Оқулық материалымен жұмыс.

Бұ л сабақ тағ ы тапсырмалар артығ ымен берілген. Мұ ғ алім олардын арасынан ө з сыныбының білім дең гейіне сә йкес келетіндерін таң дап алады. Есептердің бір бө лігін ү йде орындауғ а береміз.

Жұ мыс тиімді болуы ү шін қ ысқ аша жазбаны кесте тү рінде жасағ ан ың ғ айлы.

№2.

№3 есеп. Бір бағ ыттағ ы қ озғ алысқ а берілген есептермен жұ мыс істеген кезде сызба талданады.

- Кесінділер нені білдіреді? Кесінділердің ә рқ айсысы неше бө лікке бө лінген? Неліктен 3 бө лікке бө леміз (жолдағ ы уақ ыт 3 сағ ат).

Есептеу дағ дысын пысық тау ү шін ө з бетінше орындауғ а бірқ атар тапсырма беруге болады

956 987 + 37 865 + 758 1 009 090 - 4 674

7 686 + 65 641 + 9 805 875 870 - 37 653

676 + 4 512 + 908 921 8 908 001 - 467 605

Кестені пайдаланып, дұ рыс тең діктер мен тең сіздіктер қ ұ растыр.

№7 логикалық есеп. Арман, Орал, Мақ сат жә не Талғ ат ү й жұ мыстарын мұ ғ алімге тексеруге берді. Бірақ олардың бір де біреуі ө з дә птеріне атын жазуды ұ мытып кетті. Мұ ғ алім тө рт жұ мысты да тексерді, сосын оларды оқ ушыларғ а ә йтеуір таратып бере салды (ә р оқ ушығ а бір-біреуден тиді). Оқ ушылардың ө з дә птерін алмау жағ дайы неше рет қ айталануы мү мкін?

144-сабақ. Дө ң гелек, шең бер мен кө пбұ рышқ а тиісті жә не тиісті емес нү ктелерді табу

Сабақ тың мақ саты: оқ ушылардың геометриялың фигураларғ а тиісті жә не тиісті емес нү ктелер туралы білімін нақ тылау жә не жү йелеу.

Жаң а материалмен жұ мыс.

Бұ л жұ мыс оқ улық материалы бойынша (№2, 3) ө ткізіледі. Балалар сурет бойынша сұ рақ тарғ а жауап береді.

· Тіктө ртбұ рышқ а тиісті нү ктелерді ата.

· Бір уақ ытта тіктө ртбұ рыш пен ү шбұ рышқ а, тіктө ртбұ рыш пен дө ң гелекке тиісті нү ктелерді ата.

· Бір уақ ытта ү шбұ рышқ а да, шаршығ а да тиісті нү ктелерді ата.

· Тек қ ана шаршығ а, тек шең берге, тек тіктө ртбұ рышқ а тиісті нү ктелерді ата.

· Шең берге, шаршығ а тиісті емес нү ктелерді ата.

Сабақ ты бекіту ү шін балаларғ а ө зіндік жұ мыс ұ сынуғ а болады: ө зің қ алағ ан геометриялық фигураны сал, сол фигураларғ а тиісті жә не тиісті емес нү ктелерді белгіле.

Ө ткен материалмен жұ мысты мұ ғ алім ө з қ алауынша ө ткізеді.

№9. Қ арбыздарды жұ п-жұ бымен ө лшейміз. Қ арбыздарды А, Б, В, Г деп белгілеп аламыз. Мысалы, алдымен А жә не Б қ арбыздары ө лшеніп, қ айсысының ауыр екені анық талады. Содан соң В жә не Г қ арбыздарын ө лшейміз. Ү шінші рет ө лшеген кезде ауыр қ арбыздардың ішіндегі ауырын, тө ртінші ө лшегенде жең іл қ арбыздардың ішіндегі жең ілін ө лшейміз. Содан соң қ арбыздарды массасының артуына қ арай орналастырамыз.

145-сабақ. Ү шбұ рыш салу

Сабақ тың мақ саты: оқ ушыларды берілген ү ш қ абырғ асы бойынша ү шбұ рыш салуғ а ү йрету.

Жаң а материалмен жұ мыс оқ ушылардың практикалық қ ызметімен ұ штасады. Оғ ан біршама уақ ыт жұ мсалады. Сондық тан мұ ғ алім балалардың бірдей қ арқ ынмен жұ мыс істеуін қ адағ алауы тиіс. Бұ л ү шбұ рыш салу операциясын бірге орындауғ а мү мкіндік береді. Бұ л жұ мысқ а оқ улық тағ ы материалды негіз етіп алуғ а болады.

