларды бейбіт саяси жолмен шешу ү шін мемлекет негізгі ә леуметтік топтар арасындағ ы қ атынастарғ а белсене араласып, ортадағ ы ә діл тө реші сияқ ты болуы керек дейді.
80. Саяси элитаны толық тырудың қ азіргі ө мір сү ріп жатқ ан ә дістерінің қ айсысы Қ азақ стан ү шін қ олайлы?
Біздің Қ азақ стандағ ы саяси элита Президент аппараттың қ ұ рамы (Президент, оның ә кімшілігінің бастығ ы, орынбасарлары, бө лім басшылары, кө мекшілері, кең есшілері), Праламент министрліктер басшылары мен орынбасарлары, дипломатиялық элита кіреді. Олардың арасында тиімді несиелер алып, бизнеспен айналысып, байығ андар баршылық. Билеуші элитағ а тарту, оларды жаң ғ ырту мә селесіне келсек, жоғ ары басшыларғ а берілген немесе солардың балаларымен толығ уда. Соның салдарынан, сыбайлас жемқ орлық саны кө беюде., жұ мыссыздық белең алуда. Мұ ндай жағ дайды болдырмай, тығ ырық тан шығ у, саяси элитаның саны мен сапасын кө теру ү шін оларды ашық, жариялылық жағ дайында, зерделі, білімді, білікті, еліне, халқ ына шынайы жаны ашып, қ ызмет ететтін азаматтардан таң дағ ан жө н. Қ азақ стандағ ы саяси элитаның демократиялық топтасу процесі зерттелді. Оның басты кемшілігі, біздің ше, ә лі де болса Батысқ а бағ ыт-бағ дар ұ стануында. Қ азақ стандық білім мен ғ ылым, мә дениет салаларындағ ы зиялылар ө з кү штерін топтастыра алмай келеді. Бұ л саладағ ылардың ә лі де болса руғ а, жү зге бө ліну бытыраң қ ылығ ы жалғ асуда. Оның ү стіне жемқ орлық жә не басқ а да элитааралық мү дделер тартысы, сол сияқ ты саяси жә не бизнес-элита арасындағ ы қ айшылық тар консолидациялық жә не демократиялық процеске кедергі келтіруде. Қ азір мә селе біздің Республиканың ерекшелігін жә не ә лемдік тә жірибені еске ала отырып, қ оғ амды демократияландырудың ө зіндік моделін қ алыптастыруда болып отыр. Турасын айтқ анда оның моделі Президент Н.Ә. Назарбаевтың халық қ а жолдауларында айқ ын ашып кө рсетілген. Қ азір оны жү зеге асырудың нақ ты жолдары шешілуде.
Билет
12.Саяси билікті жү ргізу механизмдері. Билікті жү ргізу механизмдерге ә р тү рлі институттар мен ә діс-тә сілдер жатады. Олар эконом-қ қ ор(қ андай билік болмасын оғ ан қ аржы-қ аражат керек. Экон-қ қ орғ а қ оғ ам-қ ө ндіріс пен тұ тынуғ а керек, басқ а да материал-қ қ ұ ндылық -р, қ ұ нарлы жерлер, пайдалы қ азба байлық тары ж/е т.б.жатады.); ә леум-к ә діс қ ұ ралдар(ү стемдік етіп отырғ ан билік ө зін қ олдайтын, оның одан ә рі ө мір сү руіне мү дделі адам-р іздейді); кү ш жұ мсау қ ұ ралдар(олар мемл-ті қ оғ ауды, ішкі тә ртіпті сақ тайды, саяси билікті қ ұ латуғ а ә рекет жасаушыларғ а мү мкіндік бермейді. Оғ ан жататындар: ә скер, полиция қ ауіпсіздік органдары, сот, прокуратура, т.б.); ақ парат қ ұ ралдары (қ оғ ам-қ пікір тударып, саяси ө мірге ық пал ету);
37. Саяси партия: анық тамасы, тү рлері, саяси билік механизміндегі ролі
Азаматтардың, ә ртү рлi ә леуметтiк топтардың мү дделерiн мемлекеттiк билiктiң ө кiлдi жә не атқ арушы, жергiлiктi ө зiн-ө зi басқ ару органдарында бiлдiру жә не оларды қ алыптастыру iсiне қ атысу мақ сатында олардың саяси еркiн бiлдiретiн Қ азақ стан Республикасы азаматтарының ерiктi бiрлестiгi саяси партия деп танылады.
