Артериялык гипертензия

1 дә реже 140-159 90-99

2 дә реже 160-179 100-109

3 дә реже > 180 > 110

—_Жекеленген систолалық гипертензия > 140 < 90

Егер САҚ мен ДАҚ мә ндері ә ртү рлі категорияғ а жатса, онда неғ ұ рлым жоғ ары категория белгіленеді.

Артериялық гипертензиясы бар науқ астың кү тімі кезінде науқ астардың емдік-қ орғ ау тә ртіптің талаптарын сақ тауына қ атал кө ң іл бө лу керек, ө йткені теріс эмоциялар, жү йке- психикалық кү ш тү сулер, нашар ұ йқ ы ауру ағ ымын нашарлатуы мумкін.

Гипертониялық криз дә рігердің шұ ғ ыл араласуын жә не гипотензивтік дә рілердің енгізілуін қ ажет етеді, ө йткені ол бас миы (инсульт) мен жү рек қ ан айналымының бұ зылуымен (инфаркт) асқ ынуы мү мкін. Дә рігер келгенше науқ асты тыныштандыру, таза ауа ағ ынын арттыру қ ажет, аяқ қ а ыстық ванна жә не қ олғ а жылы ванналар жасауғ а болады. (судың температурасы 37 - 40°С).

Артериялық гипотензия сау адамдарда да, ә сіресе астениктерде кездесуі мү мкін, бірақ жү ректің қ ан шығ ару кө лемінің, тамыр серпілгіштігінің тө мендеуімен, айналымдағ ы қ ан кө лемінің азаюымен ө тетін қ ауіпті аурулардың белгісі де болуы мү мкін (миокард инфаркты, қ ан кету, шок, коллапс). Артериялық гипотензия жедел дамығ ан науқ астың бас миына қ анның келуін жақ сарту ү шін оны жатқ ызу керек, аяқ жағ ын сә л кө теру қ ажет, дә рігердің тағ айындауы бойынша сә йкес дә рілік заттарды енгізу керек.

АҚ ө лшеу.

1. АҚ ә детте иық артериясында, қ ажет болғ анда - ұ ршық, тізе асты жә не т.б. артерияларда ө лшенеді.2. Ә деттегі жағ дайда науқ астың жатуына немесе отыруына болады (орындық тың аркасына сү йеніп), резең ке тү тік шығ атын шеті шынтақ бү гісінен екі кө лденең саусақ мө лшерінде жоғ ары жерге, науқ астың иығ ы мен манжеттің арасына бір саусақ сиятындай етіп оның иығ ына манжетті орайды.

3. Тексерілушінің қ олының алақ аны жоғ ары қ аратылып, жү рекпен бір дең гейге жуық тау, ың ғ айлы жатуы керек; шынтақ қ уысына иық артериясының ү стіне (оны пульсациясы бойынша табады) фонендоскоп орналастырылады.

4. Манжеттегі кысым манометр бойынша иық артериясындағ ы пульсация жоғ алғ ан дең гейден 30 - 40 мм с.б. артқ анша тетігі жабық алмұ рт тә різдес резең ке баллонмен манжетке ауаны ү рлейді.

5. Содан кейін тетікті ашың кырайды да иық артериясының аускультациясын жү ргізе отырып, секундына 2 мм с.б. жылдамдығ ымен манжеттен ауаны шығ арады.

6. Алғ ашқ ы дыбыс (Коротков тондары) пайда болуына сә йкес қ ысым дең гейін белгілейді - бұ л систолалық АҚ, дыбыс естілмей кеткен дең гей -диастолалық АҚ.

7. Қ азіргі кездегі кейбір қ ұ ралдарда шкаланың сә улелік индикаторына дыбыс сигналдарын беретін микрофон бар.

Артериялық тамыр соғ уын зерттеу.

1. Тамыр соғ уын ә ртү рлі артерияларда анық тайды - ұ йқ ы (m.sternocieidomastoideus бұ лшық етінің алдың ғ ы қ ырында, оның ұ зындығ ының ортасына таман), ұ ршық бұ ғ ана асты, иық артерияларында, бірақ кө бінесе кә рі жілік артериясында.

2. Кә рі жілік артериясы кә рі жіліктің біз тә різдес ө сіндісі мен кә рі жілік бұ лшық еті сің ірінің арасында сипап анық талады, бұ л кезде тексеруші оң қ олының ү лкен саусағ ы білектің сырт жағ ында, ал қ алғ андары - алдың ғ ы жағ ында болатындай кылып науқ астын білезік буынынан сә л жоғ ары ұ стайды.

3. Артерияны сипап тапқ аннан кейін оны кә рі жілікке қ ысып басады, сол кезде тамыр соғ у толқ ыны артерияның кө терілуі жә не тү суі сияқ ты болып сезіледі.

4. Оң жә не сол қ олдағ ы тамыр соғ уы ә ртү рлі болуы мү мкін, мұ ндай кезде тамыр соғ уын зерттеу қ олғ а жақ сы білінетін жақ та жү ргізіледі.

5. Тамыр соғ у жиілігін анық тау ү шін тамыр соғ у толқ ынын 15 секундта санайды да оны тө ртке кө бейтеді, аритмия болса бір минут бойы санайды,

Артериалды пульс дегеніміз – қ анның артериалды жү йеге айдалуы нә тижесінде артерия қ ан тамырлар қ абырғ аларының ырғ ақ ты қ озғ алуы.

Пульс сипаттамасы байланысты болады:

1. жү ректің қ анды айдау жылдамдығ ы мен кө леміне;

2. артерия қ абырғ асының кү йіне (иілгіштігіне);

Тамыр соғ уын анық тайтын орындар: ұ йқ ы артериясы, шынтақ артериясы, ұ йқ ы, самай, тізе асты, сан, табан бетіндегі артериялар. Артериалды пульс ә детте шыбық артериясында анық талады.

Шыбық артериясынан пульсті анық тау

Мақ саты: жү рек-қ ан тамырлар жү йесінің қ ызметін бағ алау.

Ә зірлеу қ ажет:

• секундомер немесе секундты тілі бар сағ ат.

• қ ызу парағ ы.

• пациенттің медициналық картасы.

Іс-ә рекеттер алгоритмі:

1. Оң қ олың ыздың саусақ тарымен науқ астың қ ол ұ шын білезік буыны

тұ сынан ұ стаң ыз.

2. Бірінші саусақ ты білектің сыртынан орналастырың ыз.

3. 2-4 саусақ тармен ырғ ақ ты соғ атын шыбық артериясын си-

пап сезіп, оны білек сү йегіне басың ыз.

4. Пульс толқ ындарының сипаттамасын 1 минут ішінде анық таң ыз.

5. Пульсті оң жә не сол жақ шыбық артерияларында бір уақ ыт-

та салыстыра отырып анық тау керек. Қ алыпты жағ дай-

да олар бірдей болуғ а тиіс.

6. Пульсті анық тағ анда алынғ ан кө рсеткіштерді ауру тарихына немесе амбулаториялық картағ а жазады. Температуралық парақ та кү н сайын қ ызыл қ арындашпен " П" (пульс) деп белгілейді. Пульс бағ анасында пульстің жиілігі минутына 50- ден 160-ғ а дейін кө рсетілген.

