Сурак жок озин жаз 4 страница

Бірпартиялық жү йе ө зінен басқ а, ә сіресе бә секелес партияларды болдырмайды. Ол тоталитарлық жә не авторитарлық қ оғ амдарғ а тә н. Мұ ндай тә ртіпте басқ арушы партия бақ ылаушы жә не сынаушы оппозициялық партиялардың жоқ тығ ын пайдаланып, саяси билікті бү тіндей қ олына алып, басқ а мемл органдарды ығ ыстырады.

Демек, партиялық жү йе ә р тү рлі болады. Сондық тан солардың ішінде ең дұ рысы, тиімдісі деген сауалдар кө п болуы мү мкін. Ә йтсе де партиялық бірлестіктердің тиімділігіне жалпы ө лшеуіш боларлық жағ дайлар мыналар. Олар халық тың ә леумет мү дделері мен мұ қ таждық тарын бірінші сезініп, қ амтамасыз етуге тырысады. Партия арқ ылы шешімдер қ абылданғ анда азаматтардың барынша мол қ ажеттіктерін қ амту.

56. Саяси жанжалдардың типологиясы.

Мемлекеттік-қ ұ қ ық тық қ ақ тығ ыстар тұ рғ ысынан қ ақ тығ ыстың мынадай тү рлері бар:

- мемлекет пен басқ а саяси институттар арасындағ ы қ ақ тығ ыс;

- мемлекет пен жеке тұ лғ а арасындағ ы қ ақ тығ ыс;

- заң шығ арушы мен атқ арушы билік арасындағ ы қ ақ тығ ыс;

- мемлекеттік-қ ұ қ ық тық жү йе жә не оны ө згерткісі келетін саяси оппозиция арасындағ ы қ ақ тығ ыс.

Қ азіргі саяси жү йеде кең тарағ ан қ ақ тығ ыстардың бірі – статустық рө лдік қ ақ тығ ыстар б.т. Мұ нда белгілі бір ә леуметтік топтардың саяси бағ дары, саяси жү йедегі оның рө лі тіркеледі. Аумағ ы бойынша саяси-ә леуметтік кең істікте қ ақ тығ ыстар жойылуына, тарауына, кең ө ріс алуына байланысты ішкі жә не сыртқ ы болып бө лінеді. Мемлекеттің ішінде жү ріп жатқ ан қ ақ тығ ыстар позициялық жә не оппозициялық болып бө лінеді. Позициялық қ ақ тығ ыстың субъектісі ретінде саяси институттар, ұ йымдар шығ ады. Оппозициялық қ ақ тығ ыстың субъектісі ретінде басқ арушы элита, партия мақ саттары жә не т.б. Қ -ң сыртқ ы саясатының ерекше аспектісі Қ ытай екендігі сө зсіз. Қ ХР-мен достық тату кө ршілік қ атынасты жолғ а қ ою – Қ аз-ң сыртқ ы саясатының проблемасы. Сыртқ ы саясатты жү зеге асыруда Қ Р Президентінің басшылығ ымен қ ұ рамына сыртқ ы істер министрлігінің, елшіліктер мен консулдық тарды қ амтитын атқ арушы орган – дипломатиялық қ ызмет жү ргізеді.

91. Ұ лтаралық проблемалардың пайда болу себептері неде ж/е оны шешудің негізгі принциптерін атап берің із? Этносаяси жанжал тудыратын мә селенің бірі – этникалық ұ лтшылдық. Мұ нда біраз ұ лттың ө кілдері ө з алдына автономия алу, тұ тастығ ын ж/е ө згешелігін сақ тау мақ сатын қ ояды. Ол идеология н/е қ озғ алыс ретінде кө рініс беруі мү мкін. Ондай этнос негізгі 3 мақ сатты алғ а қ ояды: 1) автономия мен ө зін-ө зі басқ аруды қ амтамасыз ету, 2) белгілі бір жерге, аумақ қ а иелік етуді қ амтамасыз ету, 3) ө з мә дениетін жалпымемлекеттік мә дениетпен бірдей мә ртебеге жеткізу. Этностық ұ лтшылдық тың басты саяси мү ддесі – мемлекеттігін орнату. М/ы, Солт. Ирландия мен Англия, грузиндер мен абхаздар, осетиндер мен ингуштар арасындағ ы жанжалдар. Этносаяси шиеленістердің пайда болуына тү рткі болатын себептің бірі – этностың ө з тілі, діні, ә дет-ғ ұ рыптың қ алыптан тыс, асыра қ ауіптенушілік. Қ алай болғ анда да, ұ лтаралық жанжалдарды ө рістетпей, мә селені дер кезінде шешу қ ажет. Ө йткені, мұ ндай шиеленістер ұ лғ айып кетуге бейім келеді ж/е ұ зақ сипат алғ ан дау-жанжалды тоқ тату оң айғ а тү спейді. Ол ү шін мемлекет ұ лтаралық саясатты ешқ ашан назардан тыс қ алдырмауы тиіс.

