Газ баллондарын қауіпсіз пайдалану

Ысым астында жұ мыс істейтін қ ондырғ ылар. Газ баллондарын қ ауіпсіз пайдалану.

Ә ртү рлі ө неркә сіп салаларында қ ысыммен жұ мыс істейтін қ ұ ралдар кең інен қ олданылады. Оларғ а жататыны: су қ ыздыру жә не бу казандары, компрессор қ ондырғ ылары, газ баллондары, вулканизация аппараттары т.б.

Бy жә не су қ ыздыру казандары артү рлі технологиялық жұ мыстарғ а керек су буы мен ыстық суды дайындауғ а қ олданылады, ү йлерді жылыту ү шін жә не басқ а керек жағ дайларда ұ сталынады.

Газ баллондары сығ ылғ ан, сұ йылғ ан, ерітілген газдадры сақ тау жә не пайдалануғ а қ олданылады.

Компрессор қ ондырғ ылары ә ртү рлі машинаяарды, механизмдерді қ ұ рал-саймандарды жү ргізуге энергия кө зі ретінде керекті сығ ылғ ан ауаны алу ү шін пайдаланылады.

Вулканизация аппараттары автокө лік кә сіпорындарында автомобильдердің шиналарын жө ндеу-жұ мыстарында пайдаланылады.

Газ баллондарын қ ауіпсіз пайдалану

Ө ндірісте баллондар ә ртү рлі суйыкталғ ан, сыгылган немесе ерітілген газдарды сақ тауғ а; тасымалдауғ а жә не пайдалануғ а кө п қ олданылады. Баллонның ішінде қ андай газ болмасын (жанатын, жанбайтын), қ атты қ ысымы болғ андық тан, оның жарылысы ү лкен қ ауіптілік туғ ызады. Газ баллондарының жарылу себептері мынандай болады:

1. Баллон қ ұ лап, қ атты нә рсеге соғ ылуы;

2. Баллон кызып, ішіндегі газдын кенеюі;

3. Сұ йық талғ ан газбен баллон лық толтырылуы;

4. Баллонның мойын ойығ ы мен вентильдін кемшілігі;

5. Оттак баллонынын вентіліне майдың тү суі;

6. Баллон конструкциясының нашарлығ ы;

7. Баллондарды қ ауіпсіздік ережелерін бұ зып, дұ рыстық пен қ олданбау.

Ә р газғ а ө зіне арналғ ан баллондары болу керек, бір газдың баллонынбасқ а газғ а қ олдануғ а болмайды. Сондық тан баллондарды ауыстырып алмау ү шін ә р газдың баллоны арнайы тү ске боялып, оның қ абырғ асына сол газдын аты жазылады. Мысалы, оттек баллоны кө к тү скебоялып, " Оттек" деген жазу жазылады; ацетилен баллоны ақ тү ске боялады, " ацетилен" деген жазу бар; ауа баллоны қ ара тү ске боялады, " сығ ылғ ан ауа" деген жазу бар; жанатын газдардың баллоны қ ызыл тү ске боялып, қ абырғ асына газдын аты жазылады т.с.с.

Газ баллондарымен жұ мыс істеуге арнайы оқ уы бар, аттеста жә не қ ауіпсіздік нұ сқ ау алғ ан адамдар жіберіледі. Олардың білімі жыл сайын тексеріліл отырылады.

Баллондарды тасымалдау кезінде олардың қ ұ лауын, соғ ыоуын болдырмау ү шін тиісті сақ тық шараларды орындау керек. Оларды қ олмен кө теріп тасуғ а болмайды, екеуден артық қ ылмай кішкене арбағ а салып тасиды. Автомобилмен тасығ анда баллондар стеллажда кө лденең жаткызылып орналастырылады.

Газ баллондары Госгортехнадзор органдарынын бақ ылауында болады. Олар техникалық куә ландыруды дер кезінде ө тіп отыру керек: сыртын жә не ішін байқ ау, гидравликалың сынау. Коррозия жасайтын газдарғ а арналган баллондар гидравликалық сынаудан 2 жылда бір рет, ал басқ а газдарғ а арналғ ан баллондар 5 жылда бір рет ө тіп отыру керек. Сынау қ ысымы жұ мыс қ ысымынан 1, 5 есе кө п болады. Барлық баллондар газ қ ысымын тө мендету ү шін редуктормен жабдық талады. Оның екі манометрі болады - біреуі баллон ішінде газдың қ ысымын, ал екіншісі шық қ ан газдың қ ысымын кө рсетеді. Газ баллондарымен жұ мыс істеуге арнайы оқ уы бар, аттеста жә не қ ауіпсіздік нұ сқ ау алғ ан адамдар жіберіледі. Олардың білімі жыл сайын тексеріліп отырылады.Ә р газғ а ө зіне арналғ ан баллондары болу керек, бір газдың баллонын басқ а газғ а қ олдануғ а болмайды. Сондық тан баллондарды ауыстырып алмау ү шін ә р газдың баллоны арнайы тү ске боялып, оның қ абырғ асына сол газдын аты жазылады. Мысалы, оттек баллоны кө к тү ске боялып, " Оттек" деген жазу жазылады; ацетилен баллоны ақ тү ске боялады, " ацетилен" деген жазу бар; ауа баллоны кара тү ске боялады, " сығ ылғ ан ауа" деген жазу бар; жанатын газдардың баллоны қ ызыл тү ске боялып, қ абырғ асына газдын аты жазылады т.с.с.

Қ орғ аныш жержалғ анысы. Электр қ ауіпсіздігі мақ сатында келесі техникалық ә дістер мен қ ұ ралдарды қ олданады: -қ орғ аныш жержалғ анысы; -қ орғ аныш нө лденуі -қ орғ аныш ағ ытылуы; -аз шамалы кернеу; - тоқ ө ткізгіш бө лшектерін оқ шаулау; -қ орғ ану қ ұ ралдары; - ескерту плакаттары жә не т.б. Қ орғ аныш жержалғ анысы. Қ орғ аныш жержалғ анысы деп электр қ ондырғ ыларының металл тоқ ө ткізбейтін бө лшектерін (мә селен, корпусын) ә дейі жермен жалғ асуын айтады (9 - сурет) Қ орғ аныш жержалғ анысының қ олдану саласы – ү ш фазалы ү ш сымды тоқ кернеуі 1000 В дейін, нейтралі оқ шауланғ ан жә не тоқ кернеуі 1000 В артық, нейтралі қ андай да болса электр желілерінде.Қ орғ аныш жержалғ анысының міндеті – электр қ ондырғ ыларының корпусына тоқ пайда болғ ан жағ дайда адам денесінен ө тетін тоқ тың кү йін қ ауіпсіз шамағ а дейін кішірейту болады. Қ орғ аныш жержалғ анысының конструктивті элементтеріне жерге тұ йық тағ ыш (жер астында ортанылғ ан металл зат) жә не жерге қ осу сымы жатады. Жерге қ осу сымы электр қ ондырғ ысы мен жержалғ анышпен дә некерлеу арқ ылы қ осылып, екінші ұ шы қ ондырғ ының корпусына болатпен бекітіледі. Жерге тұ йық тағ ыштар табиғ и жә не жасанды болады. Табиғ и тұ йық тағ ыштар ретінде келесілерді қ олдануғ а болады: - жер астында орнатылғ ан су қ ұ бырлары жә не басқ а да металл қ ұ бырлар жатады, бірақ жанатын сұ йық немесе жарылыс қ ауіпті газдар қ ұ бырлар есепке алынбайды; - ғ имараттар мен қ ұ рылыстардың жер астындағ ы металл конструкциялары; - жер астымен жү ргізілген кабелдердің қ орғ асын сырт қ абығ ы. Жасанды жерге тұ йық тағ ыштар ретінде ү зындығ ы 2-3 м жә не диаметрі 25-62 мм тік орнатылғ ан болат қ ұ бырлары, 60х60 мм бұ рыштардың кесінділері. Электр қ ондырғ ыларының қ ұ рылыс ережелеріне (ЭҚ Қ Е) сә йкес қ орғ аныш жержалғ анысының кедергісі 4 Ом-нан, ал тоқ кернеуі 100 кВт генератор мен трансформаторлардың кедергісі 10 Ом артық болмауы керек. Жерге тү йық тағ ыштардың кедергісі ұ лғ айып, қ орғ ау нә тижесі тө мендеп кетуі мү мкін, сол себептен, оларды жылына екі рет (жаздың кү ні – жер топырағ ы қ атты қ ызғ анда жә не қ ыстың кү ні – қ атып қ алғ анда) тексеріп отыру керек.

