Прокурор – әріптестеріме іс жүзіндегі 30 кеңестер

“Прокурорлық шеберлік мектебі” сериясынан

Қ ұ рметті ә ріптес!

Сен прокурор (аудан/қ ала) болдың! Осы сә ттен бастап сен тек ө зің нің жеке басың ды ғ ана кө рсетпейтінің ді біл. Сен – барлық жү йенің ө кілісің! Сенің ә рекетің ді бағ алай отырып, халық бізді, - яғ ни Қ азақ станның барлық прокурорларын бағ алайтын болады.

Сен алғ аш рет басшы болдың. Басшы ү шін ең бастысы – қ ол астындағ ы адамдар алдына мақ сатты дұ рыс анық тап жә не міндеттерды қ ойып, олардың орындалуына қ ол жеткізу екенін есің де сақ та.

Ең дұ рысы – басқ аның жіберген қ ателігінен сабақ алу. Алдың ғ ы буын прокурорларының тә жіриебесін қ олдан, олардың жіберген қ ателіктерін ө зің е сабақ ет.

Лайық ты прокурор бол!

Сенің қ ұ зіретің нің кең дігін есің нен шығ арма. Олар ө ткір қ анжарғ а тең. Дұ рыс ұ стамасаң – ө зің жарақ аттанасың.

*****

Біреуге кең ес беру оң ай. Алайда, олар ө з жемісін бермесе, қ айырсыз жұ мыс. Бірақ, мен тә уекелге бел будым.

Соң ың нан ерушілерге, олар сенен мық ты болу ү шін ө зің нің білімің мен тә жірибиең ді беру – ол лайық ты іс. Бұ л менің ұ раным.

Менің кең естерім қ адағ алау саласы бойынша бір нә тижелерге қ ол жеткізумен байланысты емес. Ол аудан (қ ала) прокурорының функциясын тиімді жү зеге асырудың іс жү зіндегі ә дістері. Олар еш жерде жазылмағ ан, бұ ғ ан Сізді ешкім оқ ытпайды, олар тек жылдар бойы жиналғ ан тә жірибе нә тижесінде қ алыптасады. Бұ л ә дістер кө птеген менің ә ріптестеріме белгілі.

Ендеше неге біздің жас ә ріптестеріміз ө здерінің қ ателіктерінен ғ ана ү йрену керек? Біз оларды ертерек сақ тандырып, ескертіп жә не тү зете аламыз гой? Ә рине! Сонда ғ ана олар бізден артық болады.

*****

Бұ ны не ү шін жасау керек?

Жеке мен ү шін - ол менің ө мірлік ұ станымым болғ андық тан, керек.

Прокуратура – ол менің екінші жанұ ям. Менің жеке ө мірімдегі жә не қ ызметтегі жеткен барлық жетістігімнің басым кө пшілігі осы жү йемен байланысты. Соның арқ асында мен тә жірибие мен білім жинадым, ө зімінің қ абілетімді жү зеге асыруғ а мү мкіндік алдым.

Ө зімнің қ арызымды қ айтаруғ а уақ ыт келді деп ойлаймын.

*****

Прокурорлық ө мірін енді бастап келе жатқ андарғ а берейін деп отырғ ан менің кең естерім пікірталас тудыруы мү мкін. Алайда олардың барлығ ы менің жеке тә жірибемде сыналғ ан.

Мен бұ ғ ан Бас прокурордың қ ұ қ ық тық актілерінде кө рсетілген талаптарды ә дейі қ оспадым.

Сонымен:

· Сен неден бастауың маң ызды!

«Соң ғ ы нә тижені кө ре отырып, баста»

(Стивен Кови «Жоғ ары тиімділікті адамдардың жеті қ асиеті»)

1. Тағ айындалғ ан жерге жетпес бұ рын ө зің нің теріс дағ дыларың нан арыл (ішімдік ішу, шылым шегу, қ ұ мар ойындар ойнау, сө йлеген кездегі сленги немесе жаргондардан арылу жә не т.б.). Артық салмақ ты таста. Сен жинақ ы жә не шымыр болуың керек.