Билет

14.Қ Р-дағ ы саяси-биліктік қ атынастар-ң жай-кү йі. 15.Қ аз-ның қ азіргі тарихындағ ы билік жү йесі. Қ Р – президент-к басқ ару нысанындағ ы біртұ тас мемл. Мемл-к билік-ң бірден-бір бастауы – халық. Респ-да мемл-к билік біртұ тас, ол Конституция мен заң дар негізінде заң шығ арушы, атқ арушы, ж/е сот тармақ тарына бө ліну, олар-ң тепе-тең дік жү йесін пайдалану арқ ылы жү зеге асады. Респ-ка басшысы, ең жоғ арғ ы лауазымды тұ лғ а – Президент. Ол – халық пен мемл-к бірлік билігі-ң Конституция-қ мызғ ымастығ ы-ң, адам ж/е азамат қ ұ қ ық -ры мен бостандығ ы-ң кепілі. Қ азіргі кезде елімізде 3 тармақ ты билік тү рі қ алыптасқ ан. Парламент – заң шығ арушы функциясын жү зеге асыратын республ-ң ең жоғ арғ ы ө кілді органы. Атқ арушы билікке ү кімет(саяси шешімдерді заң ғ а негіздей отырып қ абылдайды) пен ә кімшілік(шешімдерді жү зеге асырады) жатады ж/е олар парламент бақ ылауында б/ды. Сот билігі – азам-ң қ ұ қ ық тарын, бостандық тарын, заң ды мү дделерін қ орғ ауды жү зеге асыруғ а арналғ ан. Конституция-қ кең ес республ-ң бү кіл аумағ ында Қ Р Конституциясы ү стінен қ арауды қ амтамасыз ететін мемл-к орган. 1995ж 30тамызда Республ-қ референдумда қ абылданғ ан Қ Р-ң жаң а Конституциясы саяси билікке нақ тылы легитимдік берді. Онда Қ Р-сы демократия-қ, зайырлы, қ ұ қ ық -қ ж/е ә леум-к мемл деп жарияланды. Оның ең қ ымбат қ азынасы – адам ж/е адам-ң ө мірі, қ ұ қ ық тары мен бостандық тары

40. Қ азақ станның саяси партиялары

1. «НҰ Р ОТАН» Халық тық -Демократиялық партиясы

Тө рағ асы – Нұ рсұ лтан Ә бішұ лы Назарбаев. Тө рағ аның бірінші орынбасары – Кә летаев Дархан Аманұ лы. «Отан» республикалық саяси партиясы 1999 жылдың қ аң тарында қ ұ рылып, сол жылғ ы 12 ақ панда Қ азақ стан Республикасының Ә ділет министрлігінде тіркеуден ө тті. Партия мү шелерінің саны 607 557 адамды қ ұ райды. Партия қ оғ амды одан ә рі демократияландыруғ а бағ ытталғ ан экономикалық жә не саяси реформаларды жү зеге асыруғ а; азаматтардың ө мір сү ру дең гейін кө теруге; ә леуметтік ә ділеттік орнатуғ а жә не елімізде тұ рақ тылық ты сақ тауғ а; ұ лтаралық жә не конфессияаралық келісімді нығ айтуғ а; Қ азақ стан Республикасының жан-жақ ты жә не ү йлесімді дамуы ү шін азаматтардың отансү йгіштігі мен жауапкершілігін тә рбиелеуге белсенді ық пал етуді басты мақ саттары етіп жариялады. 2007 жылы ө ткен Мә жіліс сайлауының қ орытындылары бойынша «Нұ р Отан» 88, 41% дауыс иеленіп, Парламенттің тө менгі палатасына партиядан 98 депутат сайланды.