Диагностикалық мақ сатта тамыр соғ уын басқ а да қ ан тамырларынан анық тауғ а болады:

- ұ йқ ы артериясында - артерияны қ атты қ ыспай кезекпен екі жақ тан пульсті тексеру керек. Артерия қ абырғ асын қ атты басқ анда жү рек қ ызметінің кү рт тө мендеуі, жү ректің тоқ тауына дейін, естен тануы, бас айналуы, тырысулар болуы мү мкін. Пульсті мойын аймағ ында тө с-бұ ғ ана-емізік тә різді бұ лшық етінің алдынан жоғ арғ ы жә не ортаң ғ ы ү штен бір бө лігінің арасынан сипап кө реді;

- сан артериясында- пульсті созылғ ан жә не сә л сыртқ а бұ рылғ ан санның шат маң айында тексереді;

- тізе асты артериясында- пульс науқ ас етпетінен жатқ ан жағ дайда тізе асты шұ ң қ ырында тексеріледі;

- самай артериясында- пульсті самай аймағ ында анық тауғ а болады;

- асық ты жіліктің артқ ы артериясында - пульсті ішкі тобық тың артынан тобық қ а қ ысып отырып тексереді;

- табан бетіндегі артерияда - пульсті табанының сыртқ ы беткейінде тексереді.

Пульстің қ асиеттері

Ырғ ағ ы Бұ л белгілі уақ ыт интервалынан соң пульс толқ ын-

дарының қ айталануы. Егер уақ ыт интервалы біркелкі болса -

пульс ырғ ақ ты. Егер уақ ыт интервалы біркелкі болмаса - пульс

ырғ ағ ы дұ рыс емес.

Жү рек ырғ ағ ының бұ зылуы аритмия деп аталады. Оның тү рлері:

а) экстрасистолия - жү ректің кезектен тыс жиырылуы.

э) аритмия – жү ректің тә ртіпсіз жиырылуы, соғ у ырғ ақ тылығ ының

бұ зылуы.

Жиілігі Бұ л 1 минут ішіндегі пульс толқ ындарының саны

қ алыпты жағ дайда минутына 60-80; 80-нен жоғ ары болуы- тахикардия, 60-тан тө мен болса- брадикардия деп аталады. Тамыр соғ уының жиілігі жү рек соғ ысына сә йкес келуі керек жә не ол адам жасына байланысты болады

• жаң а туылғ ан нә рестеде 1 минутта 120-140 рет.

• 1-2 жасар сә биде – 110-120 рет.

• 5-6 жаста – 100 рет шамасы.

• 10 жаста – 90 рет, 12-13 жаста 80-70 рет.

жеткіншектер мен ү лкендерде 60-80 рет

Кернеулік Бұ л тамыр қ абырғ асына қ анның басу кү ші.

Пульс толқ ынының ө туін толық тоқ татуда жұ мсалатын кү ш

дең гейімен анық талады. Ол қ ан қ ысымының ө лшеміне тә уелді.

Қ ан қ ысымы жоғ арылағ анда пульс қ атты немесе кернеулі болады. Қ ан

қ ысымы тө мендегенде - пульс жұ мсақ. Қ алыпты кан қ ысымында -

пульс орта кернеулі.

Толу Бұ л тамырлардың қ анмен толуы. Жү ректің айдау

ө лшемімен (яғ ни қ ан тамырларына айдалатын қ ан мө лшерімен)

анық талады, систола кезінде жү ректің жиырылу кү шіне

тә уелді жә не артерияғ а айдалғ ан қ анның кө лемімен анық талады.

Толық пульс - жү рек жеткілікті қ ан айдағ анда болады, ал айналымдағ ы қ ан-

ның кө лемі азайғ анда немесе жү ректің айдау кө лемі тө мендегенде (қ ан жоғ алтқ анда) - бос пульс байқ алады.

Соғ у жылдамдығ ы кернеулік пен толу дең гейімен анық тала-

ды. Ү лкен Рs – толуы жақ сы, кернеулігі жеткілікті; кіші

Рs - кернеуі аз; жіп тә різдес, ә рең сипап сезіледі.

Есің ізде болсын:

• егер зерттеу барысында тамыр соғ уы ретсіз немесе жіп тә різді болса, онда мұ ны дә рігерге тез арада жеткізу керек.

Қ ан қ ысымын анық тау

Қ ан қ ысымы – жү ректің жиырылып, босағ ан кезең індегі қ ан тамырлары қ абырғ асындағ ы қ ан қ ысымы. Оны сау адамның да, ауру адамның да, жү рек қ ан тамырлары жү йесінің кү йін бағ алау мақ сатында ө лшейді. Қ ан қ ысымы жү ректің қ ан шығ ару мө лшеріне, қ анның ағ уына, жалпы шеткі қ ан тамырларының қ арсылығ ына, қ ан тамырлары қ абырғ аларының созылмалылығ ына байланысты. Қ ан қ ысымы систола (ең кө п), диастола (ең аз) жә не пульсті (тамыр) қ ысымдар болып бө лінеді.

Систола қ ысымы – тамырдағ ы қ ан толқ ыны ең кө п кө терілген қ ысым, ол артерия жү йесінде жү ректің сол жақ қ арыншасы жиырылғ аннан кейін- ақ пайда болады.

Диастола қ ысымы – жү ректің босаң суының соң ындағ ы қ ысым, тамырдағ ы қ ан толқ ыны тү скен кезде болады.

Систола жә не диастола қ ысымдарының арасындағ ы айырма пульстік қ ысым деп аталады.

Веналық қ ысым тө мен болады, венадағ ы қ ан қ ысымы қ ан шығ аратын ә діспен ө лшенеді. Қ ан капиллярлар кедергісінен ө ткен соң, оның қ ысымы тө мендейді. Жің ішке венулаларда қ ан қ ысымы с.б.б. 6-15мм. Орташа жуандық тағ ы веналарда ол одан да тө менірек, ал қ уысты ірі веналарда қ ысым с.б.б. теріс 2-5 мм болуы мү мкін. Мұ нда қ ан қ ысымын анық тау ү шін оғ ан кең тү тікті ине кіргізіп, инені Вальдман флеботонометрімен байланыстырады. Адамның шынтақ ойығ ындағ ы венасында қ ан қ ысымы су бағ анасы бойынша 60-120мм болады.

Қ ан қ ысымын ө лшеу – жү рек қ ан тамыры жә не дем алу жү йелері аурулары кезінде қ олданылатын маң ызды диагностикалық ә діс. Қ ан қ ысымының қ алыпты мө лшері бірқ атар себептерге, ә сіресе жасына, жү йке жү йесінің жағ дайына, тә улік уақ ытына, т.б. байланысты белгілі бір кезде ө згеріп отырады. Систола қ ысымы 120-дан 140 мм сынап бағ анасына, диастола 60-тан 80 мм сынап бағ анасына ө згеріп отырады. Қ ан қ ысымы таң ертең 5-10 мм сынап бағ анасына кем болады.

Қ ан қ ысымын (АҚ) анық тау іс-ә рекеттері:

Ә зірлең із: тонометрді, фонендоскопты.

Іс- ә рекеттер:

1. пациентті ың ғ айлы жағ дайда отырғ ызың ыз немесе жатқ ызың ыз.

2. пациенттің қ олын (алақ анын) жоғ ары қ аратып ашың ыз.