2. Қ ызметке кіріскен бетте қ абырғ ағ а ауданның (қ аланың) географиялық картасын іл. Ол сағ ан қ ысқ а мерзім ішінде визуалды тү рде қ ұ зырың дағ ы аумақ пен жә не де оның ө нідірстік-экологиялық проблемаларымен танысуғ а мү мкіншілік береді.

3. Ауданның (қ аланың) ә леуметтік-экономикалық кө рсеткіштерімен таныс. Оғ ан жылдың белгілі бір кезең деріндегі даму қ орытындысы жө ніндегі есептер кіреді (оны статбасқ армасынан немесе акиматтан алуғ а болады). Ол сағ ан ауданның физикалық, қ аржылық жә не адам ресурстарының қ озғ алысы жө ніндегі қ ажетті мә ліметтерді жә не осы саладағ ы проблемаларды кө руге септігін тигізеді.

4. Қ ылмыс ахуалы жә не қ адағ алау саласы бойынша кө рсеткіштер жө ніндегі мә ліметтерді сұ ратып ал. Бұ л мә ліметтерді дереу тү рде “Қ ылмыс Картасымен” салыстыра отырып, талдау қ ажет екенін сен білесің. Сонда сенде қ ылмыс ахуалы жө нінде анық кө рініс пайда болады жә не оның алдын алу шаралары жө ніндегі ойлар туындайды.

5. Жоғ ары тұ рғ ан прокуратураның сенің прокуратураң а қ атысты кемшіліктер мен ескертулер кө рсетілген қ ұ жаттарды зерделе. Осыдан сен ұ жымың ның қ адағ алау саласындағ ы осал жақ тарын білетін боласың.

6. Аудан прокуратурасының ішкі қ ұ жаттарын (екі тілдегі ө кім, бұ йрық, қ ызметтік міндеттерді бө лу жө ніндегі) мұ қ ият оқ ы. Содан кімнің немен айналысатынын, ә рбір қ ызметкерге жү ктелген жұ мыстың мө лшерін анық тайсың.

· Ұ жымың да қ арым-қ атынас қ алыптастыра отырып, басқ ар!

«Адамдармен жұ мыс істей білу нағ ыз жетістіктің мө лшерін анық тайды»

(Джон Максвелл)

7. Ұ жыммен алғ ашқ ы кездескен сә тте оларғ а ө здерінің ө мірбаянын жазуды ұ сын. Сол кезде, біріншіден – олардың сауаттылық дең гейін кө ресің, екіншіден, олардың жеке ө мірімен танысасың.

8. Ә рбір қ ызметкерге жеке-жеке жинақ тау папкесін ашып қ ой. Онда ө мірбаян мен жеке іс парақ пен қ оса оларды бағ алайтын жағ ымды жә не жағ ымсыз мә ліметтер жина. Бұ л туралы оларды хабардар ет.

9. Ұ жымның жұ мыс уақ ыты мен қ орын тиімді пайдалан. Жө нсіз тапсырмалар беріп, қ ызметкерлерді бірінші кезектегі міндеттерді орындаудан алаң датпа (жазбаша дайындық ты қ ажет етпейтін мә селелер бойынша баяндама жасауды талап ету жә не т.б.).

Қ ажет болғ ан жағ дайда ө зің орындаушы ретінде жұ мыс жасауғ а дайын бол (қ ызметтік қ ұ жаттарды ө зің дайындау жә не т.б.).

10. Сен ұ жымда еліктеуге тұ рарлық ү лгі болуың қ ажет. Ә діл жә не принципиалды шешімдер қ абылдауды ү йрен. Кү рделі мә селелерде тү йінді шешім тап. Ө з ұ станымың да табанды бол жә не ұ жым мү ддесін қ орғ а.