9 - сурет - Қ орғ аныш жержалғ анысының схемасы Ө лшеудің мынадай ә дістері қ олданылады: - амперметр-вольтметр ә дісі; - арнайы МС-08, М-416 т.б. аспаптарды қ олдану. Қ орғ аныш жержалғ анысы орнатылғ ан жағ дайда, электр желісінің фазасы бү лінген жағ дайда электр қ ондырғ ысында қ ауіпті тоқ пайда болады. Тоқ жерге қ осу сымы жә не жержалғ ағ ыш арқ ылы жерге ө теді де одан ә рі басқ а екі фазаларғ а кетеді. Ол тоқ адам денесінен де ө теді. Сонымен Ом заң ына сә йкес электр тоғ ының кү ші кедергіге кері пропорционалды болғ андық тан, тоқ тың кө п мө лшері кедергісі аз жолмен ө теді. Қ орғ аныш жержалғ анысының кедергісі 10 Омнан аспайтын болса, адам денесінің кедергісі 1000 Ом - нан артық болады. Сонымен электр тоғ ы адамды зақ ымдамай, кедергісі аз жержалғ аныс арқ ылы ө теді.

Қ Р ең бек Кодексі. 18 жасқ а толмағ ан қ ызметкерлер -181 бап, ауыр жә не зиянды жұ мыстарда істейтін қ ызметкерлер – 202 бап жә не мү гедек қ ызметкерлер 224 бап жұ мыс уақ ытының қ ысқ артылғ ан ұ зақ тығ ы. 181-бап. Он сегіз жасқ а толмағ ан қ ызметкерлер ү шін жұ мыс уақ ытының ұ зақ тығ ы Он сегіз жасқ а толмағ ан қ ызметкерлерге: 1) он тө рт жастан он алты жасқ а дейінгі қ ызметкерлер ү шін - аптасына 24 сағ аттан аспайтын; 2) он алты жастан он сегіз жасқ а дейінгі қ ызметкерлер ү шін - аптасына 36 сағ аттан аспайтын; 3) білім беру мекемелерінде оқ итын жә не оқ у жылы ішінде оқ уды жұ мыспен қ атар алып жү ретін он тө рт жастан он алты жасқ а дейінгі оқ ушыларғ а - кү ніне 2, 5 сағ ат, он алты жастан он сегіз жасқ а дейінгі оқ ушыларғ а кү ніне 3, 5 сағ ат жұ мыс уақ ытының қ ысқ артылғ ан ұ зақ тығ ы белгіленеді. 202-бап. Ауыр жұ мыстарда, ең бек жағ дайлары зиянды (ерекше зиянды) жә не (немесе) қ ауіпті жұ мыстарда істейтін қ ызметкерлердің жұ мыс уақ ытының қ ысқ артылғ ан ұ зақ тығ ы Ауыр жұ мыстарда, ең бек жағ дайлары зиянды (ерекше зиянды) жә не (немесе) қ ауіпті жұ мыстарда істейтін қ ызметкерлер ү шін жұ мыс уақ ытының аптасына 36 сағ аттан аспайтын қ ысқ артылғ ан ұ зақ тығ ы белгіленеді. 2012.17.02. № 566-ІV Қ Р Заң ымен 2-тармақ ө згертілді ( бұ р.ред.қ ара )

