Тақырыптың өзектілігі.

1. Біріншіден тырысқ ақ аса қ ауіпті контагиозды, карантиндік, конвенциялық, пандемиялық қ а бейімді жұ қ палы ауру.

2. Екіншіден кө рші елдерден (Пакистан, Ө збекистан, Қ ырғ ызстан) тырысқ ақ ты ә келу қ аупі жоғ ары дең гейде сақ талады.

Тарихи мә ліметтер. Тырысқ ақ ерте заманнан белгілі ауру. XIX ғ асырдың басында бұ л ауру Ү ндістанның жарты аралында таралғ ан, бірақ басқ а региондарғ а кірмеген. 108 жыл бойы 1817 жылдан 1925 жыл аралығ ында тырысқ ақ тың 6 пандемиясы байқ алғ ан. Осы кезде 4, 5 млн. адам ауырып, оның 2 млн. тырысқ ақ тан қ айтыс болғ ан. Тырысқ ақ ауруының қ оздырғ ышын Vibrio cholerae-ны 1872 ж. Ресейде Э.Недзвецкий ашты, бірақ таза дақ ылы алынбағ ан. 1883 ж. Р.Кох толығ ымен зерттеп, ауру қ оздырғ ышының таза дақ ылын бө ліп алды. 1906 ж. Неміс ғ алымы Фридрих Готшлихкарантинді El Tor станциясында тырысқ ақ тың екінші қ оздырғ ышын бө ліп алды. Қ азіргі уақ ытта тырысқ ақ тың 7 пандемиясы бақ ылануда. Классикалық
вибрион қ оздырғ ышы ЭльТор вибрионына ауысты. Бұ л тү рінде ауру салыстырмалы тү рде қ атерсіз ө теді. Ө лім кө рсеткіші азайды. Соң ғ ы пандемияның тағ ы бір ерекшелігі жиі вибрион тасымалдаушылық қ алыптасады. Тырысқ ақ барлық континентерде тіркеледі.

Этиологиясы. Ауруды Vibrio cholerae екі биовалары шақ ырады: классикалық (Vibrio cholera – биовар cholera) жә не Эль-Тор (Vibrio cholera – биовар eltor). Кейінгі мә лімет бойынша тырысқ ақ ауруының 80% ЭльТор вибрионымен шақ ырылғ ан. Классикалық жә не ЭльТор вибрионның бір бірінен айырмашылығ ы биохимиялық қ асиетінде. Грам (-), талшық арқ ылы қ озғ алады, спора, капсула тү збейді. Ө су ерекшелігі облигатты аэроб, оптималды ортасы-сілтілік (рН -7, 6-9, 0). Сұ йық ортада сұ р немесе кө гілдір пленка тә різді ө седі. Тез кө беюімен сипатталады. Биохимиялық белсенділігі: желатин, крахмалды ыдыратады, нитраттарды нитриттерге тотық тырады. Ең маң ызды биохимиялық критерийі—Гейберг ү штігі. Гейберг ү штігі - тырысқ ақ вибрионның манозамен сахарозаны ыдыратуы, арабинозаны ыдырата алмау қ асиеті.

Антигендік қ ү рылысы: Н- антиген талшық ты (барлық вибриондарғ а ортақ) жә не соматикалық термостабильді 0- антиген. Тырысқ ақ қ оздырғ ышы 01 серотопқ а жатады. 0-антигенінің қ асиетіне байланысты 3 сероварын ажыратады: АВ -Огава, АС – Инаба, АВС –Гикошима.

Вибрион экзотоксин бө леді. Оны холероген деп атайды. Ол негізгі патогендік фактор. Микроб ыдырағ анда эндотоксин бө лінеді. Токсигенділіктің 3-ші компоненті- ө ткізгіштік фактор. Бұ л ферменттер тобы, қ антамыр қ абырғ асының ө ткізгіштігін жоғ арлатады, клеткалық мембранағ а холерогеннің ә серін кү шейтеді. Холероген сыртқ ы ортағ а тө зімділігі жоғ ары. Ашық су қ оймаларында бірнеше айғ а дейін, ылғ алды нә жісте - 250 кү нге дейін сақ талады. Ал қ ұ рғ ақ жерде 8 сағ атқ а дейін сақ талады. УК сә улесіне тө зімсіз.

Дезинфектантты заттар ә серінен тез жойылады: хлорамин, хлорлы ә к концентрациясы 0, 2-0, 3 мг\л 56° қ айнатқ анда 30 минут ішінде, 100° бірден жойылады. Ал сілтілерге тө зімді.