3. пациенттің иығ ына, шынтақ иінінен 2-3 см жоғ ары арасына бір саусақ сиятындай етіп манжетті байлаң ыз.

4. монометрді манжетпен қ осың ыз.

5. шынтақ иініне фонендоскопты орналастырып, иық артериясының соғ уын тексерің із.

6. резең ке баллонның тиегін жауып манжетке біртіндеп тамырдың соғ уы естілмегенше ауа жіберің із жә не оның ү стіне 30мм с.б. ауаны қ осың ыз.

7. ауанын қ ысымынан шыны тү тіктегі сынап кө теріліп (монометр қ олданса стрелкасы «0»-ден жоғ ары кө теріледі). Ол манжеттегі ауа қ ысымының ө скенін кө рсетеді.

8. резең ке баллонының тиегін ақ ырындап ашып, манжеттегі ауаны жайлап шығ арың ыз.

9. фонендоскоптағ ы бірінші естілген дыбысты (тамырдың соғ уы) сынап бағ анасы бойынша салыстырың ыз – бұ л кө рсеткіш – систолалық жоғ ары қ ысым болып саналады.

10. ауаны одан ә рі ақ ырын шығ арың ыз, сол кезде тамырдың соғ уы естілмей қ алады, бұ л кезде кө рсеткіші диастолалық – тө менгі қ ысым болып саналады. Алынғ ан мә ліметтерді температура (қ ызу) қ ағ азына жазың ыз.

Естерің де болсын! Ересек адамның тұ рақ ты қ ан қ ысымы 140/90 мм сынап бағ анасынан 100/60 мм с.б. дейін болады.

Қ ан қ ысымының қ алыпты кө рсеткіштерден жоғ ары болуы гипертензия, ал тө мен болуы гипотензия деп аталады.

. 9Науқ астың жеке басының тазалығ ы

Терінің кү тімі. Ойық жараның алдын алу жә не оның емі. Науқ астың киімін жә не тө сек орнын ауыстыру

Тері кү тімі. Ойылулардың алдын алу жә не емдеу. Тө сек орын мен іш киімді ауыстыру.

Науқ астың жеке басы тазалығ ын сақ тау, палата мен тө сек орнын таза ұ стау емнің нә тажелілігі ү шін қ ажет. Аурудың ағ ымы мен нә тижесі ү шін науқ ас жатқ ан ортаның маң ызы зор. Бұ л ең алдымен палата тазалығ ы, таза тө сек - орын, жеке басы тазалығ ы ережелерін сақ тау, науқ асты уақ ытымен тамақ тандыру.

Ауыр халдегі науқ астарғ а тө секте неғ ұ рлым ың ғ айлы жағ дай жасау қ ажеттігі тө сектің қ ұ рылымына белгілі бір талаптар қ ояды. Науқ астың тө сектегі қ алпы ың ғ айлы, тесек-орны таза, матрац тегіс болуы керек.

Науқ асқ а ың ғ айлы жағ дай жасау ү шін жастық шаларды, қ осымша жастық тарды, жұ мыр жастық тарды, аяқ тарғ а тіреуіш жә не омыртқ асы зақ ымданғ ан науқ астарды жатқ ызу қ ажет болғ анда ағ аш тақ та пайдаланады. Нә жісі мен зә рі тоқ тамайтын науқ астардың матрацының ү стіне клеенка тө сейді.

Жастық тар орташа болуы қ ажет, кейде науқ асқ а биік жастық та (ауыр ентігуде), кейде тө мен (наркоздан шығ арда) немесе жастық сыз жатқ ан ың ғ айлы.

Денесін сү рту

Егер науқ асқ а жартылай ө ндеу - денесін сү рту - тағ айындалса, онда жылы су, сү лгі, клеенка, кө рпе дайындап алғ ан жө н. Суғ а антисептикалық ә сер ететін зат (калий перманганатын) қ осуғ а болады.

Іс-ә рекеттің реті:

1. Науқ астың астына клеенка тө сеу.

2. Суғ а матырылғ ан сү лгімен, науқ астың денесін толық ашпай, жеке бө ліктерін бірінен соң бірін сү рту. Содан кейін орамалмен қ ұ рғ ату, сол бө лікті кө рпемен жабу. Дененің басқ а бө ліктерін де осылай ретпен сү рту.

3.Сырқ атнаманың сыртқ ы бетіне науқ асқ а санитарлық ө ң деу жү ргізілгені туралы белгілеу.

Тері кутімі жә не ойылулардың алдын алу

Тері қ орғ аныш, шығ ару, жылу реттегіш жә не аналитикалық (тері сезімталдығ ы) қ ызметтер атқ арады. Тері, оның тер бездері арқ ылы су, мочевина, зә р қ ышқ ылы, натрий, калий жә не басқ а заттар шығ арылады. Тыныштық та қ алыпты температурада тә улігіне 1 литрге жуық тер бө лінеді, ал қ ызбасы бар науқ астарда - анағ ұ рлым жоғ ары. Тер бө ліну ағ заның негізгі жылу реттегіші болып табылады. Кейбір аурулар кезінде тербө ліну кү рт артады, ал булағ анда теріге зиянды алмасу ө німдері қ алып қ ояды. Сондық тан тері таза болуы керек - мұ ндай науқ астардың іш киімдерін жиірек ауыстырып, терісін қ ұ рғ ақ таза орамалмен, одеколонмен, спирт қ осылган сумен (1: 1), ерітіндімен (1 стакан су+1 ас қ асық сірке суы+1 ас қ асық камфор спирті) сү ртіп отырғ ан жө н. Ә сіресе шат аймағ ына, колтық астына, ә йелдерде - емшек бездері астындағ ы қ ыртысқ а ерекше кө ң іл бө лу қ ажет.

Теріні мұ қ ият кү ту ә сіресе ұ зақ уақ ыт тө сек тартып жатқ ан науқ астар ү шін ө те маң ызды. Қ арсы кө рсеткіштер болмағ ан жағ дайда науқ астар аптасына 1 реттен кем болмайтындай жиілікте гигиеналық душ қ абылдайды. Тө сектік тә ртіптегі науқ астардың тері жабындылары спирт, одеколон, асханалық сірке суы қ осылғ ан қ айнағ ан жылы суғ а матырылғ ан тампонмен кү нделікті сү ртіледі. Қ олдары ә р тамақ ішерде, ал аяқ тары -аптасына 2-3 рет жуылады.

Науқ асты жуындыру

Жылы су қ ұ йылғ ан леген, сү лгі дайындап алу керек. Іс-ә рекет реті:

1. Қ олдарынызды жуып, қ олғ ап киің із.

2. Сү лгіні суғ а матырып алыныз.

3. Дымқ ыл сү лгімен науқ астың бетін, содан кейі қ ұ лақ тарын, мойнын, қ олдарын сү ртің із.

4. Екінші сү лгімен кұ рғ атың ыз.

5. Қ олғ апты шешіп, колдарың ызды жуың ыз.

Сыртқ ы жыныс мү шелері мен шап аралығ ының терісі жиырылғ ан жер кү нделікті жууды қ ажет етеді. Ө здігінен қ озғ алатын науқ астар бұ л ү шін бидені пайдаланады. Ауыр халдегі науқ астарды ә р дә ретке отырғ ан сайын, ал нә жісі мен зә рі тоқ тамайтындарды - шап қ ыртысы терісінің сызылуын жә не қ абынуын болдырмау ү шін кү ніне бірнеше рет шайып жуу керек. Ә йелдерді жиірек жуып шаяды.

