Карбюраторлы қозғалтқыштың тұтандыру жүйесі?

Карбюраторлы қ озғ алтқ ыш ^[1] – жанғ ыш қ оспа карбюраторында тү зіліп, цилиндрінде электр ұ шқ ынымен тұ танатын іштен жанатын қ озғ алтқ ыш. Карбюраторлы қ озғ алтқ ыш отыны ретінде тез буланатын жең іл отындар – бензин, керосин (жермай), тағ ы басқ а пайдаланылады. Ол автомобильдерде, мотоциклдерде, катерлерде, тағ ы басқ а қ олданылады.

Карбюраторлы автокө лік қ озғ алтқ ыштарына арналғ ан жанар май, 40-205^оС температура аралығ ында қ айнайтын, мұ найдың неғ ұ рлым жең іл фракцияларының қ оспасы б.т. бензинді автокө ліктің карбюраторлы қ озғ алтқ ыштарында қ олданылады. Автокө лік бензині – тез тұ тнағ ыш, мө лдір сұ йық тық. Бензиннің тығ ыздығ ы 0, 70-0, 77г/см³ .
Карбюраторлы автомобиль двигателі тек оң ай ұ шып буланатын жоғ ары калориялы отын май-бензинмен ғ ана белгілі бір қ уатпен жұ мыс істей алады. Бензинді мұ най ө німдерінен тікелей ажырату немесе жоғ ары температура мен қ ысымда қ айта ө ң деу жолымен тазартудан — крекинг-бензин алынады. Автомобиль двигательдері ү шін негізінен крекинг-бензин колданылады. Бензиннің сапасы оның тығ ыздығ ымен, жылу шығ арғ ыштық қ абілеті жә не детонациялық қ асиеттерімен сииатталады.
Бензиннің тығ ыздығ ы 20⁰С температурада 0, 700—0, 760 г/см³ аралығ ында болады (Бір текше сантиметр заттың граммен ө лшенген массасын оның тығ ыздығ ы деп атайды).
Бензиннің жылу шығ арғ ыштық қ асиеті 10 500—11000 ккал шамасында болады (жылу шығ арғ ыштық қ асиеті деп — I кг отын тү гел жанғ анда шығ а-ратын жылудың шамасын айтады. Ол калориямен ө лшенеді).