Саяси партияларды жіктеп, жү йелеудің кө птеген белгілері мен ө лшемдері бар. Институтционалдық тә сіл партияларды топтастырғ анда ү йымдастыру ерекшелігін басшылық қ а алады, либералдық дә стү р идеологиялық байланыстардың сипатына басты назар аударады. М.Дюверже ХХ ғ 50 жж сайлаушылар мен белсенділер санына байланысты паритяларды кадрлық жә не бұ қ аралық деп бө леді. 60 жж аяғ ында Ла Паломбараның кө рсеткен екі партиясынан басқ а ә мбебап партиялар (универсалдық немесе сайлаушылар партиясы) деген ү шінші тү рін бө леді. Саяси жү йедегі рө лі мен мен іштей ұ йымдасуына байланысты саяси партияларды тө рт тү рге топтастырады: авангардтық партиялар (лениндік тұ жырымдама); сайлаушылар партиясы; парламенттік партия; қ ауымдастық партиясы. Саяси идеологиясына қ арай партияларды бес тү рге бө леді: социал демок.партия; буржуазиялық демократ.; консервативтік; фашистік партиялар. Партиялар жиылып, партиялық жү йені қ ұ райды. Саяси Билік ү шін кү ресте қ атысып жү рген саяси партиялардың саны жағ ынан олар кө ппартиялық, екіпартиялық, бірпаритялық болады. Мемлкеттік билікті жү зеге асыру ү шін партиялар коалиция (латын «бірлестік») қ ұ руы мү мкін, коалиция деп жалпы мақ сатқ а жету ү шін партиялардың жасағ ан бірлігін атады. Саяси партиялардың жұ мысы ә детте қ ұ қ ық пен немесе Конституциямен реттеледі. Себебі, олардың жұ мысы саяси жү йенің принциптері мен мақ саттарына қ айшы келмеуі керек.
90. Ұ лттық саясаттың басты мазмұ нын талдаң ыз? Ұ лт деп жер, тіл, экономикалық қ атынастар, мә дениет ерекшеліктері мен психологиялық қ ұ рылымының ортақ тығ ы негізінде қ алыптасқ ан адамдардың тарихи ә леуметтік-этникалық бірлестігін айтады. Ұ лттық саясат деп адамдардың ұ лттық мұ қ таждық тарын ө теуге, ұ лттық қ атынастарды реттеуге бағ ытталғ ан қ оғ амдық, ең алдымен ә леуметтік-қ ұ қ ық тық ә рекеттердің ерекше тү рін айтады. Бұ л мұ қ таждық тардың табиғ атын тану ү шін ә лі зерттеулер жү ргізу керек. Дегенмен, оғ ан азаматтық ар-намысқ а тырысу, этнопсихологиялық бірлікті, табиғ и-тарихи ортақ тық ты сезіну кіретіні анық. Соң ғ ы 10 жылдық тарда Батыс саясаттануында этникалық саясат деген жаң а ұ ғ ым пайда болды. Ол – дү ние жү зіндегі болып жатқ ан этникалық дау-жанжалдарды, ұ лттық шиеленістерді тү сіндіруге, оларды шешу жолдарын анық тап, сондай-ақ белгілі бір аймақ тарда мұ ндай дау-дамайлардың болуын алдын-ала болжай білуге арналғ ан жалпы теория. Ұ лттық саясат ә р елде ә р кезең де ә р тү рлі болуы мү мкін. Бү гінгі таң да бұ л салада асимиляция, сегрегация, геноцид сияқ ты саясаттар белгілі. Ассимиляция деп бір халық тың ө з тілін, мә дениетін, ұ лттық сана-сезімін жоғ алтып, екінші халық қ а сің іп кетуін айтады. Сегрегация деп елдің халқ ын нә сілі б/ша еріксіз топтарғ а бө лушілікті айтады. Геноцид деп адамдарды шығ у тегіне, бір ұ лттың ө кілі болуына байл-ы қ ыруды н/е қ удалауды айтады.