Ауыр халдегі науқ ас ә йелдің астын жуып шаю

Жуып шаюғ а қ ажетті ыдысты (25-ЗО°С жылы су кұ йылғ ан Эсмарх кружкасын немесе басқ а ыдысты). домалақ танғ ан мақ таларды, дә рет ыдысын, клленка, шымылдық, қ олғ ап, корнцанг дайындау.

Іс-ә рекеттің реті:

1. Қ олдарың ызды жуып, кептіріп, колғ ап киің із.

2. Науқ асқ а ісшараның жү ргізілу ретін тү сіндірің із.

3. Шымылдық кұ рың ыз.

4. Науқ астың астына клеенка тө сеп, дә рет ыдысын қ ойың ыз.

5. Дайындалғ ан қ ажетті заттарды науқ астың тө сегінің жанына ә келің із,

6. Науқ асқ а аяқ тарын тізесінен бү гіп, арасын ашуын ө тінің із.

7. Шап ү стін, сан аймағ ан, шап қ ыртысын мақ таны ауыстыра отырып жуың ыз.

8. Ү лкен жыныс еріндерін ашып, тері қ ыртысын мақ таны ауыстыра отырып, жоғ арыдан тө мен қ арай абайлап жуың ыз.

9. Кіші жыныс еріндерін ашып, мақ таны ауыстыра отырып, жоғ арыдан тө мен қ арай абайлап жуың ыз.

10. Жылы сумен шап аралығ ын жоғ арыдан тө мен қ арай шайың ыз.

11.Сү лгімен мұ қ ият қ ұ рғ атың ыз.

12. Мақ таны ауыстыра отырып, тік ішек тесігін жуың ыз,

13. Оны қ ұ рғ атың ыз.

14. Дә рет ыдысын алып тастаң ыз.

15. Қ олғ апты шешіп, зарарсыздандырғ ыш ерітіндісі бар ыдысқ а салың ыз.

16. Науқ асқ а ың ғ айлы жатуына кө мектесің із.

17. Науқ астың тө сегін реттең із.

18. Қ олданылғ ан заттарды ө ң дең із.

19. Қ олдарың ызды ө ң дең із

Ауыз қ уысы, кө з, қ ұ лақ, мұ рын жә не шаш кү тімі

Ауыз қ уысының кү тімі. Ауыз қ уысын қ арау. Науқ ас ауызын ашады. Мейірбике науқ астың еріндері мен беттерін шпательмен тартады. Бадамша бездері мен жұ лқ ыншақ тың артқ ы қ абырғ асын карағ анда шпательмен тілдің тү бірін басып, науқ асқ а «а» дыбысын айтуды сұ райды. Ауыз қ уысын, бадамша безі мен жұ тқ ыншақ ты қ арағ анда кү шейтілген жарық керек. Бұ л ү шін рефлектор-шамын немесе кез келген басқ а рефлекторды қ олдануғ а болады.

Ә р адамғ а ауыз қ уысы кү тімінің карапайым ережелерін сақ тағ ан жө н: ә рбір тамақ ішкеннен кейін ауыз қ уысын сумен шаю, тү нде жә не таң ертең тісті тазалау, ейткені тү ні бойы ауыздың шырышты қ абығ ы мен тістер эпителий клеткаларынан, шырыштан жә не микроағ задардан тұ ратын жұ мсақ жұ қ а қ абатпен жабылады. Қ атты тағ амдарды шайнағ анда жә не тамақ ты жұ тқ анда ауыз қ уысы ө здігінен тазартылып отырады. Науқ астарда жұ қ а қ абатпен жабылу кү шеюі мү мкін, ө йткені ауыздың шырышты қ абығ ы арқ ылы зат алмасу бұ зылуның ө німдері шығ арыла бастайды: бү йрек жетіспеушілігі кезінде азотты заттар, қ ант диабетінде -қ ант, сынап - сынапты улануда жә не т.б. Бұ л заттар шырышты қ абатты ластайды жә не микроағ залардың қ арқ ынды дамуына ә келеді. Сондық тан ауыр науқ астардың ауыз қ уысынын кү тімі ө те мұ қ ият, мейірбикемен жү ргізілуі қ ажет.

Ауызды шаю. Ә рбір тамақ ішкеннен соң науқ асқ а аузын шаю ү шін натрий гидрокарбонатының 0, 5% ерітіндісі (сода) немесе натрий хлоридінің 0, 9% ерітіндісі (физиологиялық ерітінді) беріледі. Содан кейін тілді сү ртеді. Бұ л ү шін тілдің ұ шын стерильді дә ке сальфеткасымен орап, сыртқ а шығ арып жә не сол қ олмен ұ стап тұ ру керек, ал оң қ олдағ ы пинцетке қ ыстырылғ ан дымқ ыл домалақ танғ ан мақ тамен тілдің ү стіндегі жұ қ а қ абатты алып, тілді сү ртеді жә не оғ ан глицерин жағ ады.

Ауыз қ уысын жуу шприцтің, резең ке баллонның, резең ке тутігі жә не шыны ұ шы бар Эсмарх кружкасының кө мегімен жү ргізіледі. Ә лсіз ерітінділер: 0, 5% натрий гидрокарбонаты, 0, 9% натрий хлориді, 0, 6% сутегінің асқ ык тотығ ы, калий перманганаты (1: 1000) жэне т.б. Науқ асты отырғ ызады немесе сұ йыктық тыныс жолдарына ақ пауы ү шін басьш алдығ а сә л ең кейтіп жартылай отырғ ызады. Мойын мен кеудені клеенкамен жабады, ал иек астына шылапшын немесе шағ ын леген ыдыс ұ статады, Тө сектік тә ртіптегі науқ астың басын бір жақ қ а бұ ру керек. Ауыз ұ ртын шпательмен тартын, аздағ ан қ ысымды су ағ ынымен алдымен ауыздың кіре берісін, содан кейін ауыз қ уысы жуылады. Егер ауыр науқ аста алынатын тістер, протез болса, онда ауыз жуар алдында оларды алып, мұ қ ият жуып, кұ рғ атып сү рту қ ажет. Протездерді суғ а салып сақ тауғ а болмайды, ө йткені дымқ ыл ортада протездің бетіндегі микробтар жақ сы сақ талады.

Ауыздың шырышты қ абығ ының кейбір ауруларында ауыз қ уысын майлау тағ айындалады. Қ айнатылғ ан шпатель мен пиицетті жә не бірнеше стерильді домалақ танғ ан мақ та стерильді ыдысқ а салынады. Жайпақ шыны ыдысқ а аздағ ан мө лшерде дә рі қ ұ йылады. Науқ астың аузын аштырып, пинцетпен дә рі жағ ылғ ан домалақ танғ ан мақ таны алып, ауыз шырышты қ абығ ының жараланғ ан жеріне басады, содан кейін жаң а домалақ танғ ан мақ та алып басқ а зақ ымданғ ан жерге басады.