2. Қ азақ стан коммунистік партиясы

Партияның бірінші хатшысы – Серікболсын Ә бділдә ұ лы Ә бділдин. Партия 1998 жылғ ы 27 тамызда тіркелген, 2003 жылғ ы 20 наурызда қ айта тіркеуден ө тті. Қ КП-ның мү шелерінің саны 54 246 адамды қ ұ райды. Партия республикада ғ ылыми социализм қ ағ идаларына негізделген еркіндік жә не ә леуметтік ә ділетті қ оғ ам қ ұ руғ а жағ дай жасауды; коммунистік қ оғ амдық қ ұ рылысты қ алыптастыруды ө зінің негізгі мақ саты етіп санайды. 2004 жылы ө ткен Мә жіліс сайлауына Қ азақ станның коммунистік партиясы партиялық тізім бойынша 3, 44% дауыс жинағ ан «Коммунистердің халық тық оппозициялық одағ ы жә не Қ ДТ» сайлау блогының қ ұ рамында қ атысты. Партия 2007 жылғ ы Мә жіліс сайлауына қ атысқ ан жоқ.

3. Қ азақ стан коммунистік Халық тық партиясы

Бірінші хатшысы – Владимир Борисович Косарев. 2004 жылғ ы 21 маусымда мемлекеттік тіркеуден ө тті. Тіркеуден ө ту кезең інде партия сапы 90 мың адам қ ұ рады. Партияның саяси платформасына сә йкес, Қ КХП-ның қ ызметі қ оғ амдық дамудың жаң а жағ дайына бейімделген маркстік-лениндік идеологияғ а негізделген. 2004 жылғ ы Мә жіліс сайлауының қ орытындылары бойынша партия 1, 98% дауыс алды. Ү шінші шақ ырылымдағ ы Мә жілісте партияның депутаттары болғ ан жоқ. 2007 жылғ ы Мә жіліс сайлауының қ орытындылары бойынша Қ КХП 1, 29% дауыс жинады.

4. Қ азақ станның «Ауыл» социал-демократиялық партиясы

Партия тө рағ асы – Ғ ани Ә лімұ лы Қ алиев. Партия 2002 жылғ ы 1 наурызда тіркелген. 2003 жылғ ы 2 сә уірде партия қ айта тіркеуден ө тті. Тіркеуден ө ту кезең інде партия мү шелерінің саны 61 043 адамды қ ұ рады. Партия мақ саттары: мемлекеттік реттеуді жә не агросекторды қ олдауды кү шейту; ауыл ең беккерлерінің мү дделерін қ орғ ау; қ оғ амды одан ә рі демократияландыруғ а бағ ытталғ ан экономикалық жә не саяси реформаларды жү зеге асыруғ а белсенді ық пал ету; экономиканың барлық салаларында нарық тық қ атынастардың негізді формаларын жү зеге асыру. Партия 2004 жылғ ы парламенттік сайлауғ а қ атысты, алайда ү шінші шақ ырылымдағ ы Мә жілісте бірде-бір депутаттық мандатты иелене алмады. 2007 жылғ ы Мә жіліс сайлауының қ орытындылары бойынша «Ауыл» партиясы 1, 51% дауыс жинады. 5. Қ азақ станның патроиоттар партиясы

Партия тө рағ асы – Ғ ани Есенкелдіұ лы Қ асымов. Партия 2000 жылғ ы 4 тамызда тіркелген, 2003 жылғ ы 21 наурызда қ айта тіркеуден ө тті. Партияның мә ліметтері бойынша оның қ ұ рамында 172 мың мү шесі бар. Партия келесі мақ саттарды ұ станады: Қ азақ стан халқ ының ұ лттық қ айта ө ркендеуін қ алыптастыру жә не жү зеге асыру; нарық тық экономикасы бар қ ұ қ ық тық демократиялық мемлекет, азаматтық қ оғ ам қ алыптастыру; қ оғ амның ә леуметтік белсенді бө лігін мемлекеттік жә не қ оғ амдық істерді басқ аруғ а қ атыстыру; елдің орнық ты дамуын қ амтамасыз ету; адамның жоғ ары дең гейде ө мір сү ру сапасын қ алыптастыру жә не азаматтардың денсаулығ ына басым кө ң іл бө лу. 2004 жылғ ы Мә жіліс сайлауында партия 0, 55% дауыс жинап, Парламентке ө те алмады. 2007 жылғ ы Мә жіліс сайлауының қ орытындылары бойынша партия 0, 78% дауысқ а ие болды. Партия жетекшісі Ғ.Е.Қ асымов 2007 жылы Президент Жарлығ ымен Парламент Сенатының депутаты болып тағ айындалды.