Эпидемиологиясы. Тырысқ ақ антропонозды инфекциялар тобына жатады. Аурудың кө зі - ауру адам жә не вибриотасымалдаушы (антропоноз). Берілу механізмі – фекальды-оральды. Берілу жолдары – су арқ ылы, тағ ам арқ ылы, тұ рмыстық қ арым-қ атынас арқ ылы. Таралу жолының ішінде кең таралғ аны су арқ ылы (ауыз суы, кө кө ністерді жуу, суғ а тү су арқ ылы). Балық, криветка, бақ алар арқ ылы жұ ғ уы да мү мкін. Тырысқ ақ қ а қ абылдаушылық жоғ ары, ауруғ а барлық адамдар сезімтал. Эндемиялық региондарында кө бінесе балалар мен егде адамдар науқ астанады. Инфекцияны жаң а орынғ а алып келгенде кө бінесе ересек адамдар науқ астанады (ә сіресе ер адамдар 20-40 жастағ ы). Тырысқ ақ пен кө бінесе тамақ тануы нашар, созылмалы ауруы бар науқ астар, алкогольді кө п қ олданатындар ауырады. Бейімділік факторлары:

- анацидті гастрит

- гельминтоздар

- анемияның кейбір тү рлері

- асқ азан резекциясы

- ісік алды жағ дайы

Ауырып болғ ан соң салыстырмалы тү рде тұ рақ ты, спецификалық жә не антитоксиндік иммунитет қ алыптасады. Тырысқ ақ пен қ айта ауыру ө те сирек, тіпті болмайды деуге де болады. Анацидты, гипоацидты гастритпен ауратын адамдар жиі аурады.

Аурудың таралуы бойынша 2 тү рін ажыратады:

1. эпидемиялық тырысқ ақ

- штаммның қ ұ рамында холероген бар

- аурудың кө зі - адам

- ағ ымы гиповолемиялық

2. спорадикалық тырысқ ақ

- штаммның қ ұ рамында холероген жоқ

- аурудың кө зі – су биоценозы

- ағ ымы –нормоволемиялық, жең іл

Маусымдылығ ы - жаз-кү з айлары. Бұ л мезгілде кө п мө лшерде су қ олданылады жә не суғ а тү су жоғ ары болады. Сұ йық тық ты кө п қ олдану асқ азан сө ліндегі тұ з қ ышқ ылы концентрациясының тө мендеуіне ә келеді.

Патогенезі. Ауыз арқ ылы вибрион асқ азанғ а тү седі. Вибрионның біраз мө лшері асқ азанда тұ з қ ышқ ылы жә не пепсин ә серінен жойылады. Егер бейімдеуші факторлар болса, сұ йық тық ты кө п қ олдану нә тижесінде қ оздырғ ыштың біраз бө лігі ащы ішекке тү седі. Ол жерде сілтілі орта жә не пептонның кө п болуы (белок молекуласы жә не т.б заттардың болуы) ә серінен вибрионның интенсивті кө беюі жү реді. Экзотоксин жә не ө ткізгіштік факторының бө лінуі негізгі клиникалық кө рінісінің пайда болуын шақ ырады. Холероген ә серіне ө ткізгіштік факторы — нейраминидаза ферменті кө мектеседі. Нейраминидаза гликопротеидтің ыдырауына қ атысады. Энтероцит мембранасында G жә не М ганглиозиттері бар. Осы ганглиозиттің тү рі ө згеруі жә не холероген ә серінен аденилатциклаза ферментінің белсең ділігі жоғ арылайды. Бұ л циклдік АМФ-тін синтезін жоғ арылатады. Циклдік АМФ сұ йық тық ағ ынын реттеп отырады. Қ алыпты жағ дайда энтероцит функциясы ішек ішінен сұ йық тық ты клетка ішіне сорып отырады. Циклдік АМФ-тің жоғ ары концентрациясы керісінше сұ йық тық тың клеткадан ішек ішіне синтезделуін шақ ырады. Бұ л кезде ішектегі сұ йық тық қ ұ рамында 5 г ас тұ зы, 4 г натрий гидрокорбанаты, 1г калий хлориді болады. Бұ л қ атынастың мә ні емдеу кезінде ө те маң ызды. Электролиттерді 5: 4: 1 қ атынаста кө ктамыр ішілік жіберуге, ауыз арқ ылы қ антпен де беруге болады, қ ант электролиттің сің уіне кө мектеседі. Тырысқ ақ кезінде изотониялық сусыздану болады. Дегидратация нә тижесінде гемоконцентрация, гиповолемия, гипоксия, тромбогеморрагиялық синдром жә не бү йректің жедел жетіспеушілігі дамиды. Қ ан тұ тқ ырлығ ы жоғ арылайды. Қ ан тамыр жетіспеушілігі дамиды. Кейін метаболизмнің бұ зылыстары бү йректің жедел жетіспеушілігіне ә келіп соғ ады. Сумен бірге электролиттер де кө п мө лшерде кетеді, ә сіресе калий. Гипокалиемия бұ лшық еттер ә лсіздігін тудырады, бө лек бұ лшық ет топтары тартылуы мү мкін, осылай тырысу синдромын шақ ырады.