Ауыз. Жұ тқ ыншақ, танау шырышты қ абығ ынан жағ ынды алу. Бұ л ү шін стерильді металл жақ қ ыш (стерильді пробирканың тығ ыны арқ ылы ө ткізілген сымғ а бекітілген мақ та тампоны) қ олданылады. Бадамша безіндегі, таң дай имегіндегі немесе ауыз қ уысы шырышты қ абығ ындағ ы жара мен жұ қ а қ абаттың шығ арымдарын егу ү шін науқ асты жарық қ а таман отырғ ызады, аузын кең ірек ашқ ызады. Сол қ олдағ ы шпательмен науқ астың тілінің тү бірін басады, оң қ олымен пробиркадан жақ қ ышты абайлап алады, ешнә рсеге тигізбей жұ қ а қ абатқ а жетеді, жақ қ ышпен бұ л қ абатты жә не оның шығ аруларын сү ртіп алады. Жағ ындыны танаудан алу ү шін жақ қ ышты ө те абайлап сыртқ ы жағ ына тигізбей, алдымен бір, содан кейін екінші танау жолына енгізеді де егуге материал алады. Жағ ындыларды алғ аннан кейін науқ астың аты-жө нін, жасын, палатасын, материалдың атын жә не тексеру мақ сатын кө рсетіп лабораторияғ а бірден жіберген жө н.

Кө з кутү мі. Кө зден ақ қ ан ірің ді алу ү шін науқ астың кө здерін резең ке баллоннан немесе дә ке тампонымен бор кышқ ылының 3% ерітіндісімен жә не риванол ерітіндісімен немесе риванолдың ә лсіз ерітіндісімен немесе калий перманганатының ә лсіз ерітіндісімен жуады. Ақ қ ан сұ йық тық ты жинау ү шін шағ ын леген қ олданылады, оны науқ ас иегінің астына ұ стап тұ рады. Кө здердің қ абыну ауруларында дә рі тамызылады немесе кө з майлары жағ ылады. Сол қ олмен тө менгі қ абақ ты жайлап тартып тұ рып, науқ асқ а жоғ ары қ арауын ө тінеді де пипеткамен алдымен бір тамшы содан кейін екінші тамшыны кө здің танауғ а жақ ын тү біне қ ү дды. Қ абақ тары жабысқ анда ақ қ ан тамшылардың артығ ын домаланғ ан мақ тамен сорғ ызып алады. Пипетканы шаяды да кө з тамызғ ышка салып кояды. Кө з майын қ абақ тын ішіне шыны таяқ шамен жағ ады. Таяқ шаның ұ шымен майды алады да астың ғ ы қ абақ ты тө мен тартып тұ рып, оны тө менгі ө тпелі сызық қ а тигізеді. Таяқ шаны абайлап шекеге карай кө лденең ұ стал алып шығ ады.

Кұ лақ кү тімі. Қ улық қ атып қ алмас ү шін науқ астың кұ лақ тарын аптасына 2-3 рет тазалайды. Қ ұ лық кесек немесе ұ нтақ тү рінде болады. Олар есту жолында жиналып, оны бітеп қ алуы мү мкін, сө йтіп естуді нашарлатуы ық тимал. Мұ ндай кезде есту жолдарын жуады. Сыйымдылығ ы 100 - 200 мл Жә не шприціне 36 - 37°С температурадағ ы суды толтырады. Науқ асты жарық кұ лақ қ а тү сетіндей етіп, ө зінің алдына қ ырымен отырғ ызады. Науқ астың қ олына шағ ын астаушаны қ ұ лақ жарғ ағ ының астына келтіре мойнына тіреп ұ статқ ызады. Сол қ олмен қ ұ лақ жарғ ағ ын жоғ ары жә не артқ а қ арай тартып тұ рып, шприцтін ұ шын сыртқ ы есту жолына кіргізеді. Сұ йық тық ты есту жолының жоғ арғ ы артқ ы қ абырғ асымен соқ қ ылап айдайды. Жуып болғ аннан кейін есту жолын мақ тамен қ ұ рғ атады. Егер қ ұ лақ алынбаса, оны сода-глицеринді тамшылармен жібітеді. Жылытылғ ан 7-8 тамшыдан 2-3 кү н бойы кү ніне 2-3 рет қ ұ яды. Тамшыларды қ ұ йғ аннан кейін біраз уақ ыт естудің нашарлауы мү мкін екендігі туралы науқ асты ескертеді. Қ ұ лақ қ а тамшыларды пипеткамен тамызады. Науқ астың басын сау жағ ына қ арай қ исайтады. Қ ұ лақ тың сырғ алығ ын сол колмен тартып тұ рып, оң қ олдағ ы пипеткамен есту жолына тамшыларды қ ұ яды. Сұ йық тық қ ұ лақ тан ағ ып кетпес ү шін науқ ас осы қ алпында 15-20 минут отырады. Содан кейін қ ұ лақ ты стерильді домалақ танғ ан мақ тамен сү ртеді.

Мұ рын кутімі. Егер науқ ас ө здігінен мұ рын жолдарын тазалай алмаса, мейірбике қ атқ ан қ абық ты алып тастауғ а тиіс. Бұ л ү шін науқ астың басын шалқ айтып, металл зондқ а вазелин майына матырылғ ан мақ таны орайды да оны мұ рын қ уысына кіргізеді, содан кейін айналдыра сү ртіп, қ атқ ан қ абық тарды алып тастайды. Қ абыршақ тарды кұ рғ ақ мақ тамен алуғ а болмайды, ө йткені қ анатып алу мү мкін.

Шаш кү тімі Шаш кү тімі кезінде науқ астардың шаштарында қ айызғ ақ болмауын қ адағ алағ ан жө н. Бұ л ү шін аптасына бір рет шампунмен жә не иіс сабынмен басты жуу керек. Ауыр науқ астардың басын тө секте жатқ ан жерінде жуады. Бұ л ү шін легенді тө сектің бас жағ ына қ ойып, науқ астың басын оның ү стіне шалқ айтады. Сабындағ ан кезде (сабынды кө бікпен) бастың терісін жақ сылап ү йкелеген жө н, содан кейін шашты шаяды, қ ұ рғ атып сү ртеді жә не тарайды. Басты жуғ аннан кейін салқ ын тимес ү шін орамалмен немесе байлауышпен байлайды. Шашты кү нделікті тарап отыру керек. Бұ л ү шін жеке-дара кішкентай жиі тісті тарақ қ олданылады. Сірке суы ерітіндісіне салынғ ан кішкентай жиі тарақ қ айызғ ак пен кірді жақ сы алады. Кішкентай жиі тарақ ты таза ұ стап, спиртпен сү ртіп отырғ ан жө н. Тарақ тар мен кішкентай жиі тарақ тар дербес болуы қ ажет. Науқ астарды жуындырғ аннан кейін кіші медқ ызметкер олардың аяқ -қ олдарының тырнақ тарын алады немесе алуғ а кө мектеседі

Науқ астың тө сегін ауыстыру

Науқ астың жай - кү йіне қ арай тө сек-орын жапқ ыштарын ауыстырудың тү рлі тә сілдері болады.

Егер науқ ас жү ріп-тұ ратын жағ дайда болса, онда ол кіші мейірбике кө мегімен тө сек-орын жапқ ыштарын ө зі ауыстырады. Егер науқ астың басын кө теруіне рұ қ сат етілсе, кіші мейірбике оны орындық қ а отырғ ызып, ақ жаймасын ө зі ауыстырады.