Қ Р ең бек Кодексі. Жұ мыс уақ ыты (ұ зақ тығ ы қ алыпты, қ ысқ артылғ ан жә не толық емес жұ мыс уақ ыты) 76, 77, 78, 79 баптары. Ү стеме жұ мысқ а тартуды шектеу, олардың шекті саны 88, 89 баптар. Жұ мыс уақ ыты дегеніміз — жұ мыс берушінактілеріне жә не жеке ең бек шартының жағ дайларына сә йкес жұ мыскер ө зінің ең бегі мің деттерін орындайтын уақ ыты. Жұ мыс уақ ытының мына тү рлерін бар: ұ зақ тығ ы қ алыпты, ұ зақ тығ ы қ ысқ артылғ ан, толық емес жұ мыс уақ ыты. Қ алыпты жұ мыс уақ ыты. Ең бектің кү н, апта, жыл бойғ ы, адамның дамуына жә не ө мір сү руіне зиянын тигізбегін ұ зақ тығ ы қ алыпты деп танылады. 77 бап. Ең бек туралы заң намағ а сә йкес кә сіпорындардағ ы жұ мыскерлердің қ алыпты ұ зақ тық тығ ы аптасына 40 сағ аттан кем болмауы тиіс жұ мыс уақ ытының ұ зақ тығ ы. 6 кү ндік жұ мыс аптасында – 5 кү н – 8 сағ ттан; 6 кү ндік жү мыс аптасына – 5 кү н – 7 сағ ат, ал бір кү н – 5 сағ атболып белгіленген. Жұ мыс уакытының кысқ артылғ ан ұ зақ тығ ы ең бекті қ орғ ау, оқ уды ө ндіргіш ең бекпен табысты ү йлестіру ү шін қ олайлы жағ дай тудыру, ө ндіріске кә мелетке толмағ андарды жә не ең бек қ абілеті шектеулі адамдарды тарту мақ сатында жұ мыскерлердің кейбір санатгары ү шін белгіленеді. 78 бап. Қ ызметкерлердің жекелеген санаттары ү шін жұ мыс уақ ытының қ ысқ артылғ ан ұ зактығ ы: 1) 14 жастан 16 жасқ а дейінгі қ ызметкерлер ү шін - аптасы-на 24 сағ аттан, яғ ни 6 кү ң дік жұ мыс аптасында кү ніне 4 сағ ат-тан, ал 5 кү ндік жү мыс аптасына - 4 кү н - 5 сағ аттан, 1 кү н - 4 сағ аттан; 16 жастан 18 жасқ а дейін - аптасына 36 сағ аттан, яғ ни 6 кү ндік жұ мыс аптасында - кү ніне 6 сағ аттан, ал 5-кү ндік жұ мыс аптасында - 4 кү н 7 сағ аттан 15 мин. (7, 25 с) жә не 1 кү н — сағ аттан аспайтын; 2) ауыр дене жұ мыстарында жә не ең бек жағ дайлары зиян-ды жұ мыстарда істейтін кызметкерлер ү шін — аптасына 36 сағ аттан аспайтын болып белгіленеді. 79 бап. Толық емес жұ мыс куні. Ү й шаруасындағ ы ә йелдердің, оқ ушылардың, мү гедектердің, зейнеткерлердің жә не тағ ы басқ а азаматтардың жағ дайларын ескере отырып, олармен жеке ең бек шарты толық емес жұ мыс қ ү ніне жасалуы мү мкін. Тү нгі уақ ыттағ ы жұ мыс. 22 сағ аттан бастап таң ғ ы сағ ат 6-ғ а дейінгі уакыт тү нгі уақ ыт болып есептеледі. Жү кті ә йелдерді тү нгі уакытта жұ мыс істеуге тартуғ а олардын келісімімен ғ ана жол беріледі. Тү нгі уакытта жұ мыс істеуге 18 жаска толмағ ан адамдар мен тү нгі уақ ытта жұ мыс істеуге тыйым салатын медициналық қ орытындысы болғ ан жағ дайда ө зге де адамдар жіберілмейді.81 бапқ а бапқ а сә йкес қ ызметкерлер ү шін 2 демалыс кү ні бар, 5 кү ндік жұ мыс аптасына беріледі. Тү нгі уақ ыттағ ы жұ мыс 1. 22 сағ аттан бастап таң ертең гі сағ ат 6-ғ а дейінгі уақ ыт тү нгі уақ ыт болып есептеледі. 2. Қ ызметкерлерді тү нгі уақ ыттағ ы жұ мысқ а тарту осы Кодексте белгіленген шектеулер сақ тала отырып жү ргізіледі. 88-бап. Ү стеме жұ мысқ а тартуды шектеу 1. Ү стеме жұ мыстарғ а: 1) жү кті ә йелдер; 2) он сегіз жасқ а толмағ ан қ ызметкерлер жіберілмейді. 2. Осы Кодекстің 90-бабында кө зделген жағ дайларды қ оспағ анда, ү стеме жұ мыстарғ а тартуғ а қ ызметкердің жазбаша келісімімен ғ ана жол беріледі. 89-бап. Ү стеме жұ мыстардың шекті саны 1. Ү стеме жұ мыстар ә рбір қ ызметкер ү шін тә улік ішінде - екі сағ аттан, ал ауыр жұ мыстарда, ең бек жағ дайлары зиянды (ерекше зиянды) жә не (немесе) қ ауіпті жұ мыстарда бір сағ аттан аспауғ а тиіс. 2. Ү стеме жұ мыстардың жалпы ұ зақ тығ ы айына он екі сағ аттан жә не жылына жү з жиырма сағ аттан аспауғ а тиіс. 3. Ү стеме жұ мыстардың шекті санын шектеу осы Кодекстің 90-бабының 1) тармақ шасында кө зделген жағ дайлардағ ы жұ мыстарғ а қ олданылмайды.

Қ Р ең бек Кодексі. Тынығ у уақ ыты - 92 бап. Тынығ уғ а жә не тамақ тануғ а арналғ ан ұ зіліс - 93 бап. Ауысымшілік жә не арнаулы ү зілістер -94 бап. Демалыс кү ндері - 96 бап. 92 бапқ а сә йкес тынығ у уақ ытының 5 тү рі бар. 1.жұ мыс кү ні ішіндегі ү зілістер, 2.тынығ уғ а жә не тамақ тануғ а арналғ ан ү зілістер, ауысым ішілік жә не арнаулы ү зілістер. 3.жұ мыс кү ндері. 4. мереке кү ндері 5. Демалыстар, 93 бапқ а сә йкес қ ызметкерге кү нделікті жұ мыс ішінде 1 ү зіліс беруне тиіс.ұ зақ тығ ы 30, мин кем емес. Тынығ уғ а жә не тамақ тануғ а арналғ ан ү зіліс кү нделікті, жұ мыс басталғ аннан кейін 3 сағ ө ткеннен жә не 4 сағ -қ а кешіктірілмей берілуі тиіс. Осы ү зіліс уақ ыты жұ мыс уақ ытына қ осылым.ө ндіріс жағ дайлары бойынша ү зіліс беру мү мкіндік болмайтын жұ мыстарда жұ мыс беруші қ ызметкерлерді жұ мыс уақ ытында арнаулы жабдық талғ ан орында тынығ у жә не тамақ тануғ а мү мкіндігімен қ амтамасыз етуге міндетті. 94 бап ауысым ішілік жә не арнаулы ү зілістер жұ мысының жекелеген тү рлерінде қ ызметкерерге, технологияғ а жә не ө ндіріспен ең бекті ұ йымдастыруғ а байланысты жұ мыс уақ ытына қ осылатын ауысымішілік ү зілістер беріледі. Бұ л жұ мыс тү рлері ұ зақ тығ ы мен тә ртібі ұ жымдық шартта немесе жұ мыс берушінің ұ ызметкерлер ө кілдері мен келісе отырып қ абылданғ ан актіде белгіленеді. Сол себептен жұ мыс беруші ұ йымның жағ дайының жабдық талуын қ амтамасыз етеді. жылдың суық мезгілінде ашық ауада немес жылытылмайтын жыбық ү й жағ алауда жұ мыс істейтін тиеу жұ мыстарын істейтін қ ызметкерлерге жылынуғ а, тынығ уғ а жұ мыс уақ ытына қ осылатын арнаулы ү зілістер беріледі.1, 5 жасқ а толмағ ан балалары бар жұ мыс істейтін ә йелдерге тынығ уғ а жә не тамақ тануғ а арналғ ан ү зілістер бө лек беріледі. (188). 95 бапқ а сә йкес кү нделікті тынығ удың ұ зақ тығ ы 1 2 сағ кем болмауы тиә с. 96 бапқ а сә йкес қ ызметкерге демалыс кү ндері беріледі 5 кү нделік жұ мыс аптасында 2 демалыс, ал 6 кү ндік жұ мыс аптасында 1 демалыс беріледі. Екі кү н демалыс. Мұ сылман кү нтізбесі бша атап ө тілетін қ ұ рбан айттың 1 ші кү ні, 7 қ аң тар провосавиялық рождество кндері демалыс болып табылады. 97 бапқ а сә йкес жұ мыс берушінің бастамасы бша демалыс жә не мереке кү ндеріндегі жұ мысқ а қ ызметкердің жазбаша келісімімен жол беріледі. Осы кү ндеріндегі тө лем ақ ы 128 бапқ а сә йкес кө рсетіледі.