Билет
13.Биліктің тиімділігі жә не легитиімділігі. Билік саяси билік ж/е мемл билік боп екіге бө лінеді. С.б.таптың, топтың ж/е адам-ң саясатта тұ жырымдалғ ан ө з еркін жү ргізу мү мкіндігін білдіреді. Ал м.б.барлық адамдарғ а міндетті заң дарды шығ аруғ а жеке қ ұ қ ығ ы бар заң дар мен ұ йымдарды сақ тау ү шін ерекше кү шейту аппаратына сү йенетін саяси биліктің тү рі жатады. Мемл-к билік-ң заң дылығ ы оның легитимділігінен байқ ауғ а б/ды. Легитимдік(лат сө зінен заң дылық, шындық деген мағ ынаны білдіреді)д/з – халық тың ү стемдік етіп отырғ ан саяси билікті мойындауы, оның заң дылығ ы мен шешімдердің растауы. Демократия-қ жағ дайда мемл билік легитимді болуы ү шін екі шарт керек. Олар: 1)ол халық тың қ алауы б/ша қ алыптасуы ж/е кө пшіліктің еркіне қ арай орындалуы. 2)мемл-к билік конституциялық заң дарына сә йкес жү зеге асырылуы керек. М. Вебер легитимдік-ң 3 тү рін бө ліп кө рсетеді: ә дет-ғ ұ рыптық, харизматикалық, қ ұ қ -ң легитимділігі.
38. Партиялық жү йелер тү сінігі жә не ә р тү рлілігі
Партиялар жиылып, партиялық жү йені қ ұ райды. Сондық тан оларды жіктеудің де мә ні зор. Партиялық жү йе деп мемлекеттік мекемелерді қ алыптастыруғ а шынымен мү мкіндігі бар, елдің ішкі жә не сыртқ ы саясатына ық пал ете алатын саяси партиялар жиынтығ ын айтады. Ел ішінде қ анша партиялар болуы жә не олардың қ айсысы партиялық жү йеге енуі сол елдің тарихи дә стү ріне, ә леуметтік экономикалық шиеленістер сипатына, негізгі ә леум кү штердің арасалмағ ына байланысты. Билік ү шін кү реске қ атысып жү рген саяси партиялардың саны жағ ынан олар кө ппартиялық, екіпартиялық жә не бірпартиялық болып топтастырылады. Кө ппартиялық деп мемл билік ү шін кү рес барысында бірнеше саяси партиялардың ә р тү рлі мү дделері мен пікір алалығ ын пайдалана отырып басқ ару тү рін айтады. Жағ ымды жағ ына жататындары онда саяси мә селелер жан жақ ты қ аралады. Кемшіліктерді кешірмейтін оппозициялық партиялардың болуы ү кіметті тиімді жұ мыс істеуге мә жбү р етеді. Ұ намсыз жағ ына жататындары ө мірдегі кө п мә селелерге ө з партиясының тұ рғ ысынан ғ ана қ арайды. Екіпартиялық жү йеде (бипартизм) басқ а да кішігірім партиялар болуы мү мкін, бірақ билік ү шін нағ ыз бә секелестік ең ірі екі партияның арасында жү реді. Мұ нда жалпығ а бірдей тікелей сайлау нә тижесінде екі партияның бірі ө зінен ө зі автоматты тү рде парламентте кө пшілік орынды қ амтамасыз етеді. Ол министрлер каб.орнық тылығ ын қ амтамасыз етеді. Ол мемлекет басшысын сайлауғ а жіберілген қ аржыны да ү немдейді. Ө йткені ол орынғ а сайлауда жең іске жеткен партияның серкесі ие болады.
|
|