Тө сек тартып жатқ ан науқ астардың ақ жаймасын ауыстыру анағ ұ рлым қ иын. Науқ астың тө сек-орын жапқ ыштарын ә детте екі адам науқ асқ а кө п кү ш тү сірмей отырып ауыстырады. Ол ү шін ақ жайманы бас пен аяқ жағ ынан шиыршық тап бү ктеп, бел тұ сынан /сегізкө з/ орап алады. Екі жағ ынан орағ ан таза ақ жайманы жайлап науқ астың сегізкө зіне жақ ындатып салады. Содан кейін басы мен аяғ ына қ арай тү зетеді

Тө сек-орындарын ауыстырудың І тә сілі

Қ ажетті заттар:

- таза тө сек жиынтығ ы;

- лас тө сеніштер ү шін кленка қ ап.

Іс- ә рекеттер:

1. Науқ астың жастығ ын алың ыз.

2. Лас ақ жайманы бас жағ ынан орап, белдемеге /сегізкө зге/ дейін ә келің із жә не аяқ жағ ынан орап, белдемеге дейін ә келің із.

3. Науқ астың жамбас сү йегін кө мекші мейірбикемен бірге кө теріп, ақ жайманы шығ арып алың ыз.

4. Екі жағ ынан ортасына дейін оралғ ан ақ жайманы жамбас сү йегінің астына ақ ырын салың ыз.

5. Бас жағ ын тегістеп, сосын аяқ жағ ын тегістеп жайың ыз.

6. Басына тысы ауыстырылғ ан жастық ты қ ойың ыз.Тысы ауыстырылғ ан кө рпені ү стіне жабың ыз.

Науқ астың тө сенішін басқ а да тә сілмен ауыстыруғ а болады. Науқ асты тө сектің шетіне қ арай жылжытып, кір жапқ ышты ұ зына бойына бинт тә різді орайды да, оның орнына тазасын тө сейді, содан кейін науқ асты қ арама-қ арсы жағ ына жылжытып, екінші жағ ынан кір жапқ ышты шығ арып алып, тазасын жаяды.

Тө сек тә ртібінде жатқ ан науқ асты бір қ ырымен жатуғ а рұ қ сат етілген жағ дайда пайдаланылады.

Тө сек-орынын ауыстырудың ІІ тә сілі

Қ ажет заттар:

- таза тө сек жиынтығ ы;

- лас тө сеніштер ү шін клеенка қ ап.

Іс - ә рекеттер:

1. Таза жайманы ұ зына бойы жартысына дейін орап дайындап алың ыз.

2. Науқ астың басын кө теріп, жастық ты алың ыз.

3. Науқ асты абайлап, тө сектің шетіне жылжытып, бір бү йіріне аударың ыз.

4. Кірлеген жайманы науқ асқ а қ арай ұ зынынан ораң ыз.

5. Орнына таза ақ жайманы тө сең із.

6. Абайлап науқ асты жатқ ызып, келесі бү йіріне аударың ыз, енді ол таза ақ жайманың ү стінде болуы тиіс.

7. Босағ ан жақ тан жайманы алып тастаң ыз, таза ақ жайманы матрастың астына қ айырың ыз.

8. Науқ асты арқ асына жатқ ызып, жастық тың тысын ауыстырып, басына жастаң ыз.

9. Кө рпесінің тысын ауыстырып, науқ астың ү стіне жабың ыз.

Науқ астардың киімдерін ауыстыру

Ауыр науқ астар ү шін, мысалы миокардтың инфарктысына арналғ ан арнайы кө йлектер тез киіліп шешіледі.

1. Мейірбике науқ астың киімін шешіндіру ү шін науқ астың жамбасының астына қ олын тығ ып, кө йлектің етегін ақ ырындап, бас жағ ына қ арай кө тереді. Содан кейін науқ астың екі қ олын жоғ ары кө теріп, кө йлектен ә уелі басын, сосын қ олын шығ арады.

2. Егер науқ астың қ олы жарақ аттанғ ан болса, киімін алдымен сау қ олынан, содан кейін жарақ аттанғ ан қ олынан шешеді.

Киіндіруді орындау тә ртібі керісінше жү реді.

1. Екі жең ін кигізің із, егер қ олда жарақ ат болса, алдымен жарақ ат қ олын, содан кейін сау қ олын кигізің із.

1. Кө йлекті басынан кигізіп, етегін тө мен қ арай жазып, тү сірің із.
2. Теріні кү ту жә не ойылудың алдын алу Науқ асты ә сіресе ауыр халдегі науқ астарды кү туде тері кү тімі маң ызды орын алады. Оның тазалығ ы мен тұ тастығ ы аса маң ызды шарт болып саналады. Терінің жұ мсақ тығ ы мен серпімділігін сақ тау ү шін май жә не тері бездері қ ызметінің маң ызы зор. Алайда тері мен май терінің бетіне жиналып, оны кірлетеді. Маймен, терімен бірге теріге шаң мен микроағ залар да жиналады. Тері кірлеуінен қ ышиды, одан сызылғ ан, (терінің тырналғ ан жері) қ асылғ ан жерлер пайда болады, яғ ни терінің тұ тастығ ы бұ зылады. Бұ л ө з кезегінде терінің ү стің гі қ абатындағ ы микробтардың терең ірек бойлауына жағ дай жасайды. Осығ ан байланысты мейірбике пациенттің жеке басының ережелерін сақ тауын қ адағ алайды жә не теріні таза сақ тау жө ніндегі ә рекеттерді орындауғ а кө мектеседі. Мейірбике ө з аяғ ымен жү рген науқ астардың тө сек-орын жапқ ыштарын, іш киімдерін ауыстыра отырып, гигиеналық ванна алу кестесін жасап, орындауы тиіс. Науқ астың терісін жылы суғ а немесе антисептиктік ерітіндіге батырылғ ан орамал ұ шымен кү ніне 2 рет (10% камфор спиртінің ерітіндісімен немесе 70% этил спиртімен) сү рту керек. Ә сіресе ә йелдердің сү т бездерінің астындағ ы тері қ абаттарын, науқ астың мойнын, қ ұ лағ ының сыртын, арқ асын, кө кіректің алдың ғ ы жағ ын, қ олтық астын сү рту ү шін орамалдың бір шетін зарарсыздандыру ерітіндісіне малып, жайлап қ ысады да, сонымен сү ртеді. Содан кейін осы тә ртіппен қ ұ рғ атады. .Кө здің, қ ұ лақ тың, мұ рын мен ауыз қ уыстарының кү тіміАуыз қ уысын кү туАуыз қ уысында кө п микробтар жиналады, олар ағ за ә лсірегенде ауыз қ уысының ауруларын тудырып, адам ағ засының жалпы жағ дайын нашарлатуы мү мкін. Ауыр халдегі науқ астарда жиі стоматит (ауыз қ уысы кілегей қ абығ ының қ абынуы) дамиды. Тамақ қ абылдау кезінде ауырсыну, сілекейдің ағ уы, дене қ ызуының кө терілуі байқ алады. Оның себебі ауыз қ уысының нашар кү тімі болып есептеледі. Кейде науқ астарда еріндердің қ ұ рғ ауы, ауыз бұ рыштарында ауырсынатын тері тілінулері болуы мү мкін. Науқ астың жағ дайын жең ілдету ү шін еріндерге суғ а малынғ ан дә ке салфетканы қ ойып, соң ынан еріндерді майлап қ оюғ а болады.

