Билет Азаматтық іс жүргізу құқығының қағидалары.

Заң дылық. Cот істерді азаматтық сот ісін жү ргізу тә ртібімен шешу кезінде Қ азақ стан Республикасы Конституциясының, осы Кодекстің, басқ а да нормативтік қ ұ қ ық тық актілердің талаптарын дә лме-дә л сақ тауғ а міндетті.Соттардың Конституциямен баянды етілген адамның жә не азаматтың қ ұ қ ық тары мен бостандық тарына нұ қ сан келтiретiн заң дар мен ө зге де нормативтiк қ ұ қ ық тық актiлердi қ олдануғ а қ ұ қ ығ ы жоқ. Егер сот қ олданылуғ а тиісті заң немесе ө зге де нормативтiк қ ұ қ ық тық акт Конституциямен баянды етілген адамның жә не азаматтың қ ұ қ ық тары мен бостандық тарына нұ қ сан келтiредi деп тапса, ол iс бойынша iс жү ргiзудi тоқ тата тұ руғ а жә не осы актiнi конституциялық емес деп тану туралы ұ сыныспен Қ азақ стан Республикасының Конституциялық Кең есіне жү гiнуге мiндеттi. Сот Конституциялық Кең естiң қ орытынды шешiмiн алғ ан соң iс бойынша iс жү ргiзу қ айта басталады.Істерді шешу кезінде соттың заң ды бұ зуына болмайды жә не ол заң сыз сот актілерінің кү шін жоюғ а ә кеп соғ ады. Сот істі шешу кезінде мемлекеттік немесе ө зге органның актісі заң ғ а сә йкес келмейді немесе ол ө кілеттікті асыра пайдаланып шығ арылғ ан деп тапқ ан жағ дайда одан артық заң кү ші бар қ ұ қ ық тық актілерді қ олданады.Даулы қ ұ қ ық тық қ атынастарды реттейтін қ ұ қ ық нормалары болмағ ан жағ дайда сот ұ қ сас қ атынастарды реттейтін қ ұ қ ық нормаларын қ олданады, ал мұ ндай нормалар болмағ ан жағ дайда дауды заң дардың жалпы негіздері мен мағ ынасын негізге ала отырып шешеді.Егер заң актілерінде немесе дауласушы тараптардың келісімінде тиісті мә селелерді соттың шешуі кө зделсе, сот бұ л мә селелерді ә ділдік пен парасаттылық ө лшемдерін негізге ала отырып шешуге міндетті.

Сот тө релігін тек қ ана соттың жү зеге асыруы. Азаматтық істер бойынша сот тө релігін азаматтық іс жү ргізу заң дарында белгіленген ережелер бойынша тек қ ана сот жү зеге асырады. Соттың биліктік ө кілеттілігін кімнің де болса иеленуі заң да кө зделген жауаптылық қ а ә келіп соғ ады.Тө тенше, сондай-ақ ө зге де заң сыз қ ұ рылғ ан соттар шешімінің заң кү ші болмайды жә не орындалуғ а тиісті емес.Ө з қ арауына жатпайтын іс бойынша азаматтық сот ісін жү ргізуді жү зеге асырғ ан, ө з ө кілеттігін асыра пайдаланғ ан немесе осы Кодексте кө зделген азаматтық сот ісін жү ргізу принциптерін ө згеше тү рде елеулі бұ зғ ан соттың шешімдері заң сыз болады жә не олардың кү ші жойылуғ а тиіс.Азаматтық іс бойынша сот шешімдерін осы Кодексте кө зделген тә ртіппен тек тиісті соттар ғ ана тексеріп, қ айта қ арай алады.

Адамның қ ұ қ ық тарын, бостандық тары мен заң ды мү дделерін сотта қ орғ ау. Ә рбір адам бұ зылғ ан немесе даулы конституциялық қ ұ қ ық тарын, бостандық тарын немесе заң мен қ орғ алатын мү дделерін қ орғ ау ү шін осы Кодексте белгіленген тә ртіппен сотқ а жү гінуге қ ұ қ ылы. Мемлекеттік органдар, заң ды тұ лғ алар немесе азаматтар заң да кө зделген жағ дайларда ө зге адамдардың немесе адамдардың белгісіз бір тобының қ ұ қ ық тарын жә не заң мен қ орғ алатын мү дделерін қ орғ ау туралы сотқ а арыз беріп жү гінуге қ ұ қ ылы.Прокурор ө зіне жү ктелген міндеттерді жү зеге асыру мақ сатында жә не азаматтардың, заң ды тұ лғ алардың қ ұ қ ық тарын, қ оғ амдық жә не мемлекеттік мү дделерді қ орғ ау ү шін талап қ ойып (арыз беріп) сотқ а жү гінуге қ ұ қ ылы.Ешкімге ө зінің келісімінсіз ол ү шін заң да белгіленген соттылығ ын ө згертуге болмайды. Жоғ ары тұ рғ ан соттың ө зінен тө менгі соттың жү ргізетін ісін тараптардың келісімінсіз алып қ оюғ а жә не оны ө зінің іс жү ргізуіне қ абылдауғ а қ ұ қ ығ ы жоқ.Егер заң ғ а қ айшы келсе немесе ә лдекімнің қ ұ қ ығ ын жә не заң мен қ орғ алатын мү дделерін бұ зса, сотқ а жү гіну қ ұ қ ығ ынан бас тарту жарамсыз болады.

