Бап. Осы Кодексте пайдаланылатын негізгі ұғымдар

Азақ стан Республикасының Кодексі

2011 жылғ ы 26 желтоқ сан

№518-ІV Қ РЗ

Неке (ерлі-зайыптылық) жә не отбасы туралы

Осы Кодекс неке-отбасы (ерлі-зайыптылық -отбасы) қ атынастарын реттеудің мақ саттарын, міндеттерін, қ ағ идаттарын жә не қ ұ қ ық тық негіздерін айқ ындайды, отбасының дамуын Қ азақ стан Республикасының мемлекеттік ә леуметтік саясатының басым бағ ыты ретінде айқ ындай отырып, оның қ ұ қ ық тары мен мү дделерін қ орғ ауды қ амтамасыз етеді.

ЖАЛПЫ БӨ ЛІМ

БӨ ЛІМ. ЖАЛПЫ ЕРЕЖЕЛЕР

Тарау. Қ АЗАҚ СТАН РЕСПУБЛИКАСЫНЫҢ НЕКЕ-ОТБАСЫ ЗАҢ НАМАСЫ

бап. Осы Кодексте пайдаланылатын негізгі ұ ғ ымдар

1. Осы Кодексте мынадай негізгі ұ ғ ымдар пайдаланылады:

1) азаматтық хал актілері – адамды дараландыратын жә не оның қ ұ қ ық тары мен міндеттерінің туындауымен, болуымен жә не тоқ татылуымен байланысты болатын заң дық тұ рғ ыдан ресімделген мә н-жайлар;

2) азаматтық хал актілерін тіркеу бө лімі (бұ дан ә рі – тіркеуші орган) - азаматтық хал актілерін мемлекеттік тіркеуді жү зеге асырушы аумақ тық ә ділет органы;

3) аккредиттеу - Қ азақ стан Республикасының балалардың қ ұ қ ық тарын қ орғ ау саласындағ ы уә кілетті органының бала асырап алу жө ніндегі агенттіктердің ө з қ ызметін жү зеге асыру қ ұ қ ығ ын ресми тануы;

4) алименттер – бір адам оны алуғ а қ ұ қ ығ ы бар екінші адамғ а беруге міндетті ақ шалай немесе материалдық қ аражат;

5) ата-аналарының (ата-анасының) қ амқ орлығ ынсыз қ алғ ан бала (балалар) – ата-ана қ ұ қ ық тарының шектелуiне немесе олардан айрылуына, хабарсыз кеткен деп танылуына, қ айтыс болғ ан деп жариялануына, ә рекетке қ абiлетсiз немесе ә рекет қ абiлетi шектелген деп танылуына, бас бостандығ ынан айыру орындарында жазасын ө теуiне, бала тә рбиелеуден немесе оның қ ұ қ ық тары мен мү дделерiн қ орғ аудан жалтаруына, оның ішінде баланы тә рбиелеу немесе медициналық ұ йымнан алудан бас тартуына байланысты, сондай-ақ ата-ана қ амқ оршылығ ы болмағ ан жә не Қ азақ стан Республикасының заң дарында кө зделген ө з қ ұ қ ық тары мен мү дделерінің қ ажетті қ орғ алуын қ амтамасыз етуге мұ қ таж болғ ан ө зге де жағ дайларда жалғ ыз ата-анасының немесе екеуінің де қ амқ орлығ ынан айрылғ ан бала (балалар);

6) ата-анасы бас тартқ ан бала (ата-анасы бас тартқ ан балалар) – тиісті заң ды қ ұ жаттарды ресімдеу жолымен оны одан ә рі тә рбиелеуден, оқ ытудан, материалдық қ амтамасыз етуден ата-аналары (ата-анасы) бас тартқ ан бала;

7) ә ке болуды анық тау - баланың анасымен некеге тұ рмағ ан (ерлі-зайыпты болмағ ан) адамның балағ а қ атысты ә ке болуын тіркеуші органның анық тауы не сот тә ртібімен анық тау;

8) бала (балалар) – он сегіз жасқ а (кә мелетке) толмағ ан адам;

9) бала асырап алу - нә тижесінде шығ у тегі бойынша туыстарының қ ұ қ ық тары мен міндеттеріне тең естірілетін жеке мү ліктік емес жә не мү ліктік қ ұ қ ық тар мен міндеттер туындайтын сот шешімі негізінде баланы (балаларды) отбасына тә рбиелеуге берудің қ ұ қ ық тық нысаны;

