Популяция көлемі ірі , яғни даралар саны өте көп болуы кажет.

Харди-Вайнберг заң ының 3 қ ағ идасы белгілі: 1.Нақ тылы популяциядағ ы бір геннің жиілігінің жиынтығ ы тұ рақ ты болады. Егер популяциядағ ы доминантты геннің (А) жиілігінің жиынтығ ын р деп, ал рецессивті аллельдің " а " жиілігін – q деп белгілісек, онда р +q =1; р — доминантты геннің жиілігі, q- рецессивті геннің жиілігі.

Егер популяцияда 100 000 дара болатын болса, бір локустың аллельдік гендерінің саны 200 000-ғ а тең. Бірақ доминантты жә не рецессивті гендердің саны міндетті тү рде тепе-тең болмауы мү мкін. Доминантты ген 60%, рецессивті ген 40% немесе 90% жә не 10% т.с. болуы мү мкін, бірақ екеуінің қ осындысы 1-ге (немесе 100%) тең болады (60%+40% =100%; 90%+10%=100 т.с.с).

♀ ♂	А=p	а=q
А=р	АА-p2	Аа-рq
а=q	Аа—рq	aa-q2

2.Нақ тылы популяцияда бір аллельдің генотиптер жиілігінін жиынтығ ы тұ рақ ты жә не ол Ньютон биномына сә йкес болады. Р²+2рq+q²=1 (100%). Р²—АА генотипінің жиынтығ ы. 2 рq—гетерозиготалы генотиптер (Аа) жиынтығ ы; q²— рецессивті гомозиготалы (аа) генотиптердің жиынтығ ы; 1 (100%) популяциядағ ы даралар саны.

Тепе-тең популяцияларда гендердің жә не генотиптердің жиілігі ұ рпақ тан-ұ рпақ қ а тұ рақ ты болады.

Егер, Ғ ₁-де доминантты ген р=0.6 (60%) рецессивті ген=0.4 (40 %) деп алатын болсақ, олардың генотиптерінің жиілігі АА (р2) =0.36 (36%). Аа (2рq)=0.48 (48%); аа=0.16 (16%) тең болады. Келесі ұ рпақ та Ғ ₂ доминатты " А" гені бойынша гомозиготалыларда 36%, ал гетерозиготалыларда 24% осындай гаметалар тү зіледі. р=0.3+0.24=0.6 (60 %). Рецессивті гендерден тұ ратын гаметалардың 24 пайызы гетерозиготалы дараларда, ал 16% рецессивті гомозиготаларда тү зіледі q=0.24+0.16=0.4 (40%) яғ ни, екінші ұ рпақ та да бірінші ұ рпақ қ а тә н генотиптер ара қ атынасы сақ талады. Бұ л кұ былыс Ғ ₁-Ғ ₁₀ т.с. сақ талынып қ айталанып отырады.

Алыптасқ ан гендер мен генотиптер ара қ атынасының ө згеруі мү мкін бе? Мү мкін, егер де популяция тепе-тендігі бұ зылса. Популяция тепе-тең дігі ә р тү рлі себептермен бұ зылуы мү мкін. Мысалы — орта жағ дайының ө згеруі салдарынан, сұ рыптау нә тижесінде гендер саны азайса немесе жаң а мутациялар пайда болса.

Ә дебиеттер:

1. Медицинская биология и генетика/ Под.редакцией Куандыкова Е.У., Алматы, 2004

2. Ә билаев С.А. Молекулалық биология жә не генетика. Шымкент. 2008, 424 б.

3. Мушкамбаров Н.Н., Кузнецов С.Н. Молекулярная биология. Учебное пособие для студентов медицинских вузов, Москва: Наука, 2003, 544 с.

4. Гинтер Е.К. Медицинская генетика. М., Медицина, 2003.

5. Медицинская биология и генетика/ Кулешова Г.Т.2007.

Бақ ылау сұ рақ тары:

1. Медициналық генетика нені зерттейді?

2. Моно, ди, полигибридті будандастыру ерекшеліктері қ андай?

3. Мендель заң дары?

4. Геннің қ асиеті қ андай жә не қ алай жіктеледі?

5. Трансформация дегеніміз не?

6. Тұ қ ым қ уалаудың моногең дік механизмі қ алай жіктеледі?

7. Аутосомды-доминантты тұ қ ым қ уалау типінің негізгі белгілері қ андай?

8. Аутосомды-рецессивті тұ қ ым қ уалау типінің негізгі белгілері қ андай?

9. X — тіркескен доминантты тұ қ ым қ уалау типінің негізгі белгілері?

10. У — тіркескен доминантты тұ қ ым қ уалау типінің негізгі ерекшеліктері?

11. Популяция, генофонд дегеніміз не?

12. Популяцияның генетикалық сипаттамасы анық тау дағ дылары.