Жеке адамның ар-намысы мен қ адір-қ асиетін қ ұ рметтеу. Азаматтық іс бойынша іс жү ргізу кезінде азаматтық процеске қ атысушы адамның ар-ожданын қ орлайтын немесе қ адір-қ асиетін кемсітетін шешімдер мен іс-ә рекеттерге тыйым салынады.Азаматтық сот ісін жү ргізу барысында мемлекеттік органдар мен лауазымды адамдардың заң сыз ә рекеттерінен адамғ а келтірілген моральдық зиян заң да белгіленген тә ртіппен ө телуге тиіс.

Жеке ө мірге қ ол сұ ғ ылмаушылық. Хат жазысудың, телефон арқ ылы сө йлесудің, почта, телеграф жә не ө зге де хабарлардың қ ұ пиясы. Азаматтардың жеке ө мірі, жеке жә не отбасылық қ ұ пиясы заң ның қ орғ ауында болады. Ә ркімнің жеке салымдар мен жинақ тар, хат жазысу, телефон арқ ылы сө йлесу, почта, телеграф жә не ө зге де хабарлар қ ұ пиясына қ ұ қ ығ ы бар. Азаматтық процесс барысында бұ л қ ұ қ ық тарды шектеуге заң да тікелей белгіленген жағ дайлар мен тә ртіп бойынша ғ ана жол беріледі.

Меншікке қ ол сұ ғ ылмаушылық. Меншікке заң мен кепілдік беріледі. Соттың шешімінсіз ешкімді ө з мү лкінен айыруғ а болмайды.Азаматтық сот ісін жү ргізу барысында адамдардың банктегі салымдарын жә не басқ а мү лікті пайдалануғ а тыйым салу, сондай-ақ оны алып қ ою осы Кодексте кө зделген жағ дайлар мен тә ртіп бойынша жү ргізілуі мү мкін.

Судьялардың тә уелсіздігі. Судья сот тө релігін атқ ару кезінде тә уелсіз болады жә не Қ азақ стан Республикасының Конституциясы мен заң ғ а ғ ана бағ ынады.Судьялар мен соттар азаматтық істерді ө здеріне сырттан ық пал ету болмайтын жағ дайларда шешеді. Соттың сот тө релігін атқ ару жө ніндегі қ ызметіне қ андай да болсын араласуғ а жол берілмейді жә не ол заң бойынша жауаптылық қ а ә кеп соғ ады. Нақ ты істер бойынша судьялар есеп бермейді.Судьялар тә уелсіздігінің кепілдігі Қ азақ стан Республикасының Конституциясымен жә не заң мен белгіленген.

Барлық адамдардың заң мен сот алдындағ ы тең дігі. Азаматтық істер бойынша сот тө релігі заң мен сот алдындағ ы тең дік негізінде жү зеге асырылады.Азаматтық сот ісін жү ргізу барысында: азаматтардың ешқ айсысына артық шылық берілмейді жә не олардың ешқ айсысы шық қ ан тегі, ә леуметтік, лауазымдық жә не мү ліктік жағ дайы, жынысы, нә сілі, ұ лты, тілі, дінге кө зқ арасы, сенімдері, тұ рғ ылық ты жері жө ніндегі себептермен немесе ө зге де кез келген мә н-жайлар бойынша кемсітілмеуге тиіс; заң ды тұ лғ алардың ешқ айсысына артық шылық берілмейді жә не олардың ешқ айсысы да орналасқ ан жеріне, ұ йымдық -қ ұ қ ық тық нысанына, бағ ыныстылығ ына, меншік нысанына жә не басқ а да мә н-жайлары себепті кемсітілмеуге тиіс.Азаматтық -қ ұ қ ық тық жауапкершіліктен иммунитеті бар адамдарғ а қ атысты азаматтық сот ісін жү ргізу талаптары Қ азақ стан Республикасының Конституциясында, осы Кодексте, заң дарда жә не Қ азақ стан Республикасы бекіткен халық аралық шарттарда белгіленеді.