Ә лсізденген науқ астың ауыз қ уысында микроағ залар жиналады, олар ауыздан жағ ымсыз иіс шығ аруы мү мкін. Сырқ аты жең іл, ө з аяғ ымен жү ріп тұ ратын, яғ ни жалпы режимдегі науқ астар таң ертең, кешке тістерін ө здері щеткамен тазалап тұ рады.

Ауыр халде тө сек тартып жатқ ан науқ астардың ауыз қ уысын тазалау.

Қ ажетті заттар:

0, 5% гидрокарбанат натрий немесе 0, 5% перманганат калий, ауыз кергіш, тіл ұ стағ ыш, астауша, пинцет, дә келі салфетка, дә келі немесе мақ талы тампон, шпатель.

Іс - ә рекеттер:

1. Науқ асқ а процедура мақ сатын, орындалуын тү сіндірің із, келісімін алың ыз.

2. Мензуркағ а антисептик ерітіндіні қ ұ йып алың ыз.

3. Қ олың ызды жуып, қ ұ рғ атың ыз.

4. Пациентке ың ғ айлы жағ дай жасаң ыз.

5. Пациентке аузын кең ірек ашып, тілін шығ аруды сұ раң ыз.

6. Егер науқ астың халі келмейтін болса, ауызкергіштің кө мегімен аузын ашып, тілін тіл ұ стағ ышпен ұ стаң ыз.

7. Дайындағ ан ерітіндіге салфетканы сулаң ыз.

8. Ұ ртын шпательмен ашып, ерітіндіге батырылғ ан салфеткамен ауыз қ уысының кілегей қ абығ ын, қ ызыл иекті, барлық тісін жә не тілін сү ртің із.

9. Ерні немесе ауыз бұ рышы тілінсе (езуі), май жағ ың ыз.

10. Аузын таза салфеткамен сү ртің із.

11. Қ ұ рал-саймандарды жә не дә ке шариктерін дезинфекциялық ерітіндіге салың ыз.

12. Қ олғ апты шешіп дезинфекциялық ерітіндіге салың ыз, қ олды жуып қ ұ рғ атың ыз.

Ескерту!

Егер науқ астың протез тісі болса, оны тү нде шешіп, жуып, таза стаканда сақ тау қ ажеттігін тү сіндірің із. Аузынан иіс шығ атын болса, ауыз қ уысын 2% гидрокарбанат натрий немесе ә лсіз перманганат калий ерітіндісімен шаю керек.

Ауыз қ уысының кілегей қ абатын дә рімен емдеу дегеніміз аппликация немесе дә рімен жуу. Аппликация ауыздың кілегей қ абығ ына қ андай да бір дезинфекциялайтын ерітіндіге малынғ ан зарарсызданғ ан дә ке салфеткаларын 3-5 минут салып ұ стау. Бұ л процедура кү ніне бірнеше рет қ айталанады. Аппликацияны ауырғ анын жең ілдететін дә рілермен де жасауғ а болады.

Дә рімен жуу

Эсмарх кружкасының, Жанэ шприцінің, резең ке грушаның кө мегімен жасалады. Науқ асты ың ғ айлы отырғ ызып, кеудесіне клеенка байлап, қ олына астауша беріп қ ояды. Мейірбике науқ астың сол жә не оң ұ ртын шпательмен алма-кезек тартып, резең ке грушаның немесе Эсмарх кружкасының ұ штығ ын тығ ып, ауыз қ уысын дә рімен жуады. Сұ йық ағ ымының қ ысымымен тамақ тың қ алдығ ы, ірің ө зінен-ө зі жуылады.

Қ ұ лақ ты кү ту

Мақ саты: қ ұ лақ тың кө п жиналғ анынан естудің тө мендеуінің алдын алу.

Қ ажетті заттар: астауша, пинцет, мақ та тампондары, дә кеден жасалғ ан турунда, тамызғ ыш, Жане шприці, 3% сутегінің асқ ын тотығ ының ерітіндісі, фурациллин ерітіндісі жә не зарарсыздандыру ерітіндісі.

Іс- ә рекеттер:

1. Қ ұ лақ тың ішін дә кеден жасалғ ан таяқ шамен, оны айналдыра отырып тазалаң ыз.

2. Қ ұ лақ тың сырғ алығ ынан жоғ ары тартып, тамызғ ышпен бірнеше тамшы 3% сутегінің асқ ын тотығ ын тамызың ыз.

3. Мақ тадан жасалғ ан таяқ шамен қ ұ лық ты шығ арың ыз.

4. Қ ұ лақ та қ ұ лық кө п болса, қ ұ лақ тың ішін жуың ыз.

5. Жанэ шприцына 150-200 мл жылы фурациллин ерітіндісін сорып алың ыз.

6. Науқ асты отырғ ызып немесе жатқ ызып, қ ұ лақ қ алқ анының астына қ ысып ұ стайтындай етіп, астаушаны қ олына ұ статың ыз.

7. Сол қ олмен қ ұ лақ қ алқ анын жоғ ары жә не артқ а тартып, оң қ олмен шприцті қ ұ лақ тың сыртқ ы тесігіне тақ ап, ерітіндінің ағ ынын, оның жоғ арғ ы, артқ ы қ абырғ асына бағ ыттап жіберің із.

8. Ем шараны істеп болғ аннан кейін қ ұ лақ ты салфеткамен сү ртің із.

9. Мақ та тампонымен аз уақ ыт жауып қ ойың ыз, сосын алып тастаң ыз.

Қ ұ лақ қ а дә рі тамызу

Қ ажетті заттар: дә рі, залалсыздандырылғ ан мақ та, салфетка

Іс - ә рекеттер:

1. Дә ріні 36º С жылытың ыз.

2. Ал егер науқ астың қ ұ лағ ына дә рі тамызу керек болса, басын сау жағ ына

қ исайтың ыз.

3. Сол қ олмен қ ұ лақ тың сырғ алығ ынан тартып, оң қ олмен 2-3 тамшы

жылы ерітіндіні тамызың ыз. Науқ ас сол қ алпында 10-15 минут жату

Керек.

4. 10-15 минут ө ткеннен кейін, ол басын ауырғ ан қ ұ лағ ы жағ ына қ арай

қ исайтып тамызғ ан дә ріні қ айтадан сыртқ а шығ арады.

5. Содан кейін қ ұ лақ қ а бірнеше минут шағ ын домалақ танғ ан мақ та салып қ ояды.

Кө зге дә рі тамызу

Қ ажетті заттар: дә рігердің тағ айындағ ан ерітінді дә рісі, залалсыздандырылғ ан мақ та тампоны, тамызғ ыш.

Іс- ә рекеттер:

1. Дә рігердің тағ айындағ ан дә рісінің атын, тамызғ ыштың бү тіндігін тексерің із.

2. Науқ асты ың ғ айлы отырғ ызың ыз немесе жатқ ызың ыз.

3. Залалсыздандырылғ ан тамызғ ышқ а тағ айындағ ан ерітіндіні сорып алың ыз.

4. Науқ астың басын артқ а қ арай шалқ айтып жә не жоғ ары қ арауын сұ раң ыз.