Люксметрдің қ ұ рамы жә не оның тү рлері. Ө ндіріс бө лмелерінде жұ мыс орындарының жарық тылығ ын ө лшеу ү шін люксметр аспабы пайдаланылады. Оның бірнеше тү рлері болады: Ю-10; Ю-17; Ю-116; Ю-117 жә не т.б. Люксметр микровольтметр, селен фотоэлементі жә не жарық сү згіден тұ рады. Микровольтметр шкаласы люкс ө лшеміне бекітілген. Селен фотоэлементі жарық сә улесінің ә серінен ө здігінен ЭҚ К туғ ыза алады, сондық тан ол кернеу кө зін керек қ ылмайды. Фотоэлемент бірнеше қ абаттардан қ ұ ралғ ан: металл пластинкасы, оның беті селен қ абатымен жабылғ ан, селеннің ү стінде мө лдір алтын қ абаты бар, ол фотоэлементтің аноды болып есептеледі, селен жә не алтын қ абаттарының арасында «бекіту» қ абаты қ ойылғ ан, оның бір жақ ты ө ткізгіші бар, тағ ы да металл шең бері орнатылғ ан. Фотоэлементтің жұ мыс істеу принципі мынадай: жарық сә улесі мө лдір қ абаттан ө тіп селен қ абатына тү скенде одан электрондар бө лініп шығ ып жарық сә улесіне қ арсы ұ шып анодқ а тү седі содан ЭҚ К (ток) пайда болып миллиамперметрдің стрелкасын қ озғ алтып шкала арқ ылы жарық тылық тың мө лшерін анық тауғ а болады. Люксметр шкаласының бірнеше ө лшеу шегі бар. Мысалы, люксметр Ю-116 шкаласының ү ш шегі болады: 1) 25 лк дейін; 2) 100 лк дейін; 3) 500 лк дейін. Жарық сү згіні пайдаланып бұ л шектерді 100 есе кең ейтуге болады. Ол ү шін оны ө лшеу кезінде фотоэлементтің бетіне орнату керек.

Нұ сқ аудың неше тү рі бар. Нұ сқ ау бойынша тү сініктеме берініз. Кә сіпорындарында ө ндірістік травматизмді азайту ү шін жұ мысшыларғ а ең бектің қ ауіпсіз ә дістері мен тә сілдері жө нінде дер кезінде жә не сапалы нұ сқ ау беріліп отыру керек. Барлық кә сіпорындарында олардың қ ауіп - қ атерлік ө згешелігі мен дә режесіне жә не жұ мысшылардың мамандық дә режесімен ең бек стажына қ арамай ең бек қ орғ ау жө нінде нұ сқ ау міндетті тү рде жү ргізілу керек. Нұ сқ аудың бірнеше тү рлері болады: кіріспе нұ сқ ау, жұ мыс орнында бірінші нұ сқ ау, қ айталанғ ан нұ сқ ау, жоспардан тыс нұ сқ ау, кү нделікті нұ сқ ау. 1. Кіріспе нұ сқ ау. Жұ мысқ а жаң адан алынатын барлық адамдармен жү ргізіледі. Бұ л нұ сқ ауды арнайы программа бойынша ең бек қ орғ ау инженері немесе басқ а бір техникалық қ ызыметкер жү ргізеді. Нұ сқ ауды жү ргізу барысында жұ мысшылар мынандай жайлармен танысады: ө ндірістің ө згешелігі, қ ауіптілік пен зияндылық тың кө здері, ең бек қ орғ ау заң дарының негіздері, қ ауіпсіздік техникасы мен ө рт қ ауіпсіздігінің мә селелері, жеке қ орғ аныш қ ұ ралдары.жарақ аттанғ ан адамдарғ а бірінші (жедел) медициналық кө мек кө рсету ә дістері тағ ы баска жағ дайлар. Нұ сқ ау ө ткізілгеннен кейін жұ мысшылардың білімі тексеріліп нұ сқ ау ө ткендігі жө нінде арнайы журналғ а тіркелінеді. 2. Жұ мыс орнында бірінші нұ сқ ау. Жұ мысқ а алынғ ан барлық адамдармен немесе бір бө лімшеден екінші бө лімшеге ауысқ анда жә не командировкамен келген адамдармен жү ргізіледі. Бұ л нұ сқ ауды мас­тер немесе-басқ а жұ мыс басшыларының біреуі жү ргізеді. Ол ә р жұ мысшыны жеке тікелей жұ мыс орнында ең бектің қ ауіпсіз ә дістері мен тә сілдеріне ү йретеді. Мұ нда жұ мысшылар технологиялық процеспен, қ ұ рал-саймандармен; жұ мыс орнын қ ауіпсіздендіру жолдарымен, жұ мысқ а кірісуге дайындық ретімен, қ орғ ану қ ұ ралдарын пайдалану ережелерімен, ө рт жә не электр қ ауіпсіздік шараларымен тағ ы басқ а мә селелермен танысады. Нұ сқ ау ө ткеннен кейін жұ мысшылардың білімі сыналып, олар 2-3 смена бойынша мастердің (бригадирдің) бақ ылауымен жұ мыс істейді, содан соң оларғ а ө з бетімен жұ мыс істеуге рұ қ сат беріледі. Бұ л нұ сқ аудың жү ргізілуі журналғ а тіркелінеді. 3. Қ айталанғ ан нусқ ау мамандық дә режесі мен ең бек стажына қ арамай барлық жұ мысшылармен ө ткізіледі. Мамандық тардың ө згешелігіне сә йкес бұ л нұ сқ ау ә рбір 3-6 айда жү ргізілу керек. Бұ л нұ сқ аудың мақ саты- жұ мысшылардың ең бек қ орғ ау ережелерінен білімдерін тексеру жә не оны жоғ арлату болады. Нұ сқ ау ө ткендігі жө нінде журналғ а жазылу керек. 4. Жоспардан тыс нұ скау ең бек қ орғ ау ережелері немесе технологиялық процестер ө згергенде жұ мыскерлер қ ауіпсіздік талаптарын бұ зғ ан жағ дайларда, жұ мыста ү лкен ү зіліс (30-50 кү н) болғ анда ө ткізіледі. Бұ л нұ сқ ау журналғ а тіркелінеді. 5. Кү нделікті нұ сқ ау наряд-допуск дайындап істелетін жұ мыстарды жү ргізу алдында ө ткізіледі. Бұ л нұ сқ аудын ө ткізілгендігі сол наряд-допусктің ө зінде кө рсетіледі.

