Шәхси үҫеш кимәле

Баланы шә хес итеп ү ҫ тереү, кешелек сифаттарын тә рбиә лә ү. Уны ү ҙ аллы ү ҫ ешкә, камиллашыу оҫ та-лығ ына ө йрә теү. Һ ө ҙ ө мтә лә уҡ ымышлы, ү ҙ еренең, иленең, халкының ҡ иммә ттә ренә тө шө нгә н, уны һ анлағ ан һ ә м һ аклағ ан, яклағ ан социум итеп форма-лаштырыуғ а башланғ ыс нигеҙ һ алыу.

Был йү нә лештә башланғ ыс мә ктә п укыусыһ ына ухыуҙ ың һ ә м белем алыуҙ ың мө һ имлеген, ү ҫ еш ө сө н кә рә клеген аң латырғ а, китап уҡ ырғ а ғ ә ҙ ә тлә неү, ҡ ыҙ ыкһ ыныу телә ген булдырырғ а; ү ҙ -ү ҙ ең це һ ә м тор-мошто аң лауҙ ы сығ анаҡ итеп ҡ абул итергә, тарихи-мә ҙ ә ни ваҡ иғ аларҙ ы, кешелек ҡ иммә ттә ре менә н ә ҙ ә биә ттә ге айырым сә нғ ә т тө рө икә нен белергә ө йрә тергә кә рә к. Ә ҙ ә би ә ҫ ә рҙ ә рҙ е тулыһ ынса һ ә м эмоциональ кабул итеү ү ҙ фекерең це булдырыуғ а һ ә м ә ң гә мә сенекен хө рмә т итеү талаптарына яуап бирә.

Метапредмет кимә ле

Универсаль эш тө рҙ ә ренә ө йрә теү: танып белеү, регулятив һ ә м коммуникатив эшмә кә рлек, йә ғ ни баланы ү ҙ аллы укыуғ а, белем алырғ а ө йрә теү.

Предмет-ара һ ө ҙ ө мтә лә р тү бә ндә ге талаптарҙ ан тора:

- ә ҙ ә биә ттә н, фә нни-популяр мә кә лә лә рҙ ә н, белемде арттырырҙ ай материалдарҙ ы, кә рә кле мә ғ лү мә тте таба алыу;

- ә ҙ ә би ә ҫ ә рҙ ә рҙ е анализлау (тексты ө лө штә ргә бү леү, план тө ҙ ө ү, тасуирлау сараларын таба белеү) һ ә м текстың тө п фекерен асыхлау;

- ү ҙ ең дең фекерең де, уйың ды ә ң гә мә сең ә еткерә алыу;

- тирә -йү н, тә биғ ә т менә н гармонияла йә шә ү ҡ ағ иҙ ә лә рен, ысулдарын ү ҙ лә штереү;

йә мғ иә ттә ге тә ртип һ ә м ә хлак ҡ ағ иҙ ә лә рен белеү;

- аң лы анализлау эшмә кә рлеген булдырыу;

- тө ркө мдә рҙ ә эшлә ү ҙ ең ә һ ә миә тен аң лау пә м уларҙ а эшлә ү тә ртибен ү ҙ лә штереү.

Предмет кимә ле

Ухыу предметын ө йрә неү ҙ ә яң ы белем ү ҙ лә ште-реү, уны анализлау һ ә м кулланыу ө лкә һ ендә тейешле тә жрибә туплау.

Предметты ө йрә неү ҙ ең һ ө ҙ ө мтә лә ре тү бә ндә гелә р:

- компетентлы укыуҙ ы формалаштырыу;

- укыу техникаһ ын ү ҙ лә штереү;

- уҡ ылғ ан йә ки тың ланғ ан ә ҙ ә би ө ҫ ә рҙ ә рҙ е аң лау алымдарына эйә булыу;

-ә ҙ ә би ә ҫ ә рҙ ә рҙ е, фә нни-популяр укыу текста-рын анализлау һ ә м ү ҙ гә ртеү кү некмә лә ренә эйә булыу;

-ү ҙ енде хыҙ ыхһ ындырғ ан ә ҙ ә биә тте ү ҙ аллы һ ай-лай алыу;

-һ ү ҙ лектә р, белешмә лә р менә н эш итә белеү;

-ү ҙ ең де ижади эшмә кә рлеккә һ ә лә тле, белемле китап укыусы итеп тойоу;

- монологтар тө ҙ ө ү, текстың йө кмә ткеһ ен план буйынса һ ө йлә ү;

- һ ү рә тлә ү, хикә йә лә ү, хө кө млә ү элементтарын индереп, бә лә кә й текстар тө ҙ ө ү;

- шиғ ырҙ арҙ ы яттан һ ө йлә ү һ ә м таныш булмағ ан аудиторияла сығ ыш яһ ау кү некмә лә ренә эйә булыу.

Туғ ан тел” уҡ ыу предметының йө кмә ткеһ е

Класс.