АВС ү шбұ рышын саламыз: АВ = 4 см, ВС = 2 см, АС = 3 см.

а) Берілген 4 см-ге тең АВ кесіндісін сызамыз. ә) А нү ктесінен радиусы АС кесіндісіне тең болатындай етіп, шең бердің жартысын сызамыз. б) В нү ктесінен радиусы берілген ВС кесіндісіне сә йкес келетіндей етіп шең бердің жартысын сызамыз, екі шең бер С нү ктесінде қ иылысады.

Берілген қ абырғ алар бойынша АВС ү шбұ рышын салдық.

Осы жерде кез келген ү ш кездейсоқ кесіндінің бә рі бірдей ү шбұ рыш қ ұ рай алмайтынына назар аударуымыз қ ажет. №2 жаттығ у зерттеушілік сипатқ а ие. Оны балаларғ а ө зіндік жұ мыс ретінде беруге болады жә не олар мұ ндай ү шбұ рыш болмайтынын тү сіндіріп беруі шарт (екі қ абырғ асының қ осындысы қ ашанда ү шінші қ абырғ аның ұ зындығ ынан ү лкен болуы шарт).

Ө ткен материалмен жұ мысты мұ ғ алім ө з қ алауынша жү ргізеді.

146-сабақ. Ү шбұ рыш салу

Сабақ тың мақ саты: оқ ушыларды берілген ү ш қ абырғ а бойынша ү шбұ рыш салуғ а ү йрету.

Жаң а материалмен жұ мысты алдың ғ ы сабақ қ а ұ қ сас етіп ө ткіземіз. Оны оқ улық материалы бойынша ө ткізуге болады. Біз бү гін берілген екі қ абырғ асы мен олардың арасындағ ы бұ рыш бойынша ү шбұ рыш салуды ү йренеміз. Ол ү шін берілгенге тең кесінді мен берілгенге тең бұ рыш сала білу қ ажет. Сондай-ақ циркульдің кө мегімен сала білу қ ажет.

АВС ү шбұ рышын саламыз: АВ = 3 см, АС = 4 см, < САВ = 35°.

1) АВ кесіндісін саламыз.

2) А нү ктесінен берілгенге тең етіп бұ рыш саламыз.

3) Бұ рыштың екінші қ абырғ асына АС кесіндісі берілген 4 сантиметрге тең болатындай етіп С нү ктесін белгілейміз.

4) Сызғ ыштың кө мегімен В мен С нү ктелерін қ осамыз.
Берілген екі қ абырғ а мен олардың бұ рышы бойынша АВС ү ш бұ рышы салынды.

Мұ ғ алім ө ткен материалмен жұ мысты ө з қ алауынша ө ткізеді.

№9 логикалық есеп. х -тың мә нін тап. Таразы табақ тарындағ ы кір тастарын бірдей етіп алып тастасақ, мынадай тең деулер пайда болады:

7 • х = 14 8 • х = 32

147-сабақ. Толу жә не босау жылдамдығ ын

салыстыруғ а берілген есептерді шығ ару.

Сабақ тың мақ саты: оқ ушыларды есептің жаң а тү рімен таныстыру, жақ ындау жылдамдығ ын табуғ а берілген есептермен салыстыру.

Жаң а материалмен жұ мыс.

Оқ улық тағ ы №1, 2 есептер бойынша ө ткізіледі немесе соғ ан ұ қ сас есептер пайдаланылады.

Ә уелі а) ә рпімен берілген есеп шығ арылады. Оның шешуін талқ ылағ ан кезде атты кісілердің қ ай бағ ытта қ озғ алғ анына назар аударамыз. 20 + 30 деген ө рнек нені білдіреді? (Қ ашық тау жылдамдығ ы).

ә) Алдымен есептің мазмұ ны бойынша ә ң гіме жү ргіземіз: бассейнді толтыратын қ ұ быр нешеу? Ә р қ ұ бырдағ ы су қ андай жылдамдық пен қ ұ йылады? 20 + 30 деген ө рнек нені білдіреді? (Толу жылдамдығ ы).

Бұ л есептердің бір-біріне ұ қ састығ ы неде?