Ө ндіріс бө лмелерінің метеорологиялық жағ дайлары. Микроклиматты нормалау, ө лшеу аспаптары. Ө ндірістік ортаның метеорологиялық жағ дайы деп ауаның температурасы, дымқ ылдығ ы, қ озғ алыс жылдамдығ ы арқ ылы қ алыптасатын физикалық кү йін айтады. Ә р ө ндіріс бө лімшесінің ө зіне тә н метеорологиялық жағ дайын ө ндірістік микроклимат деп атайды. Метеорологиялық факторлар адамның функционалдық ә рекетіне, кө ң іл кү йіне, денсаулығ ына ү лкен ә серін тигізеді. Ауаның жоғ ары температурасы адам денесінін қ ызуын кө тереді, мол терлетеді, дем алысын жә не пульсын жиілетеді, адамда демікпе пайда болады, бас айналып ауырады. Дене ө те қ ызып кетсе дірілдеу, ыстық соғ у, естен тану тағ ы басқ а жағ ымсыз жағ дайлар туады. Бұ л адам ө ліміне ә келіп соғ уы мү мкін. Дене температурасының кө терілуі организмді ә лсіретіп, сақ сыздық пен бейқ амдық туғ ызады, бұ л травматизм туғ ызуы мү мкін. Ауаның тө мен температурасы дененің жылуын азайтады, тоң дырады, дене дірілдеп, тері ағ арады, тыныс алу жә не пульс азайады дененің кей мү шелері ү сінуі мү мкін. Дене тонғ анда оның ө зін-ө зі қ орғ ау кабілеті азайып, бірнеше ауруларғ а шалдығ уы мү мкін (тұ мауғ а, ан­гина, ревматизм т.б.). Сондық тан санитарлық нормағ а сә йкес жұ мыс орындарында ауаның температурасы мынандай мө лшерде болу керек: жылы мезгілде (сыртқ ы ауаның температурасы 7 с + I0°c) І8-25°С, суық мезгілде (сыртқ ы температура + І0°С) І6-23°С тең болу. Ауаның жоғ ары дымқ ылдығ ы да жағ ымсыз метеорологиядық жағ дай туғ ызады. Ыстық кезде ауаның жоғ ары дымқ ылдығ ы денеден жылу шығ у процесін азайтып, оның қ ызуы шамадан тыс кө терілуі мү мкін, содан адамның халжайы нашарлап, жү мысқ а қ абылеттілігт тө мендейді. Ал суық кезде жоғ ары дымқ ылдық денеден жылу шығ уын ұ лғ айтады, оны тондырып, адамның хал-жағ дайын нашарлатады.Ауаның ө те темен дымқ ылдығ ы да организмге жағ ымсыз ә серін тигізеді. Бұ л жағ дайда адамнын жоғ арғ ы тыныс жолдарының шырышты қ абығ ында кебірсушілік сезім пайда болып, мазасыздык, туады. Нормағ а сә йкес ауаның дымқ ылдығ ы 40-60%. шамасында болу керек, ә йтседе 75 % аспау керек. Ө ндіріс жағ дайында ауаның қ озғ алысы (қ озғ алыс жылдамдығ ы) адам организміне ә ртү рлі ә серін тигізеді. Ыстық жағ дайда ауаның қ озғ алысы денеден жылу шығ у процесін ү лғ айтып, адамның хал-жайын жақ сартады, ал суық мезгілде, керісінше денені тоң азытып, жағ дайды нашарлатады. Сондық тан норма бойынша жылы мезгілде ауаның қ озғ алыс жылдамдығ ы 0, 2-0, 5 м/с, ал суық мезгілде 0, 2-0, 3 м/с болуы керек. Сонымен жоғ арыда кө рсетілген метеорологиялың факторлар жұ мыс орындарында ө ндірістік микроклиматы қ алыптастырып, адам организміне ә серін тигізеді.

Ө ндіріс бө лмелерінің электр қ ауіптілігі бойынша топтасуы. Электр қ ондырғ ылары мен электр желісі мынадай болуы мү мкін: - тоқ кернеуі 1000 В артық нейтралі жерге қ осылғ ан (мысалы 110 кВ жә не одан да жоғ ары желісі); - тоқ кернеуі 1000 В артық нейтралі жерге оқ шауланғ ан (мысалы 3-35 кВ желісі); - тоқ кернеуі 1000 В дейін нейтралі оқ шауланғ ан (шектеулі мө лшерде қ олданылады). Тоқ соғ у қ ауіптілігі бойынша ө ндіріс бө лмелері ү ш сатығ а бө лінеді: - қ ауіптілігі тө мен бө лмелер; - қ ауіптілігі жоғ ары бө лмелер; - қ ауіптілігі ө те жоғ ары бө лмелер. Қ ауіптілігі тө мен бө лмелер – ол қ ұ рғ ақ, шаң сыз, ауа температурасы қ алыпты жә не тоқ ө ткізгіш едені (мысалы, металл, жер, темірбетон т.с.с.) жоқ, яғ ни қ ауіптілігі жоғ ары жә не ө те жоғ ары бө лмелердің бірде бір белгілері жоқ бө лмелер. Қ ауіптілігі тө мен бө лмелерге диспетчерлік, ә кімшілік, бақ ылау, лабораториялық, аспаптық жә не тағ ы басқ а бө лмелер жатады. Қ ауіптілігі жоғ ары бө лмелер, тө мендегі кө рсетілген жоғ ары қ ауіп тудыратын жағ дайлардың біреуінің негізінде анық талады: - дымқ ылдық - ауаның салыстырмалы ылғ алдығ ы 75% артық, мұ ндай бө лмелерді дымқ ыл бө лмелер деп атайды; - жоғ ары температуралы - ауаның температурасы +30⁰С жоғ ары, мұ ндай бө лмелерді ыстық бө лмелер деп атайды; - тоқ ө ткізгіш шаң - кә сіпорын бө лелерінде тоқ ө ткізгіш технологиялық шаң пайда болады (мысалы, кө мір, металл т.с.с.), мө лшері соншалық ты, ол сымдарда тұ нып тұ рады, машиналар, аппараттардың ішіне кіреді, мұ ндай бө лмелерді шаң ды, тоқ ө ткізгіш шаң ы бар бө лмелер деп атайды; - тоқ ө ткізгіш еден – металл, жер, темірбетон, кірпіш т.с.с. Қ ауіптілігі жоғ ары бө лмелерге токарлық, агрегаттық, жылытылмайтын қ ойма бө лмелері жә не тағ ы басқ алар жатады. Қ ауіптілігі ө те жоғ ары бө лмелер, тө мендегі кө рсетілген аса қ ауіп тудыратын жағ дайлардың біреуінің негізінде анық талады: - ө те дымқ ыл - ауаның салыстырмалы ылғ алдығ ы 100% жуық тайды (бө лменің ішіндегі қ абырғ алар, еден жә не заттар дымқ ыл болып тұ рады), мұ ндай бө лмелерді ө те дымқ ыл бө лмелер деп атайды; - химиялық активті орта - ө ндірістің жағ дайы бойынша булар пайда болып, электр изоляциясы мен тоқ ө ткізгіштерді бү лдіретін агрессивті заттары бар бө лмелер, мұ ндай бө лмелерді химиялық активті ортасы бар бө лмелер деп атайды; - қ ауіптілігі жоғ ары бө лменің екі жә не одан кө п белгілері бар. Қ ауіптілігі ө те жоғ ары бө лмелерге аккумуляторлық, сырлау, автомобильдерді жуу, зерттеу стансалары, гальваникалық цехтар, шеберханалар жә не тағ ы басқ алар жатады.Сонымен, тоқ кернеуі электр қ ондырғ ыларының қ ұ рылыс ережелеріне сә йкес, электрқ ондырғ ыларының неге арналғ аны жә не қ оршағ ан ортаның жағ дайына сә йкес болу керек. Сө йтіп, ө ндiрiстiк машиналар жә не станоктердiң электр қ озғ ағ ыштарын қ оректенулер ү шiн 220, 380 жә не 660 В кернеуге рұ қ сат етiледi. Тұ рақ ты жарық берушi қ ондырғ ылар ү шін – 220 В дейiн; қ ол шырақ тары жә не қ ауiптiлігі ө те жоғ ары бө лмелердегi электрлендiрiлген қ ол аспабы ү шiн – 12 В дейiн, қ ауiптілігі жоғ ары бө лмелерде 36 В дейiн.