Бензиннің сапасын анық таудағ ы бірден-бір кө рсеткіштердің бірі оның буланғ ыштығ ы. Сондық тан неғ ұ рлым бензиннің булануы жақ сы болса (қ айнау температурасы тө мен), соғ ұ рлым двигательді іске қ осу жең іл жә не ол ү немді жұ мыс істейді.
Автокө лік бензиніне қ ойылатын талаптар:
қ озғ алтқ ыштың барлық жағ дайда тез оталуын, тез қ ызуын, орнық ты жұ мыс істеуін қ амтамасыз етеді;
детонацияғ а қ арсы жеткілікті беріктігі болуы;
қ озғ алтқ ыштың бө лшектерінде смола кү йенің пайда болуына қ арсы тұ ра алуғ а;
жоғ ары антикоррозиялық қ асиеттерге – қ озғ алтқ ыш бө лшектерін, сү згілерді, жанар май тү тіктерін, бактарды сақ тау жә не пайдалану кезінде тот баспауын қ амтамасыз ету.
Автокө лік бензиндері ә р тү рлі маркада шығ арылады: А-66, А-76, А-80, А-85, АИ-92, АИ-93, АИ-95, АИ-98. а ә рпі бензиннің автокө ліктерге арналғ андығ ын білдіреді. Цифрлар октан санының ең тө менгі мә нін кө рсетіп, бензиннің детонацияғ а беріктілігімен сипатталады.
Қ оспадағ ы бензиннің - толық жануы ү шін ә рбір килограмм отынғ а 15 кг ауа араласса, мұ ндай қ оспаны қ алыпты қ оспа деп атайды. Ә детте қ алыпты қ оспадан басқ а да қ ұ рамды қ оспалар болуы мү мкін.
Байытылғ ай қ оспада 1 кг бензин мен 13-тен 15 кг дейін ауа болады. Мұ ндай қ оспа ү лкен жылдамдық пен жанады да оның ә серінен цилиндрдегі газдардың да қ ысымы ө те ү лкен болады.
Бай қ оспаның қ ұ рамында 1 кг бензинге келетін ауа 13 кг кем болады. Бұ л қ оспа жай жанады, ал 1 кг бензинге 5 кг ауа келсе, ондай қ оспа от алмайды.
Кедейленген қ оспаның қ ұ рамында 1 кг бензин, 15-16, 5 кг ауа болады. Қ оспаның қ ұ рамы мұ ндай болғ ан жағ дайда бензин толық жанады, бірақ жану жылдамдығ ы тө мендеуі салдарынан двигательдің қ уаты кемиді, ә рІ отынның ү немділігі артады.
Кедей қ оспаның қ ұ рамында 1 кг бензинге 17 кг артығ ырақ ауа болады жә не ө те жай жанады. Егер І кг бензинге 21 кг не одан да артық ауа келсе, ондай қ оспа от алмайды.
Тү рлі жағ дайларда жұ мыс істейтін двигательге қ олданылатын қ оспаның қ ұ рамы ә деттегі қ алыпты жағ дайдан ө згеше болуы да мү мкін.
Салқ ын қ озғ алтқ ышты іске қ осқ анда енгізу трубопроводтар мен цилиндрлердің салқ ын қ абырғ аларында бензин буларының конденсациялануы, сон-дай-ақ ауаның жылдамдығ ының нашарлауы жә не қ оспаны жылытатын жағ дайдың жоқ тығ ынан қ оспа нашар дайындалады. Осы жағ дайларды еске ала отырып, двигательді іске қ осқ анда қ оспаның сенімді тү рде от алуы ү шін онда бу тә різді отынның жеткілікті мө лшерінің қ алуы, отын бө лшектерінің конденсациялануына қ арамастан қ оспа біршама бай болуы тиіс.
Зая жү рістің жай айналысында цилиндрдегі қ оспаның шамасы аз болады. Себебі отынның тү йіршіктері бір-бірінен алшақ тағ андық тан қ алдық газбен араласуынан қ оспа нашар жанып, двигатель нашар істейді. Зая жү рістің -жай айналысында двигатель тұ рақ ты жұ мыс істеуі ү шін қ оспаның жану жылдамдығ ын байытылган қ оспаны пайдалана отырып арттыру қ ажет. Орташа кү шпен жұ мыс істеу ү шін кедейленген қ оспа қ олдану арқ ылы отынның шығ ынын кемітеді. Қ оспаның мұ ндай қ ұ рамын қ олданғ анда двигательдің қ уаты кемиді. Толық кү шпен жұ мыс істегенде двигательдің қ уатын барынша арттыру ү шін толық кү ш беріп байытылғ ан қ оспаның жану жылдамдығ ын арттырады. Зая жұ мыс істеп тұ рғ ан двигатель бірден толық кү ш беру жағ дайына кө шірілгенде қ оспаны байыту керек ә йтпесе оның тоқ тап қ алуы мү мкін.
Цилиндрде жанармай қ алыпты жанғ ан кезінде тұ тандыру свечасымен жану камерасының бү кіл кө лемі бойынша жалынның тарау жылдамдығ ы 30-40 м/сек болады. Бұ л жағ дайда цилиндрдегі қ ысым тез, бірақ бірқ алыпты жоғ арылайды.
Қ арапайым карбюратор. жанғ ыш қ оспаны дайындау процесін карбюрация, осы процесті іске асыратын приборды карбюратор деп атайды. Карбюраторлардың жұ мысы бү ріккіш пульверизатор процесіне негізделеді.
Карбюратор қ алытқ ысы бар қ алытқ ылы камерадан жә не инелі клапан мен араластырғ ыш камерадан тұ рады. Араластырғ ыш камераның ішінде диффузор, жиклерлі бү ріккіш жә не дрюссель орналасқ ан.
Қ алытқ ылы камера – карбюратордың ішіндегі отынның мө лшері мен қ ысымын бірқ алыпты ұ стау ү шін керек. Отынның бетінде қ алқ ып жү рген ішкі қ уыс қ алтқ ының рычагына инелі клапан тіреліп тұ рады. Қ алытқ ылы камераны белгілі бір дең гейіне дейін толтырғ анда қ алытқ ы инелі клапанды ө зінің ершігіне қ ысып, отынның бұ дан ә рі келу жолын бітеп тастайды. Отынның дең гейі азайғ анда қ алытқ ы мен инелі клапан тө мен тү сіп, қ алытқ ылы камераның отын енгізетін жолын қ айта ашады. Қ алтқ ылы камераның жоғ арғ ы жағ ында атмосферамен жалғ асып тұ ратын тесігі бар.
Араластырғ ыш камера – диффузордан дрюссельге дейінгі карбюратор, келте трубасының бір бө лігі. Араластырғ ыш камерада жанғ ыш қ оспа пайда болады. Одан калибрленген тесікжиклер арқ ылы қ алытқ ылы камерамен байланыстыратын тү тік – бү ріккіш шығ арылғ ан. Ө зара қ атынасушы ыдыстар заң ына сә йкес бү ріккіштегі отынның дең гейі қ алтқ ылы камерадағ ымен біршамада болады. Бү ріккіштің жоғ арғ ы жағ ы араластырғ ыш камераның таралғ ан бө лігі – диффузорында орналасады. Карбюратордың араластырғ ыш камерасы енгізу трубопроводына бекітіліп, клапан ашылғ ан уақ ытта қ озғ алтқ ыштың цилиндрімен жалғ асып отырады.
Енгізу тактысында қ озғ алтқ ыштың цилиндрінде жанғ ан газдың қ ысымы ыдырап азаяды, себебі бұ л уақ ытта енгізу клапаны ашылады да, ауаның ағ ымы араластырғ ыш камерасына одан ә рі цилиндрге тарайды. Ауа ағ ымының ең ү лкен жылдамдығ ы оның араласу камерасының ең тар жерінде бү ріккіш тесігінің тү бінде болады.
Қ алытқ ылы (атмосфералық) жә не араластырғ ыш (газ қ ысымының сиреуі) камераларының ішіндегі қ ысым ә р тү рлі болғ андық тан, отын бү ріккіштің тесігінен ө здігінен ағ ып шық қ ан жолында ауаның ағ ынымен араласып бұ л тә різді тұ манданғ ан белгілі бір қ атынастағ ы жанғ ыш ұ сақ қ оспағ а айналады. Цилиндрдегі кіретін жанғ ыш қ оспаның шамасы жү ргізуші кабинасынан басқ арылатын дроссель тесігімен реттеліп отырады. Қ арапайым карбюратор белгілі бір кү шпен қ озғ алтқ ыштың иінді білігінің айналу жиілігінде қ анағ аттанарлық жұ мыс істей алады. Қ озғ алтқ ыштың жұ мыс режимі ө згеріп отырса, кү ші жә не ауаның ағ ымы мен карбюратор диффузорындағ ы қ ысы да ө згеріп отырады.