№2 есепті орындағ анда осығ ан ұ қ сас ә дісті пайдаланамыз. Есептердің ұ қ састығ ы мен айырмашылығ ын талдағ ан кезде балалардың ө з бетінше жұ мыс істеуіне кө бірек мү мкіндік бө лінеді. Бірінші есептегі 30 - 20 ө рнегі нені білдіреді (қ ашық тау жылдамдығ ы), екінші есептегі 30 - 20 ө рнегі нені білдіреді (босау жылдамдығ ы)? Есептерді шығ ар. Олардың шарттарын салыстыр. «Босау жылдамдығ ы» деген сө зді пайдалана отырып, есептердің ұ қ састығ ы неде екенін тү сіндір. Бұ л есептердің ұ қ састығ ы неде?

Бастапқ ы бекіту.

Ө ткен материалмен жұ мыс. №4 есеп, 7, 8-тапсырмалар.

№9 есепке нұ сқ ау. Жауабы: Тақ ташада ә р тү стен 2 дойбы тасы, барлығ ы 4 дойбы тасы қ алады. Ал есеп шарты бойынша дойбы саны - 5. Бесінші дойбы тасы ақ не қ ара болуы тиіс. Яғ ни тақ ташада бір тү сті 3 дойбы тасы қ алады.

148 - 150-сабақ тар. Ө ткенді пысық тау

Сабақ тың мақ саты: «толу жылдамдығ ы», «босау жылдамдығ ы», «жақ ындау жылдамдығ ы», «қ ашық тау жылдамдығ ы» деген тү сініктермен байланысты есептерді шығ ару қ абілетін нығ айту; ә ртү рлі есептерді ө з бетінше шығ ару, кө п таң балы сандармен есептеу, амалдардың қ асиеттерін жазбаша жә не ауызша есептерді шешкенде пайдалану қ абілетін тексеру.

Оқ улық тағ ы тапсырмалар мұ ғ алімнің қ алауы бойынша пайдаланылады. Математикалық диктанттарды, тест пен ө зіндік жұ мыстарды ө ткізу ү шін бақ ылау жә не тексеру дә птерін пайдаланың ыз. Міндетті тү рде қ атемен жұ мыс істеп, оқ ушылардың есеп шығ ару мен есептеуде амалдардың қ асиеттерін пайдалану қ ызметіне қ орытынды жасаң ыз.

Есептерге берілген нұ сқ ау. №4(а).

Бұ л жерде алдымен ыдыстың толуы туралы ма, ә лде босауы туралы айтылып тұ р ма, осы жағ ын анық тап алуымыз керек. Ол ү шін демонстрациялық кө рнекі материалдарды немесе оқ улық тағ ы суретті пайдаланамыз. Екі қ ұ бырдың бірінен бассейнге су қ ұ йылып жатыр (тө мен жылдамдық пен), ал екінші қ ұ бырдан сыртқ а ағ ып жатыр (жоғ ары жылдамдық пен). Бассейнде 300 м³ су бар. Ендеше бассейндегі су азаяды деген сө з.

Есепті шығ ару жоспарын қ ұ рамыз:

1) Бассейннің босау жылдамдығ ы қ андай? 30 - 20 = 10 м³ /сағ

2) 2 сағ атта бассейннен қ анша су сыртқ а ағ ып кетеді? 10 • 2 = 20 (м³)

3) Бассейнде қ анша су қ алады? 300 - 20 = 280 (м³)

ә) Дә л осы есептің шартын ө згертіп шығ арамыз. Есеп шарты бойынша: бассейннің толу жылдамдығ ын емес, керісінше босау жылдамдығ ын табамыз.

Шешу жоспарын қ ұ рамыз:

1) Бассейннің толу жылдамдығ ы қ андай? 30 - 20 = 10 (м³ /сағ)

2) 2 сағ атта бассейнге қ анша су толады? 10 • 2 = 20 (м³)

3) Бассейнде қ анша су болады? 300 + 20 = 320 (м³)

№14 тапсырма «абайла» белгісімен берілген. Ө йткені екі қ абырғ асының қ осындысы ү шінші қ абырғ аның ұ зындығ ынан кем болса, ү шбұ рыш қ ұ ру мү мкін емес. Сондық тан ойша елестетіп аламыз.

а) 6 см, 3см, 2 см, б) 6 см, 25 мм, 25 мм. Мұ ндай ү шбұ рыш болмайды.