Ө ндіріс шаң ымен кү ресу шаралары. Ө ндіріс шаң ымен кү ресу жә не кә сіби ауруларды болдырмау ү шін жалпы қ орғ ану шаралары мен жеке дара қ орғ ану қ ұ ралдарын қ олдану керек. Шаң мен жалпы кү ресу шаралары: 1. Шаң шығ уын толық немесе барынша болдырмайтын технологиялык, процестерді қ олдану. 2. Шаң шығ атын процестерді механикаландыру жә не автоматтау, оларды алыстан басқ ару. 3. Материалдарды ө ң деген кезде шаң басатын суйық заттарда ә ркашан кездесіп тұ ратын зиянды заттарды ө ндіріс улары деп айтады. Олар кү йіне карай қ атқ ыл (қ орғ асын, хром, цинк, мыс т.б.), (сынап, бензин, кышкыл т.б.) жэне газ немесе бу С кө міртек жә не жасанды вентиляция пайдалану. 4. Ө ндіріс бө лмелерінде табиғ и жә не жасанды вентиляция ұ йымдастыру. 5. Ә р тү рлі шаң тазартқ ыштарды пайдалану (циклон, фильтр, электро-фильтр т.б.). 6. Шаң шығ атын қ ондырғ ыларды жеке бө лмелерге орынатып оқ шаулау. 7. Бө лмелер мен жұ мыс орындарын қ онғ ан шаң нан тазарту. Егер кө рсетілген жалпы шаралар ойдағ ыдай нә тиже бермейтін болса, онда жеке дара қ орғ ану қ ұ ралдарын пайдалану керек. 1. Адамнын тыныс органдарын шаң нан қ орғ ау ү шін шаң респираторла-рын пайдалану. 2. Кө зді шаң нан қ орғ ау ү шін жабық герметикал тер қ олдану. 3. Адамнын денесін қ орғ ау ү шінарнайы киім, қ олғ аптар кию. 4. Дененін ашық жерлерін (бет, қ ол т.б.) қ оргау ү шінә ртү рлі крем, паста жағ у керек. 5. Гигиена ережелерін сактау. 6. Шаң ішінде жұ мыс істейтін адамдарды душ, қ олжуғ ыш, сабын жә не арнайы тамақ тармен қ амтамасыз ету. Жұ мыскерлер мезгілімен медициналық байқ аудан ө тіп отыру керек, оларғ а ерекше ең бек жә не демалыс режимін белгілеу керек. е паталогиялық процесс туғ ызып, адамды ауруғ а шалдық тырады. Жұ тқ ан шаң ның ә серінен пайда болатын ө кпе ауруын пневмокониоз деп атайды.

Ө ндірістік дірілдің адам организміне тигізетін ә сері жә не оны нормалау. Дірілден қ орғ айтын шаралар мен қ ұ ралдар. Ө ндірісте қ олданылатын кө птеген машиналар, механизмдер, қ ұ ралдар кей жағ дайларда біркелкі тең естіріліп қ ұ рылғ ан агрегаттар болып келе бермейді. Сондық тан олардың жұ мыс істеу барысында ә детте шу мен дірілдер пайда болады. Шу мен діріл зияндылық болып есептеледі, организмге ұ зақ уқ ыт бойы ә серін тигізетін болса денеде ә р-тү рлі аурулар туғ ызуы мү мкін.