11. Бағ ынышың дағ ы қ ызметкерлердің орындауында қ андай қ ызметтік қ ұ жаттар барын біліп отыр. Олардың қ ызметтік сейфтары мен жұ мыс орындарын жиі тексер.

Қ ызметкерге кім жиі (кетушілер журналы) жә не не ү шін келетінін анық та (досы, туысы, арызданушы, тексерілуші).

Бұ л сағ ан жемқ орлық деректерінің алдын алуғ а кө мектеседі (болмаса, тексеруді созбалаң дық қ а салудың жолын кеседі).

12. Сенің қ ызметкерің нің мемлекеттік органдарда қ андай тексеріс жү ргізіп жатқ анын білуің керек. Қ ажет болса, орган басшысымен сенің қ ызметкерің нің тексеріс барысындағ ы мінез-қ ұ лқ ы жө нінде сө йлес (этика нормаларын, жемқ орлық қ а қ арсы заң тә ртібін сақ тау жә не т.б. жө нінде).

13. Ә рдайым қ ызметкерің нің жұ мыс уақ ытында ғ ана емес, одан тыс уақ ытта да қ айда жә не немен айналысып жү ргенін біліп отыр. Оларғ а қ амқ орлық кө рсет!

Тұ рғ ылық ты жеріне (келісімімен) барып, отбасы мү шелерімен ә ң гімелес, олардың тұ рмыс жағ дайына назар аудар.

· Прокурорлық шеберлік ә дістері – сенің кө шбасшылық қ асиетің нің даму кілті

«Артынан қ ара мата ұ стап тұ ратын адам табылмайынша, бірде-бір жұ лдыз жарқ ырамайды»

(Уинстон Черчилль)

14. Прокурор – аудан басшыларының бірі екенін есің де сақ та. Сонымен қ атар сен - барлық қ ұ қ ық қ орғ ау органдарының басты ү йлестірушісің. Басқ а саладағ ы ә ріптестерің мен қ арым-қ атынасты осығ ан сә йкес қ алыптастыр.

15. Сот жә не қ ұ қ ық қ орғ ау органдарының басшыларымен біркелкі конструктивті қ арым-қ атынас орнат.

“Ақ тамашы, шығ армашы, қ айтармашы” деген ө тініштермен сотқ а “жү гіру” ә детің болмасын. Ө з ә рекетің нің заң дылығ ына сенімді бол. Керек болса Жоғ ары Сотқ а дейін жет. Ол ү шін мұ қ ият зерделеп, сотқ а тек даусыз істерді жолда.

16. Қ ұ зырың дағ ы мемлекеттік жә не қ ұ қ ық қ орғ ау органдарына барып тұ руды ә дет қ ыл. Шешімі табылмай жү рген мә селелер бойынша кең естер ө ткіз. Тергеу ә рекеттерін келістіру, істің тергеу барысын талдау жө ніндегі мә селелерді сонда қ арап, шеш.

Органдар ғ имаратында заң дылық мә селелеріне терең кө ң іл бө л. Прокурордың ә рбір келуі - профилактикалық жә не тиімді нә тижелер беруі қ ажет.

17. Арнайы шақ ыртумен (бұ йрық ты тү рде сені тек бастығ ың ғ ана шақ ыра алады) немесе ө з бастамашылығ ымен ә кімшілікке бару прокурордың мә ртебесіне еш нұ сқ ан келтірмейтінін біліп қ ой.

Ө з басым ә кіммен алғ ашқ ы танысқ анда - оғ ан аптасына бір рет онымен ә кімшілікте кездесуді ұ сынатынмын. Ә детте - ө зім міндетті тү рде қ атысатын оның аппарат жиналысынан кейін.

Аудан ә кімімен ү ш бағ ытта қ арым-қ атынас орната аласың:

-белгілі кезең дерде (аптасына бір рет) оны аудандағ ы заң дылық пен қ ұ қ ық тә ртіп жағ дайы жө нінде қ ұ лақ тандыру бойынша;

-аудан бойынша шешімі табылмай жү рген маң ызды мә селелерді талқ ылап, оларды жою бойынша бірлескен шаралар қ абылдау бойынша;

-оны маң ызды, оның ішінде қ ұ қ ық бұ зушылық тың алдын алу мә селелерін шешуге белсенді қ атыстыру бойынша.