10) бала асырап алу жө ніндегі агенттіктер - ө з мемлекетінің аумағ ында балаларды асырап алу жө ніндегі қ ызметті жү зеге асыратын жә не осы Кодексте белгіленген тә ртіппен Қ азақ стан Республикасының аумағ ында осындай қ ызметті жү зеге асыру ү шін аккредиттелген коммерциялық емес шетелдік ұ йымдар;

11) балалық шақ – кә мелетке толмағ ан адамдардың қ ұ қ ық тық жай-кү йі;

12) баланың заң ды ө кілдері – Қ азақ стан Республикасының заң намасына сә йкес балағ а қ амқ орлық жасауды, білім, тә рбие беруді, оның қ ұ қ ық тары мен мү дделерін қ орғ ауды жү зеге асыратын ата-аналар (ата-ана), бала асырап алушылар, қ орғ аншы немесе қ амқ оршы, патронат тә рбиеші жә не оларды алмастырушы басқ а да тұ лғ алар;

13) жақ ын туыстар – ата-аналар (ата-ана), балалар, асырап алушылар, асырап алынғ андар, ата-анасы бір жә не ата-анасы бө лек ағ алы-інілер мен апалы-сің лілер (ағ а-қ арындастар), ата, ә же, немерелер;

14) жалғ ан неке (ерлі-зайыптылық) – ерлі-зайыптылардың немесе олардың біреуінің отбасын қ ұ ру ниетінсіз, Қ азақ стан Республикасының заң ында белгіленген тә ртіппен қ иылғ ан неке (ерлі-зайыптылық);

15) жеке басын куә ландыратын қ ұ жат – ә ртү рлі қ ұ қ ық тық қ атынастарғ а тү скен кезде азаматтың жеке басын растайтын, тиісті уә кілетті орган беретін белгіленген ү лгідегі қ ұ жат;

Жеке басын куә ландыратын қ ұ жаттарғ а Қ азақ стан Республикасы азаматының жеке куә лігі, ұ лттық паспорт, азаматтығ ы жоқ адамның куә лігі, шетелдіктің Қ азақ стан Республикасында тұ руғ а ық тиярхаты жатады;

16) жекжаттық – ерлі-зайыптылардың бірінің екінші жұ байының жақ ын туыстарына қ атысы;

17) жетім бала (балалар) – ата-анасының екеуі де немесе жалғ ыз анасы (ә кесі) қ айтыс болғ ан бала (балалар);

18) Қ азақ стан Республикасының балалар қ ұ қ ық тарын қ орғ ау саласындағ ы уә кілетті органы – Қ азақ стан Республикасының Ү кіметі айқ ындайтын орталық атқ арушы орган;

19) қ амқ оршылық – он тө рттен он сегіз жасқ а дейінгі баланың (балалардың), сондай-ақ спирттік ішімдіктерге немесе есірткі заттарына салыну салдарынан сот ә рекет қ абілетін шектеген кә мелетке толғ ан адамдардың қ ұ қ ық тары мен мү дделерін қ орғ аудың қ ұ қ ық тық нысаны;

20) қ иын ө мір жағ дайындағ ы бала (балалар) – қ алыптасқ ан жағ дайлар салдарынан ө мір тіршілігі бұ зылғ ан жә не осы мә н-жағ дайларды ө з бетінше немесе отбасының кө мегімен ең сере алмайтын бала (балалар);

21) қ орғ аншылық – он тө рт жасқ а толмағ ан балалардың жә не сот ә рекетке қ абілетсіз деп танығ ан адамдардың қ ұ қ ық тары мен мү дделерін қ орғ аудың қ ұ қ ық тық нысаны;

22) қ орғ аншы немесе қ амқ оршы - қ орғ аншылық немесе қ амқ оршылық жө ніндегі функцияларды жү зеге асыру ү шін Қ азақ стан Республикасының заң ында белгіленген тә ртіппен тағ айындалғ ан тұ лғ а;

23) қ осалқ ы репродуктивтік ә дістер мен технологиялар - азаматтардың репродуктивтік қ ызметiн тү зеуге бағ ытталғ ан диагностика, емдеу жә не оң алту жө нiндегi медициналық іс-шаралар кешенi;