Ө ндірістік жарақ аттар мен кә сіби аурулар. Сә тсіз оқ иғ алардың тергеп-тексеру тә ртібі (қ ызмет тексеру) Жарақ ат деп – сыртқ ы ә рекет жағ дайларының ә серінен адамның дене мү шелерінің біртұ тас бұ зылуын айтады. Ө згешелігіне қ арай былай бө лінеді: механикалық зақ ымдар (кесіп алу, соғ у, сү йектердің сынуы т.б.); термиялық жарақ аттар (тө менгі жә не жоғ арғ ы температурадна туатын жарақ аттар); химиялық жарақ аттар (зиянды заттармен улану); электр қ ондырғ ылары (электрсоқ қ ы зақ ымдары); аралас жарақ аттар (бірнеше жарақ аттардың болуы). Жарақ аттар нә тижесіне қ арай жең іл, ауыр, қ лімді болып бө лінеді. Кә сіби ауру деп – белгілі бір мамандық қ а байланысты кә сіпорынның зиянды ә серінен болатын кесел. Кә сіби аурулар кә сіпорындардағ ы санитарлық -гигиеналық ережелердің дұ рыс орындалмауынан, шу, діріл, тағ ы басқ а ә серінен пайда болады. Мысалы, шаң -тозаң ы кө п жерде жұ мыс істеген адамның ө кпесі пневмокониозғ а (ө кпені шаң басу), ал радиоактивті- препараттармен жұ мыс істейтіндер сә уле ауруына шалдығ ады. Қ атты дірілдейтін аспаптармен ұ зақ уақ ыт жұ мыс істеу тамыр неврозына (ангионеврозғ а) ұ шыратады. Кә сіптік зиянды ә серлер тек Кә сіби ауруларды ғ ана емес, басқ а аурулардың да пайда болуына ә келіп соқ тырады. Жұ мыс тү ріне қ арай жұ мыс кү ні мерзімін қ ысқ арту, жыл сайын қ осымша демалыс беру, жұ мыс кезінде ү зіліс жасау (15 – 20 мин), техникалық шараларды іске асыру – Кә сіби аурулардың санын азайтып, келешекте мү лдем жоюғ а мү мкіндік береді. Кә сіби ауруларды азайту ү шін радиоактивті препараттармен, рентген кабинеттерінде, ыстық пештерде, тағ ы басқ а жұ мыс жасайтын адамдарды жұ мысқ а аларда жә не ә рбір 6-12 ай сайын денсаулығ ын медициналық тексеруден ө ткізіп тұ ру қ ажет. Кә сіби ауруларғ а шалдық қ андар ә леум. қ амсыздандыру тарапынан жең ілдіктермен қ амтамасыз етіледі. Кә сіби аурулар салдарынан уақ ытша ең бекке жарамсыз адамдарғ а берілетін жә рдем олардың ү здіксіз ең бек стажына қ арамастан табысының 100% мө лшерінде тө ленеді. Кә сіби аурулардан мү гедек болғ ан адамдарғ а мү гедектік зейнетақ ы ең бек стажына байланыссыз белгіленеді. Ө ндірістегі сә тсіз оқ иғ а – ө зінің ең бек (қ ызмет) міндеттерін немесе жұ мыс берушінің тапсырмаларын орындауы кезінде, қ ызметкердің ө ндірістік жарақ аттануы, денсаулығ ының кенеттен нашарлауы немесе улануы салдарынан оның ең бекке қ абілеттілігінен уақ ытша немесе тұ рақ ты айрылуына, кә сіптік ауруғ а шалдығ уына не ө ліміне ә кеп соқ тырғ ан зиянды жә не (немесе) қ ауіпті ө ндірістік фактордың қ ызметкерге ә сер етуі.Сә тсіз оқ иғ алардың себептері: техникалық, ұ йымдастыру, санитарлық – гигиеналық, психо-физиологиялық. Техникалық себептерге: 1) ауыр жұ мыстарды жеткіліксіз механикалау, қ оршау, сақ тық қ ұ ралдарының жеткіліксіздігі; 2)технологиялық процесстердің жеткіліксіздігі. Ұ йымдастыру себебіне: 1) жұ мыс орындарын дұ рыс ұ йымдастырмау; 2) жеке қ орғ ану қ ұ ралдарының жеткіліксіздігі немесе жарамсыз болуы.Санитарлы-гигиеналы себептерге: 1) жұ мыс зонасында зиянды заттардың жоғ ары дең гейі; 2) шу жә не дірілдің жоғ ары дең гейі. Психо-физиологиялық себептеріне жұ мыскерлердің физикалық жә не нерв-психикалық шамадан тыс жү ктеуі жатады. Ө ндірістегі сә тсіз оқ иғ аларды жалпы тексеу жне тіркеу тә ртібі. Ө ндірісте сә тсіз оқ иғ аларды жұ мыс берушінің актісімен 24 сағ ат ішінде қ ұ рылғ ан комиссия жү ргізеді.сә тсіз оқ иғ аның тергеп-тексеру мерзімі комиссия қ ұ рылғ ан кү ннен бастап 10 жұ мыс кү нінен аспау керек. Қ ызметтік тергеп-тексеру (ең бекке уақ ытша жарамсыздық туғ ызғ ан сә тсіз оқ иғ а немесе біркісілік ауыр емес жарақ ат).1.тө рағ асы, Ұ йымның басшысы немесе орынбасары.2.мү шелері-ең бек қ орғ ау қ ызметінің басшысы жіне қ ызметкерлердің ө кілі.Арнайы тергеп тексеру комиссиясының қ ұ рамы: тқ рағ асы, мемлекеттік ең бек инспекторы, мү шелері-ұ йымның басшысы.1.тобымен болғ ан сә тсіз оқ иғ а яғ ни жарақ атталғ ан адам саны 2 ден кө п.2.ауыр нә тижелі сә тсіз оқ иғ а.3.ө лімді сә тсіз оқ иғ а.кә сіби улану кезінде комиссияның терегп тексеруіне халық тық санитарлық эпидемиологиялық салауаттылығ ы саласындағ ы мемлекеттік органның ө кілдері қ атысады. Тексеріс нә тижесі бойынша ә рбір сә тсіз оқ иғ а медициналық қ орытындығ а сә йкес, қ ажетті данасы жасалып, рә сімделеді. Техногендік сипаттағ ы тө тенше жағ дайлар кезінде, тө тенше жағ дайлардың алдын-алу жә не оларды жою жө ніндегі, мемлекеттік инспектор арнайы тергеп-тексеру жө ніндегі комиссияның тө рағ асы болып тағ айындалады.ал мемлекеттік ең бек инспекторы болып табылады. Егер 2 адам қ аза болса, сә тсіз оқ иғ аны тергеуді облыстық маң ызы бар қ алаалық бас мемлекеттік ең бек инспекторы жү ргізетін ком. Жү ргізеді. Ал адам санффы 5 адамнан жоғ ары болса Қ Р-ның ү кіметі қ ұ рғ ан ком жү ргізеді.3-5 адам болса, мемлекеттік орган жү ргізеді.

Ө ндірістік жарақ аттар мен кә сіби аурулар. Тергеп-тексерілетін жә не есепке алынатын ө ндірістік жарақ аттар Жарақ ат деп – сыртқ ы ә рекет жағ дайларының ә серінен адамның дене мү шелерінің біртұ тас бұ зылуын айтады. Ө згешелігіне қ арай былай бө лінеді: механикалық зақ ымдар (кесіп алу, соғ у, сү йектердің сынуы т.б.); термиялық жарақ аттар (тө менгі жә не жоғ арғ ы температурадна туатын жарақ аттар); химиялық жарақ аттар (зиянды заттармен улану); электр қ ондырғ ылары (электрсоқ қ ы зақ ымдары); аралас жарақ аттар (бірнеше жарақ аттардың болуы).жарақ аттар нә тижесіне қ арай жең іл, ауыр, қ лімді болып бө лінеді. Кә сіби ауру деп – белгілі бір мамандық қ а байланысты кә сіпорынның зиянды ә серінен болатын кесел. Кә сіби аурулар кә сіпорындардағ ы санитарлық -гигиеналық ережелердің дұ рыс орындалмауынан, шу, діріл, тағ ы басқ а ә серінен пайда болады. Мысалы, шаң -тозаң ы кө п жерде жұ мыс істеген адамның ө кпесі пневмокониозғ а (ө кпені шаң басу), ал радиоактивті- препараттармен жұ мыс істейтіндер сә уле ауруына шалдығ ады. Қ атты дірілдейтін аспаптармен ұ зақ уақ ыт жұ мыс істеу тамыр неврозына (ангионеврозғ а) ұ шыратады. Кә сіптік зиянды ә серлер тек Кә сіби ауруларды ғ ана емес, басқ а аурулардың да пайда болуына ә келіп соқ тырады. Жұ мыс тү ріне қ арай жұ мыс кү ні мерзімін қ ысқ арту, жыл сайын қ осымша демалыс беру, жұ мыс кезінде ү зіліс жасау (15 – 20 мин), техникалық шараларды іске асыру – Кә сіби аурулардың санын азайтып, келешекте мү лдем жоюғ а мү мкіндік береді. Кә сіби ауруларды азайту ү шін радиоактивті препараттармен, рентген кабинеттерінде, ыстық пештерде, тағ ы басқ а жұ мыс жасайтын адамдарды жұ мысқ а аларда жә не ә рбір 6 – 12 ай сайын денсаулығ ын медициналық тексеруден ө ткізіп тұ ру қ ажет. Кә сіби ауруларғ а шалдық қ андар ә леум. қ амсыздандыру тарапынан жең ілдіктермен қ амтамасыз етіледі. Кә сіби аурулар салдарынан уақ ытша ең бекке жарамсыз адамдарғ а берілетін жә рдем олардың ү здіксіз ең бек стажына қ арамастан табысының 100% мө лшерінде тө ленеді. Кә сіби аурулардан мү гедек болғ ан адамдарғ а мү гедектік зейнетақ ы ең бек стажына байланыссыз белгіленеді.Ө ндірісте сә тсіз оқ иғ аларды жұ мыс берушінің актісімен 24 сағ ат ішінде қ ұ рылғ ан комиссия жү ргізеді.сә тсіз оқ иғ аның тергеп-тексеру мерзімі комиссия қ ұ рылғ ан кү ннен бастап 10 жұ мыс кү нінен аспау керек. Қ ызметтік тергеп-тексеру (ең бекке уақ ытша жарамсыздық туғ ызғ ан сә тсіз оқ иғ а немесе біркісілік ауыр емес жарақ ат). 1.тө рағ асы, Ұ йымның басшысы немесе орынбасары.2.мү шелері-ең бек қ орғ ау қ ызметінің басшысы жіне қ ызметкерлердің ө кілі.Арнайы тергеп тексеру комиссиясының қ ұ рамы: тқ рағ асы, мемлекеттік ең бек инспекторы, мү шелері-ұ йымның басшысы.1.тобымен болғ ан сә тсіз оқ иғ а яғ ни жарақ атталғ ан адам саны 2 ден кө п.2.ауыр нә тижелі сә тсіз оқ иғ а.3.ө лімді сә тсіз оқ иғ а.кә сіби улану кезінде комиссияның терегп тексеруіне халық тық санитарлық эпидемиологиялық салауаттылығ ы саласындағ ы мемлекеттік органның ө кілдері қ атысады. Тексеріс нә тижесі бойынша ә рбір сә тсіз оқ иғ а медициналық қ орытындығ а сә йкес, қ ажетті данасы жасалып, рә сімделеді. Техногендік сипаттағ ы тө тенше жағ дайлар кезінде, тө тенше жағ дайлардың алдын-алу жә не оларды жою жө ніндегі, мемлекеттік инспектор арнайы тергеп-тексеру жө ніндегі комиссияның тө рағ асы болып тағ айындалады.ал мемлекеттік ең бек инспекторы болып табылады. Егер 2 адам қ аза болса, сә тсіз оқ иғ аны тергеуді облыстық маң ызы бар қ алаалық бас мемлекеттік ең бек инспекторы жү ргізетін ком. Жү ргізеді. Ал адам санффы 5 адамнан жоғ ары болса Қ Р-ның ү кіметі қ ұ рғ ан ком жү ргізеді.3-5 адам болса, мемлекеттік орган жү ргізеді.