18. Апта сайын ө тетін ә кім аппаратының кең естеріне міндетті тү рде қ атыс. Ауданның барлық маң ызды мә селелері сонда қ аралады жә не ашық талқ ыланады. Онда сен барлық мә селелерді біліп отырасың жә не кө птеген теріс (келең сіз) деректерді кейіннен оларғ а тексеріс жү ргізу ү шін анық тай аласың.

19. Маслихаттың мү мкіншілігін белсенді қ олдан. Қ адағ алау жолымен шешімі табылмай жү рген маң ызды мә селелерді (қ ұ қ ық бұ зушылық профилактикасы, экологиялық проблемалар жә не т.б.) сен ә кім жә не маслихат хатшысы арқ ылы депутаттардың талқ ылауына ұ сына аласың. Сессияда ө зің сө з сө йле. Мә селенің маң ыздылығ ын тү сіндір. Оң шешім қ абылдауғ а қ ол жеткіз.

Ол не ү шін керек? Егер ол маслихаттың шешіміне енсе, онда 100 % бюджеттік қ аржыланады.

20. Сағ ан белгілі болғ ан қ ылмыс оқ иғ асы орнына барғ анда, сен осы фактіні дұ рыс саралауғ а сә йкес Қ К жә не Қ ПК, сонымен бірге тергеу ә рекеттерін жү ргізу (оқ иғ а болғ ан жерді қ арау) талаптарын білуің міндетті. Ол сағ ан тергеушіге дұ рыс бағ ыт беруге мү мкіндік береді жә не сенің кә сіби дең гейің ді кө рсетеді. Бірақ, бұ ның ө зі сенің ең аз дегенде білуің керек сұ рақ тар.

21. Жаппай митинг орнына барғ ан кезде сенде мә селенің мә нісі бойынша қ ысқ а жә не нақ ты дайын сө з (ә деттегі заң дарды тү сіндіруден басқ а), қ ойылуы мү мкін сұ рақ тарғ а дайын жауап жә не де ө зің нің кү тпеген жағ дайларғ а қ атысты бірлескен іс ә рекет етудің жоспары болу керек.

22. Тө тенше жағ дайлар (жарылыс, ө рт, адамдардың жаппай қ аза болуы) орнына келген кезде ол жерде кімнің бар екенін анық та. Егер ауданның лауазымды тұ лғ алары болса, онда ү йлестіру жұ мысын ө зің е ал, себебі мұ ндай жағ дайларда ә детте қ ылмыс орын алады. Қ ұ зырың дағ ы органдардың қ ызметкерлерінің жиналуын ұ йымдастыр, қ ысқ а кең ес ө ткіз. Қ ұ тқ ару жұ мыстары біткенен кейін оқ иғ а болғ ан жерді қ арау амалдарын тапсыр. Жоғ ары басшылық қ а баянда. Барлық жоғ ары тұ рғ ан органдарғ а келісілген ақ парат жіберуді қ амтамасыз ет.

Егер ол жерде облыс дең гейіндегі басшы болса, ө зің ді таныстыр. Оның кең естеріне қ атыс, тө тенше жағ дай болғ ан жерде заң дылық ты қ амтамасыз ету бойынша ә рі қ арай атқ арылатын іс-ә рекеттер жө нінде ө з кө зқ арасың ды баянда.

Егер облыс жә не республикалық дең гейдегі қ ызметкерлердің болғ анына қ арамастан, ол жерде ешкім басшылық етпесе, ү йлестіру ролін батыл тү рде ө зің е ал. Сен прокурорсың! Ал прокурор, ө зің білетіндей, Африкада да прокурор!