Башҡ орт халҡ ының ауыҙ -тел ижады ҡ омартҡ ылары менә н таныштырыу. Улар нигеҙ ендә етеҙ һ ә м аң лы уҡ ыу оҫ талығ ын шымартыу, һ ө йлә мдә рҙ е һ ә м тексты, тыныш билдә лә ре ҡ уйыл­ғ ан урында пауза яһ ап, тейешле интонация менә н уҡ ыу. Шыбырлап, эстә н уҡ ыуғ а кү негеү. Ябай ғ ына һ орауҙ ар ярҙ а­мында текст йө кмә ткеһ енең ү ҙ лә штерелешен тикшереү. Телдә н ә йткә н фекерҙ е иҫ батлаусы һ ө йлә мде текстан табып, уҡ ығ ан хә л-ваҡ иғ аларғ а баһ а биреү һ ә м мө нә сә бә тең де белдереү. Бирел­гә н һ орауҙ арғ а йә ки планғ а таянып, ә ҫ ә рҙ ең йө кмә ткеһ ен һ ө йлә ү.

Ә киә тте уҡ ыу, һ ө йлә ү (һ уҙ ып, ҡ айһ ы саҡ кө йлә нкерә п, тыл­сымлы тауыш менә н һ. б.), тың лау (йоҡ лар алдынан) нескә лек­тә ре менә н танышыу. Уҡ ыу техникаһ ын камиллаштырыу. Хә л-ваҡ иғ аларҙ ы эҙ мә -эҙ лекле тасуирлап, ике-ө с ә киә тте матур итеп һ ө йлә ргә ө йрә неү. Ә киә ттә н ө ҙ ө ктә рҙ е роллә п уҡ ыу, сә хнә лә ш­тереү, йә ғ ни тасуири уҡ ыу. Шиғ ырҙ ы тасуири уҡ ырғ а ө йрә неү, яттан һ ө йлә ү.

Уҡ ыусыларҙ ы шиғ ри телмә р ү ҙ енсә лектә ре менә н танышты­рыу. Шиғ ри ә ҫ ә рҙ ең ҡ ыҫ ҡ а юлдар менә н бирелешен һ ә м ритм, рифма, баҫ ым кү ренештә рен кү ҙ ә теү. Дү рт юллыҡ шиғ ыр ө лгө ­һ ө ндә рифмалы һ ү ҙ ҙ ә рҙ е табыу, уның ритмик схемаһ ын тө ҙ ө ү. Бирелгә н һ ү ҙ ҙ ә ргә ҡ арата рифмалы һ ү ҙ ҙ ә р уйлап, шул һ ү ҙ ҙ ә рҙ е ҡ улланып, уҡ ытыусы ярҙ амында шиғ ырҙ а р ижад итеп ҡ арау.

Тә биғ ә т тураһ ындағ ы ә ҫ ә рҙ ә рҙ ә уҡ ыусыларҙ ың тирә -яҡ мө хит, тормош хаҡ ындағ ы белемдә рен киң ә йтеү. Тә биғ ә т миҙ гелен һ ү ­рә тлә гә н ә ҫ ә рҙ ә рҙ ә тә биғ ә т кү ренештә ренең нескә лектә ренә иғ ­тибар итеү, матурлығ ын тоя белеү, һ оҡ ланыу һ ә м тә биғ ә ттә н алғ ан уй-фекерҙ ә рҙ е белгертеү, хис-тойғ оларҙ ы тасуирлап һ ө йлә ү кү некмә лә ре биреү. Кешелә рҙ ең тә биғ ә ткә булғ ан мө нә сә бә тен кү ҙ ә теү, уғ а баһ а биреү. Балаларҙ ы кейек-ҡ оштарғ а, ү ҫ емлектә р­гә, кү л-йылғ аларғ а, ер-һ ыу байлыҡ тарына иғ тибарлы булырғ а, уларҙ ы һ аҡ ларғ а һ ә м ҡ ә ҙ ерен, баһ аһ ын белергә ө йрә теү.

Тә биғ ә т тураһ ындағ ы ә ҫ ә рҙ ә рҙ ә уҡ ыусыларҙ ың тирә -яҡ мө хит, тормош хаҡ ындағ ы белемдә рен киң ә йтеү. Тә биғ ә т миҙ гелен һ ү ­рә тлә гә н ә ҫ ә рҙ ә рҙ ә тә биғ ә т кү ренештә ренең нескә лектә ренә иғ ­тибар итеү, матурлығ ын тоя белеү, һ оҡ ланыу һ ә м тә биғ ә ттә н алғ ан уй-фекерҙ ә рҙ е белгертеү, хис-тойғ оларҙ ы тасуирлап һ ө йлә ү кү некмә лә ре биреү. Кешелә рҙ ең тә биғ ә ткә булғ ан мө нә сә бә тен кү ҙ ә теү, уғ а баһ а биреү. Балаларҙ ы кейек-ҡ оштарғ а, ү ҫ емлектә р­гә, кү л-йылғ аларғ а, ер-һ ыу байлыҡ тарына иғ тибарлы булырғ а, уларҙ ы һ аҡ ларғ а һ ә м ҡ ә ҙ ерен, баһ аһ ын белергә ө йрә теү.