Параметрлі түрлендіргіштер

Параметрлі тү рлендіргіштерде шығ атын толық кедергінің кейбір параметрлері ө лшентін шама ә серінен ө згере алады. Тү рлендіргіштің толық кедергісі, бір жағ ынан, оның элементінің геометриялық ө лшемдеріне, екінші жағ ынан-материалдық қ асиеттеріне: меншікті кедергісіне, магнит ө ткізгіштігіне жә не диэлектрлік тұ рақ тысына шартталады.

Осылайша, толық кедергідегі ө згерістер ө лшенетін шаманың не тү рлендіргіш элементің геометриялық ө лшеміне, не оның материалының электрлік жә не магнитті қ асиеттеріне, не кейде болатын екеуіне де бір уақ ытта ә сер етуінен туындауы мү мкін. Егер тү рлендіргіш қ ұ рамында қ озғ алатын не деформациа-ланатын элемент болса, тү рлендіргіштің геометриялық ө лшемдері мен оның толық кедергісінің параметрлері ө згеруі мү мкін.

Тү рлендіргіштің қ озғ алатын элементінің ә рбір орналасуы-на белгілі бір кедергі сә йкес болып табылады жә не де оның параметрлерін ө лшеу арқ ылыэлементтің орналасуын білуге болады. Бұ л принциппен кө птеген объектілердің орны мен орын ауыстыру тү рлендіргіштері жұ мыс істейді: потенциометрлік, индуктивті, кө лемдік.

Деформация тү рлендіргіштің сезімтал элементіне кү штің (немесе оғ ан байланысты шаманың - қ ысым, ү деу) ә сер етуінің нә тижесі болыптабылады.

Сезімтал элементтің деформациясынан пайда болғ ан тү рлендіргіштің комплексті кедергісінің ө згеруі сол тү рлендіргіштің қ ұ рамында болатын арнайы ө лшенетін схемадағ ы сә йкес электр сигналының ө згеруіне ә келеді.

Материалдың электрлік қ асиеттері мен тү рлендіргіштің сезімтал элементінің жағ дайы айнымалы физикалық шамаларғ а байланысты болады: температура, қ ысым, ылғ алдылық, жарық та-ну жә не т.б. Егер бір ғ ана шама ө згеріп, қ алғ андары тұ рақ тылық ты сақ таса, осы шама мен тү рлендіргіштің комплексті кедергісі мә ндерінің арасындағ ы бір мә нді сә йкестікті бағ алауғ а болады. Бұ л сә йкестік градиурлы қ исық пен сипатталады. Градиурлы қ исық ты біле отырып, комплексті кедергіні ө лшеу нә тижелерімен ө лшенетін шаманың сә йкес мә нін анық тауғ а болады.

3.6-кестеде параметрлік тү рлендіргіштер кө мегімен электрлік емес шамалардың тү рлендірілуімен байланысты физикалық эффектілер тізімі келтірілген. Олардың ішінде резистивті тү рлендіргіштерді еркше кө рсету орынды.

Қ ұ рамында қ орек кө зі жә не сигналдың қ алыптасуының схемасы бар арнайы электр тізбегіне тү рлендіргішті қ оса отырып, параметрлік тү рлендіргіштің толық кедергісін жә не оның ө згерістерін ө лшеуге болады. Кө птеген жағ дайда ө лшеу схемаларының келесі тү рлері қ олданылады:

- қ ұ рамында параллель жалғ анғ ан кернеу кө зі жә не тү рлендіргіш – потенциометр бар потенциометрлік схема;

- тү рлендіргіштің толық кедергісі бар айнымалы контур (сондай-ақ контур ауытқ у генераторының бір бө лігі б.т. жә не оның жиілігін анық тайды);

- кү шею коэффициентін анық тайтын элементтердің бірі болатын тү рлендіргіш кедергісіндегі операциялық кү шейткіш.

Кесте