23. Кү нделікті мемлекеттік органдар ә рекеті мен шешіміне сотқ а қ андай шағ ымдар тү скенін біл. Шағ ымның мә нісін дереу анық та. Егер нақ ты заң бұ зушылық тар орын алғ ан болса, оларды тез арада жою керек. Бұ л азаматтың бұ зылғ ан қ ұ қ ығ ын жедел тү рде қ алпына келтіруге мү мкіндік береді жә не сен мақ сатты (целевой) индикатор кө рсеткішін сақ тай аласың.

24. Сотта жиі қ аралатын азаматтық дауларды талда. Тиісті прокурорлық тексерулер жү ргіз, олардың себептерін анық та жә не прокурорлық актілер арқ ылы оларды жойып, тү зе.

25. Қ ұ пия іс жү ргізуге тиісті кө ң іл бө л. Теріс мысалдар бар. Ұ Қ К органы тексеріс жү ргізу барысында прокуратура органында қ ұ пия қ ұ жаттардың жоғ алу оқ иғ асы анық тағ ан. Нә тижесінде бұ л мә селе прокурорларғ а қ арсы қ ылмыстық қ удалау сұ рағ ын қ арауғ а дейін кө терілген. Мұ ндай келең сіздікке жол берме!

· Кө пшілік алдында сө з сө йле жә не жетістікке ә сер ет!

«Жаң алық тар туралы айтқ аннан гө рі, оларды жасағ ан дұ рыс» (Уинстон Черчилль)

26. Халық пен белсенді тү рде қ арым-қ атынас жаса. Ауылдық округтерде, ө неркә сіп орындарында, газет редакцияларында азаматтарды кө шпелі тү рде қ абылдауды ұ йымдастыр. Сонда азаматтардың қ ұ қ ық тарын бұ зу жө ніндегі деректердің қ алай тез табылатынын жә не оны сен жойғ ан кезде халық қ а қ алай ә сер ететінін кө ресің. Ә сіресе ол жө нінде бұ қ аралық ақ парат қ ұ ралдары хабарласа.

Халық сенің ұ жымың ның жұ мысы жә не оның тиімді нә тижелері жө нінде біліп отыруы керек.

27. Прокурор сонымен бірге жариялы тұ лғ а екенін есің нен шығ арма.

Бұ л сенен коммуникациялық қ асиеттерге ие болуды талап етеді. Аудитория алдында сө йлеуді (мемлекеттік тілдеде), пікірталас жү ргізуді жә не сұ рақ тарғ а, соның ішінде журналистерге де жауап беруді біл. Сенде пресс-служба, пресс-секретарь жоқ, сондық тан ө зің ү йрен. Жаң а проблемалар – ол сенің жаң а мү мкіндіктерің!!!

28. Адамдардың сағ ан ү мітпен, кө мек сұ рап келетінін біл.

Арызданушыны мұ қ ият тың да (ә сіресе зейнеткерлерді, халық тың қ ауқ арсыз тобын), олардың жағ дайына ен. Тіпті егер оның ә рекеті дұ рыс болмаса да сауатты тү рде заң талаптарын тү сіндір.

29. Ә рқ ашанда белсенді бол! Ө зің нің басшы ретіндегі стилің ді жә не іс ә рекет ету ерекшелігің ді қ алыптастыр!

Ауданның қ оғ амдық ө міріне қ атыс, ұ жымдық спорттық жә не мә дени шаралар ө ткізуді ұ йымдастыр (турнирлар, балалар, қ арттар ү йіне қ амқ орлық жасау).

30. Ә рдайым оқ ып, ү йрен! Жетекшілік жасауғ а жету, ұ жымды қ алай басқ ару жә не жеке ө зің ді дамыту жө ніндегі кітә птар оқ ы. Олар кө п – Стивен Кови, Дейл Карнеги, Стив Джобс жә не т.б. Бұ л сағ ан мық ты болуғ а кө мектеседі! (Интернет ресурстарды қ ара).

*****