24) материалдық жағ дай – жалақ ының, зейнетақ ының, басқ а да табыстардың болуы немесе болмауы; олардың мө лшері; мү лкінің болуы; отбасының басқ а да мү шелерінен материалдық кө мек алуы немесе алмауы;

25) мү ліктің шарттық режимі – ерлі-зайыптылардың неке шартымен белгіленген меншік режимі;

26) неке (ерлі-зайыптылық) – ерлі-зайыптылар арасындағ ы мү ліктік жә не жеке мү ліктік емес қ ұ қ ық тар мен міндеттерді туғ ызатын, отбасын қ ұ ру мақ сатында Қ азақ стан Республикасының заң ында белгіленген тә ртіппен тараптардың ерікті жә не толық келісімімен жасалғ ан еркек пен ә йел арасындағ ы тең қ ұ қ ық ты одақ;

27) неке (ерлі-зайыптылық) жасы – осы Кодексте белгіленген, адамның некеге отыру (ерлі-зайыпты болу) қ ұ қ ығ ына жеткендегі жасы;

28) некеде тұ рмағ ан (ерлі-зайыпты болмағ ан) ана - бала (балалар) туғ ан, бірақ тіркеуші органдарда тіркелген некеде тұ рмағ ан (ерлі-зайыпты болмағ ан) ә йел;

29) отбасы – некеден (ерлі-зайыптылық тан), туыстық тан, жекжаттық тан, бала асырап алудан немесе балаларды тә рбиеге алудың ө зге де нысандарынан туындайтын жә не отбасы қ атынастарын нығ айтып, дамытуғ а септігін тигізуге арналғ ан мү ліктік жә не жеке мү ліктік емес қ ұ қ ық тар мен міндеттерге байланысты адамдар тобы;

30) отбасылық жағ дай – некеде (ерлі-зайыпты) болу не болмау немесе некені (ерлі-зайыптылық ты) бұ зу, жесірлік, балалардың немесе отбасының басқ а да мү шелерінің болуы немесе болмауы;

31) патронат – жетім балалар, ата-аналарының (ата-анасының) қ амқ орлығ ынсыз қ алғ ан балалар қ орғ аншылық немесе қ амқ оршылық жө ніндегі функцияларды жү зеге асыратын орган мен баланы (балаларды) тә рбиеге алуғ а тілек бiлдiрген адам жасайтын шарт бойынша отбасыларғ а патронаттық тә рбиеге берілетін тә рбие нысаны;

32) репродуктивтік денсаулық – адамның толымды ұ рпақ туғ ызуғ а қ абілетін кө рсететін денсаулығ ы;

33) суррогат ана – суррогат ана болу шартына сә йкес тапсырыс берушілер ү шін қ осалқ ы репродуктивтік ә дістер мен технологиялар қ олданылғ аннан кейін қ ұ рсақ кө теретін жә не бала (балалар) туатын ә йел;

34) суррогат ана болу – сыйақ ы тө лене отырып, суррогат ана мен ерлі-зайыптылар арасындағ ы шарт бойынша, кү ні жетпей босану жағ дайларын қ оса алғ анда, бала (балаларды) кө теру жә не туу;

35) суррогат ана болу шарты - некеде тұ рғ ан (ерлі-зайыпты болғ ан) жә не балалы болғ ысы келетiн адамдар мен қ осалқ ы репродуктивтік ә дістер мен технологияларды қ олдану жолымен бала кө теруге жә не тууғ а ө з келiсiмiн берген ә йел арасындағ ы нотариатта куә ландырылғ ан жазбаша келiсiм;

36) туыстар – ү лкен атасы мен ү лкен ә жесіне дейін ортақ ата-бабалары бар туыстық байланыстағ ы адамдар.

2. Егер осы Кодексте ө згеше белгіленбесе, «бала (қ ыз) асырап алу» жә не «бала асырап алу», «бала (қ ыз) асырап алушылар» жә не «бала асырап алушылар», «асырап алынғ ан балалар (қ ыздар)» жә не «асырап алынғ ан балалар», «бала (балалар)» жә не «бала», «ата-аналар (ата-ана)» жә не «ата-аналар», «ерлі-зайыптылар (жұ байы, зайыбы)» жә не «ерлі-зайыптылар» деген ұ ғ ымдардың мә ні бірдей

2-бап. Қ азақ стан Республикасының неке-отбасы заң намасының