Паталогоанатомиялық ө згерістерді толығ ымен Пирогов бейнелеп жазды. Науқ астың бір бұ лшық еттері тартылғ ан, бір бұ лшық еттері босаң сығ ан кү йінде. Науқ ас бетін «Гиппократ беті» немесе «facies сһ оlеrіса» деп атайды. Қ олы «кір жуғ ыш» қ олындай. Бұ лшық еттерінің жиырылуы мә йітте боксерлық позағ а ә келеді. Мә йітті ашқ анда жағ ымсыз иісі жоқ, шіру баяу басталады. Теріасты клетчаткасы қ алың дағ ан, тамырларының біраз бө лігі бос, ал біраз бө лігінде «таң қ урайлық балауыз» тә різді қ ан бө ліктері табылады. Миокардта, бү йректе, бауырда трофикалық ө згерістер байқ алады. Мә йітті ашып тексергенде ішек ішінде сұ йық тық толық болады. Ішек қ абырғ асының микроскопиясында экссудативті қ абыну белгілері табылады, бірақ эпителий десквамациясы, жаралар табылмайды. Бұ л холералық энтерит сальмонеллезден жә не басқ а энтериттерден ажыратуғ а кө мектеседі.

Клиникалық кө ріністері. Инкубациялық кезең і 4-5 кү нге созылады, сондық тан осы уақ ытқ а карантин салынады. Ауру жедел басталады. Кө бінесе тү нгі мезгілде, алғ ашқ ы уақ ытында сұ йық іш ө тумен жә не қ ұ рсақ қ уысында дискомфортпен сипатталады. Дене қ ызуы кө бінесе қ алыпты. Нә жісі сулы, лайлы, ақ тү сті кү ріш қ айнатпасы тә різді. Қ ұ су диареядан 12-24 сағ аттан кейін басталады. Бұ л белгі тырысқ ақ тың ерекшелігіне жатады. Ол да кү ріш қ айнатпасына ұ қ сас. Бірінші кезең - энтеритті кезең. Гастроэнтерит дамуы нә тижесінде организмнің сузыдануы мен деминерализациясы тез пайда болады. Диарея жиілігі 3-4-10 рет тә улігіне. Диарея 3 кү нге дейін болады. Терісі ылғ алды, тургоры ө згермеген. 2\3 нуқ астарда аузының шырышты қ абаты қ ұ рғ айды. Науқ астың іші ауыру сезімсіз. Бұ л тырысқ ақ қ а аса тә н белгі, себебі ішекте қ абыну ү рдісі болмайды. Барлық кө ріністер ферментативті бұ зылыстардың ә серінен дамиды. Сондық тан тырысқ ақ кезіндегі диареяны секреторлы деп атайды.

Тырысқ ақ ты ағ ымы бойынша жедел, орташа ауыр жә не ауыр деп бө леді.

Сұ йық тық ты жоғ алту нә тижесінде гиповолемия дамиды, тұ здың жоғ алуы тырысу синдромының пайда болуын шақ ырады. Бұ л кө бінесе қ ол аяқ, шайнау, тізе бұ лшық еттерінде болады. Қ олайсыз ағ ымында іш ө ту жиіленеді, қ ан қ ысымы тө мендейді; қ ол " кір жуғ ыштың қ олы" симптомы анық талады. Гиповолемия диурездің тө мендеуіне ә келеді. Олигоурия дамып, ол кейінен анурияғ а ауысады.

