Модель түсінігінің анықтамасы

І бө лім. Жалпы «модель» ұ ғ ымы туралы.

quot; Модель" тү сінігінің анық тамасы

Бастапқ ы модель деп анық талғ ан жағ дайда объектіні алмастыратын қ андай да бір кө мекші объкті аталғ ан. Сондық тан табиғ ат заң дарының ә мбебаптығ ы, модельдеудің жалпылығ ы, жэне біздің білімдерімізді модель тү рінде бейнелеудің мү мкідіктері сә йкесіз болды. Мысалы ертедегі философтар табиғ и процестерді модельдеу мү мкін емес, табиғ и жә не жасанды процестер тү рлі заң дылық тарғ а бағ ынады деп санады. Олар табиғ атты тек қ ана логиканың талқ ылау ә дістерінің, пікір алмасыулардың, яғ ни замандық терминалогияның, тілдік моделдеудің кө мегімен бейнелеуге болады деп жобалады Ү зақ уақ ыттар бойына " модель" тү сінігі арнайы типтегі материалдық объектілерге ғ ана, мысалы манекен (адам денесінің моделі), плотинаның кішірейтілген гидродинамикалық моделі, кемелер мен самолеттердің, жануарлардың модельдері ретінде қ алыптасты.

Уақ ыт ө те келе нақ ты объектілер жасанды сызбалардың, суреттердің, карталардың модельдік ерекшеліктері арқ ылы сипаттала бастады. Келесі қ адамда модель ретінде нақ ты объект ғ ана емес абстрактылы, идеиалдық қ ұ рлымдардың да жұ мыс істеу мү мкіндіктері белгілі болды. Мұ ның мысалы математикалық модельдер бола алады. Математика негіздерін зерттеумен айналысаты математиктер мен философтардың ең дектерінің нэтижесінде модельдер теориясы жасалды. Онда модель бір абстрактылы математикалық қ ұ рылымның басқ асына бейнелеу, тү рлендіру нә тижесі болып анық талады
ХХ-ғ асырда модель тү сінігі нақ ты жә не идеалдық модельдерді қ атар қ амтитындай болып жалпыланды. Сондық тан, абстрактылы модель тү сінігі математикалық модельдер шең берінен шығ ып, элем туралы білімдер мен танымдардың барлығ ына қ атысты болды. Модель тү сінігінің айналасындағ ы кең талқ ылаудың қ азіргі кезде де жалғ асып отырғ андығ ын естен шығ армау қ ажет. Бастапқ ыда ақ параттық, кибернетикалық бағ ыттардағ ы ғ ылыми пә ндер аясында, содан соң ғ ылымның басқ а да салаларында тү рлі тә сілдермен іске асырылатын модель ретінде танылды. Негізінде модель мә нін нақ тылау тә сілі ретінде қ арастырылады.

" Модель" термині кө п мағ ыналы. Модель деп қ андай да бір заттын кішірейтілген кө шірмесін (самолет моделі, тұ рғ ын ү йлер макеті), матемаетикалық формулаларды, бұ рыштан горизонтқ а лақ тырылғ ан дененің ұ шу моделін, іштен жану двигателі жұ мысының моделін, қ андай да бір нә рсенің эталоның (метр эталоны, килограмм этолоны) айтамыз. Жалпы тү рдегі " модель" тү сінігі тө мендегідей негізде анық талады.

Модель - модельдеу мақ саты тұ рғ ысынан оқ ып ү йренетің объектінің /қ ұ былыстың кейбір жақ тарын ұ қ састырып бейнелейтін жаң а объект.

Модель - объектінің нақ ты жұ мыс істеуіне сә йкестенетін анық талғ ан параметрлер бойынша жұ мыс істейтін физикалық / ақ параттық алмастырушысы.