Ө ндірістік жарақ аттардың себептері жә не талдау ә дістері. Сә тсіз оқ иғ алардың себептері: техникадық, ұ йымдастыру, санитарлық гигиеналық, психо-физиологиялық. Техникалық себептерге: 1. Ауыр жұ мыстары жеткіліксіз механикалау, қ оршау, сақ тық қ ұ ралдарының жетілмегендігі, 2. Технологиялық процестердің жетілмегендігі. Ұ йымдастыру себебі: 1. Жұ мыс оырндарын дұ рыс ұ йымдастырмау; 2. Жеке қ орғ ану қ ұ ралдарының жоқ тығ ы, немес тү зу болмағ андығ ы; Санитарлы-гигеналы себептерге: 1. Жұ мыс зонасында зянды заттардың жоғ ары дең гейі; 2. Шу жә не дірілдің жоғ ары дең гейі. Психо- физиологиялық себептер: 1. Жұ мыскерлердің физикалық жә не нерв психикалық қ шамадан тыс жұ ктеуі жатады.

Ө ндірістік шаң ның адам организміне тигізетін ә сері. АШК. Ө ндірістік шаң ды нормалау, қ орғ ану шаралары, ө лшеу аспаптары. Ө ндіріс шаң ы (тозаң ы) деп ә ртү рлі процестерде пайда болып, ауағ а кө теріліп, калқ ып жү рген қ атты заттардың ө те ұ сақ бө лшектерін айтады. Ауамен араласып, қ алкып жү рген шанды аэрозоль деп айтады ал ауадан тұ нып отырғ ан шаң ды аэрогель дейді. Ө ндірісте кө птеген технологйялық операциялар жү ргізілу барысында шаң шығ у процесі мен байланысты болады, мысалы, материалдарды ү сату, іріктеу, тасымалдау, аудару, ө ндеу тағ ы баска ә рекеттep; пісіру, днекерлеу жұ мыстары; химиялтермиялық процестер тағ ы басқ алар. Шаң дар пайда болу жағ дайына, заттық қ ұ рамына, тозаң бө лшектерінің ірілігіне, зияндылығ ына, жарылу қ ауіптілігіне сә йкес бірнеше топтарғ а бө лінеді. Пайда болу жағ ынан екі тү рге бө лінеді: 1) органикалық: а) ө сімдіктер тозаң ы – ағ аш, ұ н, мақ та, қ ант т.б; б) жануарлар тозаң ы – жү н, тері, сү йек, мү йіз т.б; в) кейбір химия ө ндірісі заттарының тозаң ы – пластмасса, химиялық талшық; 2) органикалық емес: а) металдар тозаң ы – темір, мыс, цинк, қ орғ асын, аллюминий жә не т.б. б) минералдар тозаң ы – кварц, цемент, асбест, керамика, ә к жә не т.б. Ө ндірісте кө бінесе біркелкі емес бірнеше аралас шаң дар болады. Бө лшектерінің ірілігіне қ арай шаң дар былайша бө лінеді: 1) ірі шаң – бө лшектерінің ө лшемі 500-100 мкм, ауада сақ талмайды, тек отырады, шаң ұ стағ ыш қ ұ ралмен оң ай ұ сталады; 2) ұ сақ шаң – бө лшектерінің ө лшемі 100-10 мкм, ауада аз уақ ыт сақ талады, тынық ауада ү демелі жылдамдық пен отырады, бұ л шаң ды ұ стау ү шін циклондар, фильтрлер, ылғ алды шаң ұ стағ ыштар т.б қ олданылады; 3) майда шаң – бө лшектерінің ө лшемі 10-0, 1 мкм, ауада кө п уақ ыт сақ талады, тынық ауадан ө те баяу тұ рақ ты жылдамдық пен отырады, микроскоппен ғ ана кө рінеді, ұ стау ү шін мата фильтр, электрофильтр, ылғ алды шаң ұ стағ ыш т.б қ олданылады; 4) ө те майда шаң – бө лшектерінің ө лшемі 0, 1 мкм кем, ауада ешқ ашан отырмайды, ә рқ ашан қ алқ ып жү реді, ультрамикроскоппен ғ ана кө руге болады, оны ұ стап тұ ру ү шін электрофильтр жә не арнайы қ ұ ралдарды пайдалану керек. Жарылу қ ауіптілігі жағ ынан шаң дар екігі бө лінеді: 1) жарылатын (кө мір, кү кірт, ағ аш, ұ н, қ ант т.б; 2) жарылмайтын – тас, цемент, кварц т.б. Улағ ыштығ ы жағ ынан шаң дар екігі бө лінеді: 1) улы – мыс, қ орғ асын, мышьяк т.б; 2) усыз – кө мір, ағ аш, темір, тас т.б.