5. Сол қ олдың екінші саусағ ымен тө менгі қ абақ ты тө мен тартып, тамызғ ышты кірпікке тигізбей (1, 5 см жақ ын ұ стамаң ыз) дә некер қ абақ тың тө менгі кү мбезіне ә уелі бір тамшы, аз уақ ыттан кейін екінші тамшыны тамызың ыз.

6. Қ абақ ты босатың ыз, айналасын жайлап мақ та тампонымен сү ртің із.

7. Екінші кө зге дә ріні осылайша тамызың ыз.

Кө зді жуу

Қ ажетті заттар: дә рігердің тағ айындағ ан ерітінді дә рісі, залалсыздандырылғ ан мақ та тампоны, ундинка (кө зді жууғ а арналғ ан стакан).

Іс - ә рекеттер:

1. Науқ асты ың ғ айлы отырғ ызың ыз.

2. Арнайы стаканғ а дә рігердің тағ айындағ ан дә рісін қ ұ йып, пациенттің алдына қ ойың ыз.

3. Науқ асты ең кейтіп, қ абағ ын ү стел ү стіндегі стаканғ а батырып, оң қ олмен стаканды кө зіне басып, су ақ пайтындай етіп, кө теріп алады.

4. Кірпіктерін ерітіндінің ү стіне 1-2 рет жыпылық татып алады.

5. Стаканды кө зінен алмай, ү стел ү стіне қ ояды.

6. Жаң а ерітінді қ ұ йып, науқ асқ а бірнеше рет қ айталауын сұ раң ыз.

Мына тә ртіппен де кө зді жууғ а болады:

1. Пациентті ың ғ айлы отырғ ызың ыз.

2. Залалсыздандырылғ ан тампонды алып, оны тағ айындағ ан ерітіндіге малып, аздап сығ ың ыз.

3. Сол кө зді оң қ олмен сыртқ ы бұ рышынан кең сірікке қ арай бағ ыттап жуың ыз.

4. Сол қ олмен басқ а мақ та тампонын алып, оң кө зді жоғ арыдағ ыдай тә ртіппен жуың ыз.

5. Қ ажет болса, бірнеше рет қ айталаң ыз.

Кө зге май жағ у

Қ ажетті заттар: кө зге жағ атын май, шыны қ алақ ша.

Іс- ә рекеттер:

1. Шыны қ алақ шаның бү тіндігін тексерің із, майдың атын, мерзімін оқ ың ыз.

2. Пациентті алдың ызғ а қ арама-қ арсы отырғ ызың ыз, басын артқ а қ арай шалқ айтып, жоғ ары қ арауын сұ раң ыз.

3. Залалсыздандырылғ ан шыны қ алақ шамен майды алып, оны кө лденең ұ стап, кең сірікке қ арай бағ ыттап жағ ың ыз.

4. Тө менгі қ абақ ты тө мен қ арай тартып, қ алақ шадағ ы майды кө з алмасына салың ыз.

5. Қ абақ ты босатып жіберіп, қ абақ тарын жайлап, қ абыстырың ызда,

ақ ырындап қ алақ шаны шығ арып алың ыз.

Мұ рын қ уысын кү ту

Мақ саты: Мұ рын демалысының бұ зылуының алдын алу.

Қ ажетті заттар: мұ рынғ а тамызатын дә рі, мақ тадан жасалғ ан турунда, тамызғ ыш, вазелин майы, салфетка.

Іс - ә рекеттер:

1. Пациентті ың ғ айлы етіп отырғ ызың ыз.

2. Турунданы вазелин майына батырып алың ыз.

3. Пациенттің басын артқ а қ арай шалқ айтың ыз

4. Сол қ олдың тө рт саусағ ын маң дайғ а қ ойып, бірінші саусақ пен мұ рынның ұ шын жоғ ары қ арай тартып, оң жақ тағ ы мұ рын қ уысына 2-3 см терең дікте турунданы айналдыра отырып, мұ рын қ уысын тазалаң ыз. Ал сол жағ ына басқ а турунданы салып, тазалаң ыз.

5 Таза тамызғ ышқ а қ ажетті мө лшердегі дә ріні сорып алып, басын

шалқ айтып, ә рбір мұ рын қ уысына 2-3 тамшыдан дә ріні тамызың ыз.

6. Мұ рынғ а аз уақ ытқ а мақ та тампонын салың ыз.

Аяқ тың, шаштың кү тімі. Жыныс мү шелерін жуу

Шашты кү ту

Егер науқ ас ұ зақ уақ ыт тө сек тартып жатып қ алса, оның шашын тө сек ү стінде жуады. Легенді керуеттің бас жағ ына қ ойып, желкесіне дейін шалқ айтып, астына кө теріп қ ояды.

Ал науқ ас еркек болса, шашы қ ысқ а етіп алынып, 7-10 кү нде бір рет су сабынмен жуылуы тиіс. Ұ зын шашты ә йелдердің шашын жуып болғ аннан кейін, оны сү лгімен қ ұ рғ атып сү ртеді. Сосын майда тісті тарақ пен екіге бө ліп тарайды.Науқ астың ө здерінің жеке тарағ ы болуы керек. Егер шашта қ айызғ ақ болса, онда тарақ ты сірке қ ышқ ылы ерітіндісіне батырып алып, тарау керек.

Аяқ ты жуу

Ө те ауыр халдегі науқ астар жеке гигиенасын сақ тауды қ амтамасыз ете алмайды. Мейірбикелердің негізгі міндеттері ешбір ескертусіз ауыр халдегі науқ астарғ а кө мектесу. Аяқ ты кү нде жатар алдында тазалап, жуып тұ ру керек. Ал ауыр халдегі науқ астардың аяғ ын аптасына 2-3 рет жатқ ан тө сегінде жуады. Кереуеттің ү стіндегі матрасты тү ріп, легенді қ ойып, аяғ ын жуып, қ ұ рғ атады.

Науқ астың тырнақ тарын алу

Жабдық талуы: жылы су, сабын, сү лгі, қ айшы.

Іс-ә рекеттер:

1. Қ олғ апты кию

2. Науқ астың қ ол ұ шын сұ йық сабын қ осылғ ан жылы суы бар ыдысқ а 2-3 минутқ а салу

3. Судан V-саусақ ты шығ арып, қ ұ рғ атып, тырнақ 1-2мм қ алдырып абайлап қ ысқ артылады

4. Кезекпен саусақ тарды судан алып, сү лгімен сү рту жә не абайлап тырнағ ын алу.

5. Басқ а ыдысқ а жылы су жә не сабын қ осып науқ астың аяқ басын 3-5 минутқ а салу.

6. Аяқ басын судан алып қ ұ рғ ату, сү лгі ү стіне қ ою.

7. Ұ қ ыптылық пен тырнақ тарды қ ысқ арту

8. Қ олғ апты шешу, қ олды жуу.

10.Науқ астарды куту; физиологиялық қ ажеттіліктерді атқ аруғ а комектесу

Науқ астың физиологиялық қ ажеттіліктерін қ анағ аттандыру ү шін

кө мек кө рсету

Қ ажеттіліктер

Бұ зылғ ан қ ажеттілікті қ анағ аттандырудағ ы медбикелік іс-шаралар

Тыныс алу - Кереуеттің бас жағ ын кө теру;

- науқ асты “Фаулер”қ алпында жатқ ызу;

- науқ асты жө телу техникасына ү йрету;