Автомобильдің технологиялық даму хронологиясы

· 1680Жұ мыс істейтін бірақ қ олдануғ а жарамсыз алғ ашқ ы іштен жану қ озғ алтқ ышын 1680 жылы Голландиялық Christiaan Huygens жасады. Жарғ ыш дә рінің жануы арқ ылы жұ мыс атқ аратын поршеньді машина еді.

· 1698 — Ағ ылшын Thomas Savery алғ ашқ ы бу машинасын жасады.

· 1769 — Ағ ылшын James Watt ұ зақ уақ ыт жұ мыс істейтін бу машинасын жасады.

· 1769 — Ө здігінен қ озғ алатын алғ ашқ ы кө лікті француз инженері Fardier жә не артилеррия капитаны Nicolas Joseph Cugnot (1725-1804) жасады.

1769, Fardier

· 1787 — Oliver Evans Америкада жолаушы таситын кө лік жасады.

· 1801 — Англияда Richard Trevithick бумен жұ мыс істейтін автомобиль жасады.

Richard Trevithick автомобилі, 1803

· 1824 — Іштен жану қ озғ алтқ аштарының, ә сіресе дизель қ озғ алтқ ыштарының негізгі принциптерін жас француз инженері Sadi Carnot ұ сынды.

· 1830 — 15–20 км/сағ жылдамдығ ында қ озғ алатын 14 жолаушы таси алатын автобустар жасалды.

· 1963 — Wankel қ озғ алтқ ышы алғ ашқ ы рет NSU Spider автомобилінде қ олданылды.

· 1967 — Jensen ағ ылшын автомобиль фирмасы ABS жү йесін бірінші болып автомобильдеріне орнатты.

· 1973 — Еуропада сериялы ө ндірісте алғ ашқ ы рет турбиналы қ озғ алтқ ыш орнатылғ ан BMW 2002 автомобилі болды.

· 1978 — Осы замандық ABS жү йесі алғ аш рет BMW 7 жә не Mercedes S серияларында орнатылды.

· 1984 — Турбина ө ндірушісі Garret intercooler атында турбина суытқ ышын ұ сынды. Осы жү йенін арқ асында турбинағ а кіретін ауа алдын-ала суытылып, турбинаның ө німділігі арттырылды.

· 1986 — Екі турбина орнатылғ ан алғ ашқ ы автомобиль Porsche 959 болды.

Карл Бенцтің " Velo" моделі (1894) - алғ ашқ ы автожарыстарғ а қ атысты

Ford Т

65.Қ азіргі кезде Қ азақ станда автомобиль шығ аратын зауыттар қ андай маркалы жә не Қ азақ станның қ ай аймақ тарында орналасқ ан?

Жауабы: Біздің елде автокө лік шығ аратын емес қ ұ растыратын зауыттар бар: Ө скемендегі АзияАвтода Lada, Skoda, Chevrolet, KIA, Cadillak, ал Қ останай қ аласында ZAZ Chance, Ssang Yong, Алматы облысында Hyundai (шағ ын автобустар мен арнайы техника), қ ай жерде қ ұ растырылатынын білмеймін " Қ азақ станда жасалғ ан" деген жазуы бар IVECO маркалы жедел-жә рдем кө ліктері жү р. Қ останайда КАМАЗ жү к кө лігі, Беларусь тракторлары қ ұ растырылады. Айтпақ шы Қ останайда қ ұ растырылатын Peaugeot - те бар.

66. Литраж бойынша қ озғ алтқ ыштар қ алай жіктеледі?

Литраж(жұ мыстық кө лем)

Жауабы: Жең іл автомобильдер қ озғ алтқ ыштардың жұ мыстық кө леміне қ арай келесі кластарғ а жіктеледі: ө те кіші (1, 099 л дейін); кіші (1, 1—1, 799 л дейін); орташа (1, 8—3, 499 л дейін); ү лкен (3, 5 л жә не жоғ ары); жоарғ ы (жарияланбайды).

67.Автокө ліктің аспалары, тү рлері, ерекшеліктері?

Жауабы: Аспа раманы немесе шанақ ты жү рістік бө лімнің агрегаторымен жалғ айды, жолдан келетін динамикалық жү ктемелерді қ абылдайды; автомобилдің жү ріс жайлылығ ын қ амтамассыз етеді

Асқ ыштардың тү рлері бойынша тә уелсіз серпімді (серіппелі), тә уелді серпімді (рессорлы, балансирлі) болып бө лінеді.

Тә уелді серпімді аспалар Жү к автомобильдердің алдың ғ ы мен артқ ы белдіктері, кейбір жең іл автомобильдердің артқ ы белдіктері тә уелді аспалар арқ ылы бекітіледі. Мұ ндай асқ ыштардың ерекшелігі жолдың тегіс емес бетінен берілген тербелісті жұ мсартуымен бірге дө ң гелектен рамағ а берілген жетекші жә не тежеуші кү штерді жеткізеді. Аспа жатық тық жү рісті жақ сартуғ а, ұ зақ жолдарда жү ргізушінің тез шаршап қ алмау мү мкіндігін жә не тасымалданатын жү ктің бү лінбеуін қ амтамасыз етеді.