Гиповолемиялық шок дамығ анда диффузды цианоз байқ алады. Бетінің жиектері ү шкірленеді, кө з алмасы ішке кіріп кетеді, беті қ айғ ылы бейнеде болады. Даусы алғ ашқ ыда ә лсіз, баяу, кейінен сусызданудың 3-4 дә режесінде афонияғ а ауысады.

Аурудың ө ршу кезең інде науқ астың дене қ ызуы 35-34-33°С-қ а дейін тө мендейді, субнормальды болады. Тері эластикалық қ асиетін жоғ алтады.

Жү рек тондары ауыр ағ ымында естілмейді, қ ан қ ысымы анық талмайды, ентігу минутына 60-қ а дейін, тыныс алуғ а қ осымша бұ лшық еттер қ атынасады. Тыныс алу қ иындауы бұ лшық еттер тырысуына байланысты. Куссмауль тынысы байқ алады. Анурия барлық науқ астарда болады. Терминальді кезең науқ астың естен тануына ә келеді жә не кө п жағ дайда комадан ө ліп кетеді.

Қ азіргі кезде тырысқ ақ 5 вариантта ө теді:

1. гиповолемиялық экзотоксикалық тү рі

2. аралас эндо-экзотоксикалық тү рі

3. нормоволемиялық эндотоксикалық тү рі

4. нормоволемиялық атоксикалық тү рі

5. субклиникалық тү рі

1. Гиповолемиялық экзотоксикалық тү рі. Бұ л аурудың классикалық тү рі, оның клиникалық кө ріністері жоғ арыда келтірілген. Казіргі таң да тырысқ ақ тың бұ л тү рінің жиілігі 5-10% аспайды. Аурудың барлық клиникалық кө ріністері холерогеннің ә серіне байланысты.

Осы ағ ымының нә тижелері:

-регидратациялық ем қ абылдамағ ан науқ ас бү йректің жедел жетіспеушілігінің дамуынан ө лімге ұ шырауы мү мкін;

- этиотропты ем толық емес болса, инфекциялық процесс екінші фазағ а ауысып, басқ а жедел ішек инфекцияларына тә н токсикалық ішектік синдромның дамуы мү мкін;

- адекватты этиопатогенетикалық ем жү ргізілген жағ дайда сауығ у қ алыптасады.

2. Нормоволемиялық эндотоксиндік тү рі.

Ішектің зақ ымдалу синдромымен қ атар жалпы интоксикация белгілерімен бірге ауру жедел басталады. Шырыш (кейде жасыл тү сті) қ осылғ ан, тә улігініне 5-10 ретке дейін сұ йық дә рет пайда болады. Іш аймағ ындағ ы ауыру сезімі, тенезмдер тә н. Пальпация кезінде жиырылғ ан тоқ ішек, жиі жағ дайларда – сигма тә різді ішек анық талады. Жү рек айну, қ ұ су болуы мү мкін. Сусыздану айқ ын емес, ә детте 2-ші дә режеден аспайды. Кейде гепатомегалия, ө те сирек - спленомегалия болуы мү мкін. Сонымен қ атар аурудың ағ ымына қ ызба тә н (кө бінесе-балаларда), жиі жағ дайларда ол субфебрилді, ө те сирек ремиттирлеуші сипатта болады. Интоксикация синдромы пайда болады: тә беттің болмауы, жү рек айну, кейде қ ұ су, жалпы ә лсіздік, тершең дік, қ алтырау, бастың ауыруы, сирек жағ дайларда – естің бұ зылуы. Тахикардия, гипотония, кейде инфекциялы-токсикалық шок дамуы мү мкін. Жағ дайдың ауырлығ ы сусыздану дә режесімен емес, интоксикация айқ ындылығ ымен белгіленеді. Тырысқ ақ тың бұ л тү рі 10%-да кездеседі. Аурудың ағ ымы дизентерияғ а ұ қ сайды.

Осы ағ ымның нә тижелері:

- инфекциялық -токсикалық белгілердің ү деуі; инфекциялы-токсикалық шоктың, ТШҰ -синдромның, бү йректің жедел жетіспеушілігінің дамуы, науқ астың адекватты ем жү ргізілмеген жағ дайда летальды нә тиже;

- сауығ у.

3. Аралас экзо-эндотоксикалық тү рі.