6. Қ азақ станның «АҚ ЖОЛ» демократиялық партиясы

Партия тө рағ асы - Ә лихан Мұ хамедұ лы Бә йменов. Партия 2002 жылғ ы 3 сә уірде тіркелген. Партия мү шелерінің қ ұ рамы 175 862 адамды қ ұ райды. партияның мақ саттары: тә уелсіз, гү лденген, демократиялық жә не еркін Қ азақ стан. Іргелі қ ұ ндылық тары: демократия, тә уелсіздік, еркіндік, ә ділеттік. 2004 жылғ ы Мә жіліс сайлауында партия 12, 04% дауыс жинады. Партия ү шінші шақ ырылымдағ ы Мә жілісте бір депутаттық мандатты иеленді. 2007 жылғ ы Мә жіліс сайлауының қ орытындылары бойынша «Ақ жол» партиясы 3, 09% дауыс жинады.

7. «Руханият» партиясы

Партия тө райымы – Алтыншаш Қ айыржанқ ызы Жағ анова. Партия 2003 жылғ ы 6 қ азанда тіркелген. Партия мү шелерінің саны 72 мың адамды қ ұ райды. Партияның негізгі міндеттері: экономиканы кө теру, ә леуметтік мә селелерді шешу, биік адамгершілікті жә не рухани бай қ оғ амды дамыту. 2004 жылғ ы Мә жіліс сайлауының қ орытындылары бойынша партия 0, 44% дауыс жинап, ү шінші шақ ырылымдағ ы Мә жілісте депутаттары болғ ан жоқ. 2007 жылғ ы Мә жіліс сайлауының қ орытындылары бойынша «Руханият» партиясы 0, 37% дауыс жинады.

8. «Ә ділет» демократиялық партиясы

Партия тө рағ асы – Мақ сұ т Сұ лтанұ лы Нә рікбаев. 2004 жылғ ы 14 маусымда тіркелген. Партия мү шелерінің саны 70 мың адамды қ ұ райды. Партия аумақ тық принцип бойынша қ ұ рылып, республиканың барлық облыстары мен Астана жә не Алматы қ алаларында ө з бө лімшелерін иеленген. Қ азақ станда қ ұ қ ық тық демократиялық ә леуметтік мемлекет қ ұ руды, тиімді, озық жә не дамығ ан экономикалық жү йе қ ұ руды, азаматтық қ оғ ам қ алыптастыруды партия ө зінің басты міндеттері санайды. Партия 2004 жылғ ы Мә жіліс сайлауының қ орытындылары бойынша партиялық тізім бойынша сайлауда 0, 76% дауыс жинады. Ү шінші шақ ырылымдағ ы Мә жілісте бір мандатты округ бойынша сайланғ ан бір депутаты болды. 2007 жылғ ы 8 шілдеде ө ткен «Ә ділет» демократиялық партиясының 5-ші съезінде Қ азақ станның «АҚ ЖОЛ» демократиялық партиясына қ осылу жө нінде шешім қ абылданды.

9. Қ азақ станның «Нағ ыз АҚ ЖОЛ» демократиялық партиясы

Партияның тең тө рағ алары: Болат Мұ қ ышұ лы Ә білов, Ораз Ә лиұ лы Жандосов, Тө леген Тілекұ лы Жү кеев. Партия «АҚ ЖОЛ» Қ ДП-ның бө лінуінің нә тижесінде 2005 жылдың 29 сә уірінде қ ұ рылғ ан. 2006 жылғ ы 17 наурызда тіркелді. Партия мү шелерінің саны 87 012 адамды қ ұ райды. Партияның мақ саттары – демократиялық, зайырлы, қ ұ қ ық тық, ә леуметтік мемлекет жә не ашық қ оғ ам қ ұ ру. 2007 жылғ ы 23 маусымдағ ы «Нағ ыз Ақ жол» Қ ДП-ның 3-ші съезінде Жалпыұ лттық социал-демократиялық партиясына (ЖСДП) қ осылу туралы шешім қ абылданды.

10. Жалпыұ лттық социал-демократиялық партиясы (ЖСДП)

Партия тө рағ асы: Жармахан Айтбайұ лы Тұ яқ бай. Тө рағ аның орынбасары: Ә міржан Сағ идрахманұ лы Қ осанов. Партия 2006 жылғ ы 10 қ ыркү йекте қ ұ рылғ ан. 2007 жылғ ы 25 қ аң тарда тіркелді. Партия мү шелерінің саны – 140 мың адам. Жалпыұ лттық социал-демократиялық партиясы ө з алдына демократиялық, қ ұ қ ық тық ә леуметтік мемлекет қ алыптастыру, инновациялық экономика қ ұ ру, жаң а гуманитарлық саясатты жү зеге асыру міндеттерін қ ояды. 2007 жылғ ы Мә жіліс сайлауының қ орытындылары бойынша Жалпыұ лттық социал-демократиялық партиясы 4, 54% дауыс жинады.