Тә уелсіз серпімді аспалар Тә уелсіз серпімді аспаларда доң ғ алақ тар рама мен шанақ қ а жекеленіп орнатылып, олардың жазық тық тағ ы қ озғ алысы бір – біріне қ атысты болмайды. Мұ ндай тә уелсіз аспалар рычаг пен цилиндрлі серіппелер, екі телескопты амортизаторлар мен кө лденең қ алыптылық ты сақ таушы стабилизатормен бірігіп жұ мыс атқ арады.

Балансирлі (тең герулі) аспалар Ү ш осьті автомобильдерде ортаң ғ ы мен артқ ы белдіктің араларының жақ ындығ ына байланысты оларғ а жартылай эллиптикалық рессорлы балансирлі аспалар орнатылады

68. Жү ктiк автомобильдердiң ү йлестіру сұ лбасы?

Жауабы:

69.Қ озғ алтқ ыштардың жіктелуі?

Жауабы: Автомобил қ озғ алтқ ыштарының негізгі тү рлері. Қ арапайым автомобилдерде іштен жану қ озғ алтқ ыштары (ІЖҚ) беделді таралуда. Қ ұ рылымдары бойынша оларды поршенді жә не роторлығ а бө леді. Поршенді қ озғ алтқ ыштарда отынның жануы кезінде газдар поршенді барып-қ айту қ озғ алысына енгізеді, ол иінді білікті айналмалы қ озғ алысқ а тү рлендіреді. Отын қ оспасының тү зілу ә дісіне қ арай қ озғ алтқ ыштар негізгі екі топқ а бө лінеді. Біріншісіне кү штеп тұ тандыратын жә не сырттай жану қ озғ алтқ ыштары жатады. Бірінші топтың ең кө п таралғ ан тү рі карбюраторлы қ озғ алтқ ыштар, оларда қ оспа цилиндрлерден бө лек арнайы аспапта (карбюратор) тү зіледі, ал тұ тануы цилиндрде электрлі ұ шқ ынның кө мегімен жү ргізіледі. Екінші топқ а дизелдер жатады — қ оспаны іштен тү зетін жә не қ ысымнан тұ танатын қ озғ алтқ ыш. Дизелдерде қ оспа отынның цилиндрге шашуы нә тижесінде пайда болады, одан кейін жоғ арғ ы температураның ә серінен ө здігінен тұ танады. Роторлы қ озғ алтқ ыштарда жану кезінде ұ лғ айғ ан газдар айналушы бө лшек-роторғ а ә сер етеді. Роторлы қ озғ алтқ ыштар поршендіге қ арағ анда автомобилдерде кө п қ ролданылмайды; олар газотурбинді жә не роторлы-поршеніге бө лінеді.

70.Механикалық трансмиссияның жалпы кұ рылысы?

Трансмиссия деп двигательдің білігіндегі қ уатты қ озғ ағ ыш доң ғ алақ тарғ а жеткізетін механизмді атайды. Осы механизмнің негізгі қ ызметі иінді біліктегі айналдырғ ыш моментті бірнеше есе кө бейтіп, қ озғ ағ ыш доң ғ алақ қ а жеткізу болып табылады.

Механикалық трансмиссия деп двигатель қ уатын қ озғ аушы доң ғ алақ қ а механикалық энергия тү рінде жеткізетін механизмді айтады. Ол ү шін ә р тү рлі механикалық берілістер (тісті, белдікті, ү йкелісті) қ олданылады.

Механикалық трансмиссия қ ұ рылысына қ арай екі тү рге бө лінеді. Беріліс жылдамдығ ын сатылы жә не сатысыз ө згертетін трансмиссиялар болады. Жылдамдық ты сатылы ө згертетін трансмиссияда беріліс санын ө згертуге мү мкіндік беретін беріліс қ орабы қ ойылады. Сол қ ораптың кө мегімен жү мыс бабына байланысты ілінісетін шестерняларды ауыстырып отырады. Ал жылдамдық ты сатысыз ө згертетін трансмиссияда қ ұ рылысы ө те кү рделі механизмдер қ олданылады. Қ азіргі заманғ ы тракторларда жылдамдық ты сатылы ө згертетін трансмиссиялар пайдаланылады.

Жылдамдық ты сатылы ө згертетін трансмиссия кө пшілік жағ дайда мынадай механизмдер мен тораптардан қ ү ралады: ажыратқ ыш муфта, беріліс қ орабы, карданды біліктер, жү ргізгіш мостылар. Тракторлардың кейбір тү рлерінде ғ ана жоғ арыдағ ыдан аздағ ан ө згешелігі болады. Атап айтқ анда, ДТ-75 тракторында айналдырғ ыш моментті арттырғ ыш қ ондырғ ы болады, ал К-701 тракторында ажыратқ ыш муфта болмайды да, оның қ ызметін беріліс қ орабы атқ арады. Т-150 тракторында екі ағ ынды беріліс қ орабы қ олданылуына байланысты жү ргізгіш мостының қ ү рылысына бірнеше ө згеріс енгізілген.