Кө бінесе аурудың басында жеткілікті регидратациялық, бірақ жеткіліксіз этиотропты ем жү ргізілгенде, тырысқ ақ тың гиповолемиялық экзотоксикалық тү рі нормоволемиялық эндотоксикалық тү ріне ауысады. Бұ ндай жағ дайда дә реттің сипаты ө згереді (жиілігі азаяды, нә жіске шырыш қ осылады), дене қ ызуы жоғ арылайды, бауыр ұ лғ аюы мү мкін, ішектің ауыру сезімі, кейде тенезмдер пайда болады. Пальпация кезінде ауыру сезімді жә не жиырылғ ан сигма тә різді ішек анық талады. Аурудың бұ л тү рі сальмонеллездің ағ ымына ұ қ сайды.

Тырысқ ақ тың осы тү рі 10%-те кездеседі.

Бұ л ағ ымның нә тижелері емнің дер кезінде басталуы жә не адекваттылығ ына байланысты.

4. Нормоволемиялық атоксикалық тү рі.

Ауру жең іл жә не кө мескі тү рде ө теді. Жиілігі 20%. Аурудың жең іл ағ ымына жалпы токсикалық белгілер тә н емес, жиі емес нә жіспен сипатталады, кө мескі тү ріне нә жістің тек қ ана 1-2 рет сұ йық талуы тә н. Кө бінесе науқ астар дә рігерге барып қ аралмайды, себебі аурудың нә тижесі-ө зіндік сауығ у.

5. Субклиникалық тү рі.

Бұ л ағ ымғ а клиникалық белгілердің болмауы тә н. Бұ ндай науқ астар тек қ ана эпидемияғ а қ арсы активті шаралар жү ргізілгенде анық талады. Оларғ а кө бінесе «вибриотасымалдаушы» деген диагноз қ ойылады. Бірақ тү пкі клиникалық жә ң е лабораториялық зерттеу барысында тырысқ ақ тың «микробелгілері» анық талады (тілдің жабындымен жабылуы, гастрит, гастродуоденит, холецисто-ангиохолит жә не колит). Қ анда вибрионғ а қ арсы антиденелер табылады.

Сусызданудың дә режесін анық тау ү шін В.И. Покровскийдің жіктелуін қ олдану қ ажет:

I. науқ астың дене салмағ ының дефициті 1-3%

II. науқ астың дене салмағ ының дефициті 4-6%

III. науқ астың дене салмағ ының дефициті 7-9%

IV. науқ астың дене салмағ ының дефициті 10% жә не одан жоғ ары.

№3 кесте

Сусызданудың дә режесіне байланысты гемограмманың ө згерістері

Аурудың типтік тү рлерінде энтерит, гастрит сусызданумен ө теді, атиптік тү рі кезінде сусыздану жоқ. Кейде тырысқ ақ, сирек найзағ ай тә різді басталады, қ ұ рғ ақ тырысқ ақ деп аталады. Оғ ан диарея мен қ ұ судың болмауы тә н, бірнеше сағ ат ішінде науқ ас ө леді.

Асқ ынулары:

- дегидратациялық шок,

- екіншілік микрофлораның қ осылуы

Диагностикасы. Салыстырмалы диагностикасы сальмонеллезбен, дизентериямен, тағ амдық токсикоинфекциялармен, эшерихиозбен, кампиллобактериозбен т.б. жү ргізіледі.

Тырысқ ақ кезінде қ ан плазмасының меншікті салмағ ын, гематокритті жә не электролиттер кө рсеткіштерін бақ ылау қ ажет. Нә жіс микроскопиясында қ озғ алмалы микробтар аурудың болжау диагнозын кү мә ндануғ а кө мектеседі. Классикалық зерттеу – бактериологиялық. Экспресс ә дістері – иммунофлюоресценттік зерттеу, ИФА. Серологиялық ә дістері: вибрицидті жә не антитоксикалық антиденелерді анық тау (нейтрализация реакциясы т.б.). Сонғ ы жылдары ПТР қ олданылады.

Емдеуі. Міндетті тү рде науқ астар ауруханағ а жатқ ызылады. Бірінші орында патогенетикалық терапия: жоғ алғ ан сұ йық тық орнын толтыру – регидратация. Регидратация 2 кезең ді жү ргізіледі:

-Біріншілік регидратация

-Компенсаторлы регидратация

Су мен электролиттердің жоғ алуын коррекциялау (компенсаторлы регидратация). Біріншілік регидратация ауруханағ а дейін басталу қ ажет. Оның мақ саты – науқ астың бұ рын жоғ алтқ ан су электролиттерін қ айтадан енгізу. Аурудың жең іл тү рінде - оральді (ауыз арқ ылы) регидратация қ олданылады: регидрон, цитраглюкосолан ерітінділері қ олданылады. Физиологиялық ерітіндісін, Рингер ерітіндісін, глюкозаның 5% ерітіндісін кө ктамырғ а енгізуге болады. Ертінділердің кө лемі 200-350 мл/кг/тә улігіне. Дегидратацияның ауыр дә режесінде сұ йық тық тарды кө ктамырғ а жіберу арқ ылы жү ргізіледі. Бұ л кезде Филлипстің N1 ерітіндісі немесе хлосоль, трисоль ерітінділері кө ктамырғ а енгізіледі. Ерітінді 37⁰ С-қ а дейін жылытылғ ан болу керек. Ерітінді ағ ынды тү рде енгізіледі. Науқ аста пирогенді реакция болса да, десенсибилизация жү ргізіп ерітіндінің енгізуін тоқ татпағ ан жө н.

Біріншілік регидратациядан кейін науқ астың жағ дайы жақ сарып, АҚ орнына келсе, онда Филлипстің N2 ерітіндісі немесе дисоль ерітіндісі кө ктамырғ а енгізіледі.

Компенсаторлы регидратацияның мақ саты – диарея мен қ ұ судың ә серінен жалғ асып жатқ ан су жә не электролиттердің дефицитімен кү ресу. Науқ астың халі аздап жақ сарғ ан соң, ерітінді кө ктамырғ а 80-120 мл/мин. Жылдамдық пен тамшылап енгізіледі.

2. Этиотропты ем. Емдеу курсы 5 кү н.

Тамыр ішіне 1-3 кү н

ü Цефтриаксон

ü Цефтизоксим

ü Цефалотин

ü Цефазолин

ü Карбенициллин

ü Амикацин

ü Нетилмицин

ü Доксициклин

ü Пефлоксацин

ü Ципрофлоксацин

ü Флероксацин

ü Офлоксацин

2. Бұ лшық ет ішіне 1-2 кү н

ü Сизомицин

ü Мономицин

3. Ауыз арқ ылы - атоксикалық вариант кезінде -3 кү н, токсикалық вариант кезінде– 5 кү н:

ü Пефлоксацин

ü Ципрфлоксацин

ü Офлоксацин

ü Норфлоксацин

ü Ломефлоксацин

ü Доксициклин

ü Левомицетин

ü Цефалексин

Науқ асты ауруханадан шығ ару ережелері: науқ ас толығ ымен сауық қ анда жә не бактериологаялық зерттеу нә тижесінде 3 рет теріс жауап алынғ анда.

Ауыр жағ дайдағ ы науқ астар қ абылдау бө ліміне бармай-ақ, реанимациялық шараларды жү ргізу жә не қ арқ ынды бақ ылау ү шін ө те қ ажет қ ұ ралдармен жабдық талғ ан регидратациялық палатағ а (боксқ а) бірден орыналастырылады. Тырысқ ақ тық стационарда жұ мыс істейтін қ ызметкерлер карантинде болып, аурухана территориясындағ ы бө лек бө лмеге орналастырылады.

Алдын алу шаралары. Тырысқ ақ тың профилактикасы ү шін шаралар жү йесі басқ а елдерден осы жұ қ палы ауруды алып келуден сақ тандыруғ а, эпидемиологиялық бақ ылауды жү зеге асыруғ а жә не ү й-жай тазалығ ын жақ сартуғ а бағ ытталғ ан. Сонымен қ атар сыртқ ы ортаны қ алпына келтірудің де кө п маң ызы бар. Соның ішінде халық ты таза ішімдік сумен қ амтамасыздандыру, ағ ынды суларды дезинфекциялау, азық -тү лік кә сіп орны мен сү т ө неркә сібінің, сауда орындарының, кө пшілік тамақ тандыру орындарының тазалығ ын қ атаң бақ ылау аса маң ызды орын алады. Эпидемиялық ошақ тардан келген адамдарды 5 кү н бақ ылап, 1 рет бактериологиялық зерттеу керек. 5 кү н ішінде ол адамды жә не оның отбасын емхана дә рігері тексеруден ө ткізіп, асқ азан-ішек ауруының алғ ашқ ы белгісі сезілсе, онда міндетті тү рде ауруханағ а жатқ ызылуы керек.

Ерекше профилактиканың кө рсеткіші бойынша корпускулярлы тырысқ ақ вакцинасы жә не холероген-анатоксин қ олданылады.