Сурет. Техникалық орындалу принциптерін кескіндейтін схемалар

Кристалғ а сің ірілген шаң ылу ағ ыны конденсатордың қ ысқ ыштарындаң ы кернеудің ө згерісімен анық талатын сә йкес поляризацияның жә не температураның ө суіне ә келеді. Пьезоэлектрлік эффектісі бар тү рлендіргіште пьезоэлектрлік кристалдағ ы, мысалы, кварц, кернеудің механикалық ө згеруі кристалдың қ арама-қ арсы қ ырларында шамасы бойынша бірдей қ арама-қ арсы таң балы электр зарядының пайда болуына ә келеді (3.6-сурет). Осылайша, кү ш немесе оғ ан қ атысты шамаларды (қ ысым, ү деу) ө лшеу пьезоэлектриктің қ ысқ ыштары арасындағ ы кернеуді ө лшеу арқ ылы жү зеге асады.

Электромагниттік индукция қ ұ былысын пайдалатын тү рлендіргіште тұ рақ ты магнит ө рісіндегі ө ткізгіштің орнын ауыстырғ анда оның орын ауыстыру жылдамдығ ына жә не магнит ағ ынының мә ніне пропорционал ЭҚ К пайда болады (3.6, г-сурет). Қ озғ алмайтын тұ йық контурғ а айнымалы магнит ө рісі ә сер еткенде онда магнит ағ ынының ө згеру жылдамдығ ына мә ні жағ ынан тең (жә не таң басы бойынша қ арама-қ арсы) ЭҚ К индукциаланалды. Қ озғ алмайтын контурғ а қ атысты магнит ө рісінің кө зі (мысалы, магнит) орын ауыстырғ анда да ЭҚ К туындалады. Осылайша, электромагнитті индукцияның ЭҚ К-н ө лшеу электомагнитті тү рлендіргішті қ озғ алатын элементімен механикалық байланыста болатын объектінің орнын ауыстыру жылдамдығ ын анық тауғ а мү мкіндік береді

Тү рлендіргіштерде, сондай-ақ ө зінің болу шартымен айырық ша, бірақ жалпы пайда болу шарты заттағ ы жарық тың немесе жалпы жағ дайда сезімтал металғ а тә н, толқ ын ұ зындығ ы кейбір бастапқ ы мә ндерден қ ысқ а электромагниттік шағ ылудың ә сері етуінен электр зарядтарының босауы-ортақ фотоэлектрлік эффектілер пайдаланылады.

Фотоэлектромагнитті эффектіге негізделген тү рлендіргіш. Шағ ылуғ а перпендикуляр магнит ө рісін қ олдану жарық тан-дырылғ ан жартылай ө ткізгіште ө рістің жә не тү сетін шағ ылудың нормамен бағ ыттас электр кернеуінң і пайда болуына ә келеді.

Фотоэлетрлік эффект фотометрия негізі болып табылады жә не таратушысы жарық болатын аппараттың тасымалдануын қ амтамассыз етеді.

Холл эффектісіне негізделген тү рлендіргіш. Біртекті магнит ө рісінде(магнит ө рісі B векторы I топқ а Ө бұ рышын қ ұ райды) орналасқ ан жартылай ө ткізгіштің ү лгісі (пластина) арқ ылы ө ріске перпендикуляр бағ ытта электр тогын жібергенде U_x ЭҚ К пайда болады:

мұ ндағ ы K_H -ө ткізу типіне жә не пластина ө лшеміне байланысты (3.6, е-сурет).

Холл тү рлендіргішін объектілердің орнын ауыстыруын жә не орын ауыстырғ анда тү рлентін шамаларды, мысалы, қ ысымды ө лшеуде қ олданды. Тү рлендіргіштің тұ рақ ты магнитін механикалық тү рде объектпен байланыстырады, жә не де магнит ауытқ ығ анда пропорционалды тү рде тү рлендіргіштен шығ атын кернеу ө згереді (ток тұ рақ ты болып қ алады).