151 -сабақ. Ү лестер мен бө лшектер

Сабақ тың мақ саты: ү лес пен бө лшек тү сінігін тиянақ тау, ү лес пен бө лшекті қ ұ ру, жазу жә не оқ у; бө лімі бірдей бө лшектермен таныстыру.

Бекіту жә не жаң а тақ ырыппен танысуды №1 материал бойынша ө ткіземіз. Бө лшектің алымы деген нені білдіреді? Бө лшектің бө лімі деген не?

а) Суреттерді мұ қ ият қ арап шық. Фигураның қ андай бө лігі боялғ анын жаз.

б) Қ айсысы ү лкен: ме, ә лде ме? ү лкен бе, ә лде пе?

в) Қ айсысы ү лкен: ме, ө лде бе? пе, ә лде пе?

Балалардың алдына мынадай проблема қ оямыз: Бө лімі бірдей бө лшектерді салыстырғ анда алымы ү лкен бө лшек ү лкен болып табылады. Неліктен? Тү сіндір.

Дидактикалық кө рнекі материалды пайдаланың ыз.

Бастапқ ы бекіту №2 тапсырма арқ ылы орындалады. Суреттерді қ арап шық, бө лшектерді кему ретіне қ арай жазып шық. Тең сіздіктер қ ұ р жә не жаз.

Ө ткен материалмен жұ мыс мұ ғ алімнің қ алауы бойынша оқ улық тың немесе есептер жинағ ының материалы бойынша жү ргізіледі.

№ 7 есепке нұ сқ ау. Жауабы: Шегіртке секіріп жү ргенде қ ысқ а дайындалатын уақ ыт ө тіп кетті. Мұ ндай қ орытынды жасау ү шін графикалық ү лгі қ ажет. Кесінді (тә уліктер) есеп шартына сә йкес бө ліктерге бө лінеді.

152-сабақ. Ө ткенді пысық тау

Сабақ тың мақ саты: бө лімі бірдей бө лшектерді салыстыра білу қ абілетін нығ айту.

Бекітуге №1 жә не 2 тапсырмалар берілген. Мұ ғ алім осығ ан ұ қ сас есептерді ауызша жә не ө зіндік жұ мыстарғ а қ оса алады.

Мұ ғ алім бұ рын ө ткен материалдармен жұ мысты ө з қ алауы бойынша ұ йымдастырады.

№ 9 есепке нұ сқ ау. Жауабы: Жалғ ан сө йлейтін кісі олай деуі мү мкін емес, ө йткені ол ү немі ө тірік айтады. Ендеше, А - сері, ал Б - ө тірікші.

№10. Менің ә кем 31 жаста болғ ан кезде, мен 8 жаста едім. Енді оның жасы менен екі есе ү лкейді. Қ азір менің жасым нешеде?

Жауабы: 23 жаста. Ә кесі мен ұ лының арасындағ ы жас айырмасы 23 жыл. Сондық тан ә кесінің жасы одан екі есе ү лкен болғ ан кезде ұ лы 23-ке толады.

153-154-сабақ тар. Бө лімдері бірдей

бө лшектерді қ осу жә не азайту

Сабақ тың мақ саты: «бө лімдері бірдей бө лшектер» тү сінігін бекіту, бө лімі бірдей бө лшектермен қ осу жә не азайту амалдарымен таныстыру; есеп шығ ару қ абілетін жетілдіру.

Тірек біліміп, білік дағ дыларын жетілдіру.

Ауызша жұ мысқ а балалардың «бө лімі», «алымы» деген тү сініктер мен бө лімі бірдей бө лшектерді салыстыру қ абілетін пысық тауына мү мкіндік беретін тапсырмаларды қ осамыз.

Мысалы:

- (3бө лікке бө ліп, оның 2 бө лігі алынды), деген жазу нені білдіреді?

- Бә ліштің қ айсы бө лігі ү лкен: бө лігі ме, ә лде бө лігі ме? Неліктен олай ойлайсың?

Жаң а материалды оқ ыту барысында мынадай кө рнекі қ ұ ралдарды пайдалануғ а болады:

1. а) Бақ шаның жері бірдей 12 бө лікке бө лінген. Тү ске дейін оның бө лігіне, тү стен кейін тағ ы бө лігіне кө шет отырғ ызылды. Бақ шаның қ анша бө лігіне кө шет отырғ ызылды?

Мынадай қ орытынды жасаймыз:

Бө лімдері бірдей бө лшектерді қ осқ ан кезде алымдары қ осылады, ал бө лімі ө згермейді.

ө) Бақ ша тең дей 12 бө лікке бө лінген. Жердің бө лігіне кө шет отырғ ызылды. Кө шеттер бақ шаның бө лігіне тү ске дейін, қ алғ анына тү стен кейін егілді. Тү стен кейін бақ шаның қ анша бө лігіне кө шет отырғ ызылды?

Қ орытынды жасаймыз:

Бө лімдері бірдей бө лшектерді азайтқ ан кезде алымдары азайтылады, ал бө лімдері ө згермейді.

Бастапқ ы бекіту: № 2, 3.

№8 есепке нұ сқ ау (153-сабақ). Жауабы:

№8 есепке нұ сқ ау (154-сабақ)

8∙ х =3∙ х + 45

3 х -ты алып тастаймыз

5 х = 45

155-сабақ. Санның ү лесін жә не ү лесі

бойынша санды табуғ а берілген есептер

Сабақ тың мақ саты: санның ү лесін жә не оның ү лесі бойынша санды табуғ а берілген есептерді шығ ару ә дістерін тиянақ тау, жаң а есеп тү рімен таныстыру.

Бекітуді алдың ғ ы сабақ қ а ұ қ сас етіп ө ткіземіз (бө лшектерді оқ у, жазу жә не салыстыру).

Есептің жаң а тү рімен танысу.

Мұ ндай тапсырмаларды орындағ ан кезде балалар оның желісін ұ ғ ынуы тиіс. Сондық тан есептердің мә тіндері балаларғ а тү сінікті тілде жазылуы тиіс. Санның ү лесін жә не ү лесі бойынша санды табу ережелерін тү сіндірудің қ ажеті жоқ. Бұ л биылғ ы оқ у жылының міндеті емес. Балалар есептерді орындаудың математикалық мә нін тү сінуі шарт.

Жұ мыс оқ улық тың материалына (№1) негізделеді (немесе соғ ан ұ қ сас материал пайдаланылады).

· Жалаулар неше бө лікке бө лінді?

· Бір бө лікте неше жалау бар?

· Неше бө лік алынды?

1) 450: 5 = 90 (жалау) - бір бө лікте

2) 90 • 3 = 180 (жалау) - алынды.

Ө рнек: 450: 5 • 3 = 180 (жалау)

Жауабы: 180 жалау алынды.

Балалармен бірге тұ жырым жасаймыз (оны балалардың ө здері жасап жатса тіпті жақ сы):

Санның ү лесін табу ү шін, ол санды бө лшектің бө ліміне бө леміз (шаманың бір бө лігінің неге тең екенін білу) жә не алымына кө бейтеміз (қ анша бө лік алынды).

Кері есеп ә) пунктінде берілген.

Есепті шығ ару ү шін мына сұ рақ тарғ а жауап бер:

· Бір бө лікте неше жалау бар?

· Барлығ ы неше бө лікке бө лінді?

1) 180: 3 = 90 (жалау) - бір бө лікте

2) 90 • 5 = 1450 (жалау) - барлығ ы

Ө рнек: 180: 3 • 5 = 450 (жалау)

Жауабы: барлығ ы 450 жалау.

Қ орытынды:

Ү лесі бойынша санды табу ү шін белгілі бө лікті алымына бө ліп (шаманың бір бө лігінің неге тең екенін білеміз), алымына кө бейтеміз (барлығ ы неше бө лік бар).

Бастапқ ы бекіту. № 2.

Мұ ғ алім ө ткен материалмен жұ мысты ө з қ алауынша ө ткізеді.

№9 есепке нұ сқ ау. Жауабы: Сә ния қ ораптан оң қ олғ а арналғ ан 12 қ олғ ап суырып алуы мү мкін. Бірақ келесі қ олғ аптың міндетті тү рде жұ бы табылады. Ендеше сенімді болу ү шін 13 қ олғ ап суырып алғ аны дұ рыс.

156-сабақ. Ө ткенді пысық тау

Сабақ тың мақ саты: есептің жаң а тү рін шығ ару қ абілетін нығ айту (бө лшек бойынша санды жә не санның бө лшегін табу).

Сабақ мұ ғ алімнің қ алауы бойынша ө ткізіледі.

№7 есепке берілген нұ сқ ау. Жауабы: Екі бала спорттың барлық ү ш тү рімен айналысады. Спорттың бір ғ ана тү рімен 21 адам айналысады.

157-158- сабақ. Тең деулер, тең сіздіктер, ө рнектер.