тақырып. Мәдениет және өркениет, олардың арақатынасы

Ә рбір адам ұ лттық, ә леуметтік топтың, таптың, ортаның ө кілі, яғ нинақ ты мєдениеттің ө кілі. Мә дениет дегеніміз-адамның іс-ә рекеті, оның даму формасы. Ө йткені, адам табиғ и заттар мен қ ұ былыстарды ө зін мү десіне, талап-тілегіне сай ө згертіп отырады. Мєдениет адам мен табиғ атың ө зара тұ тастығ ы, ө зара қ арым-қ атынасының тарихи дамып ө згеруінің ө лшемі. Адам табиғ атының бал баласы. Бірақ оның ө мір сұ ру қ исыны басқ а. Ол табиғ аттан тыс ө зіне жаилы ортаны, яғ ни ө зінің болмасына иман етті қ оғ амды жасау керек. Обаста мә дениет деген сө з ө зіндік лексикалық ұ ғ ым мағ ынасына «натура» /табиғ ат/ деген сө зге қ арсы ілім ретінде қ алыптасты. Табиғ аттан тыс, адам қ олынан шық анынның бә рі де мєдениет айғ ағ ы бола алады. Мә дениет ә лемі адамның ө з ә лемі, ө йткені ол адамның творчестволық, жасампаздық қ абілеттерінің жемісі. Адамзат тарихы - мә дениет тарихы. Адамдар ө здері ө мір сү ріп отырғ ан табиғ и жә не ә леуметік орта ө згертеді, дамып отырады. Осы даму процесінің нақ ты мағ ынасы мә дениет болып табылады Мә дениет адамның ө зіндік дамуы мен бара-бар процесс. Философия мә дениетті қ оғ ам дамуына тә н жалпы заң дылық тарғ а сү йеніп зерттейді. Философиялық ә дебиеттерде мә дениет ұ ғ ымы саралаудың кө п жақ тылығ ын, кө п мә нділігін еске ала отырып, олардың бә рін бір жү йеге келтіруді мақ сат ететін болсақ, онда ү рдісті анық тауғ а болады. Біріншіден, мә дениет дегеніміз табиғ аттан ө згеше, одан тыс адам қ олмен жасалғ ан қ ұ былыстар. Екіншіден, мә дениет дегеніміз ө ндірісте, ғ ылымда, ө нерде адам қ ол жеткізген жетістіктер. Мысалы, осы мағ ынада технологиялық, мә дениет, кө ркем ө нер мә дениеті, адамгершілік мә дениеті деп айтып жү рміз. Бұ л мә дениеттің нормативті сипаты. Ә рине, бұ л екі ұ рдіс те біржақ тылық ты кө рсетеді, ұ ғ ымның мә ні ашылмайды. Мә дениеттің ө зіндік концептуалдік мә ні оның адамның ө зін қ оршағ ан ортаны жетілдіріп, кө ркейтуге тырысқ ан саналы рухының ізденістерінің кө рсеткіші екендігін еске алсақ, жоғ арыда келтірілген В.М.Межуев анық тамасының дұ рысты дә лелденеді. Ө ркениет туралы мә селе философия тарихында ә р тү рлі қ ырынан кө рінеді. Біріншіден, ө ркениет дегеніміз адамзаттың даму процесіне тағ ылық тан кейін дү ниеге келген ерекше тарихи кезең. Бү л кезең нің негізгі ерекшелікрі ең бек бө лісуі арасында пайда болғ ан адамдар арасындағ ы қ арым –қ атынастар онан ә рі кең ейіп, товар ө ндірісінің пайда болуы таптардың қ алыптасуы, мемлекеттің дами бастауы. Ө ркениет бү кіл дү ние жү зілік тарихи процестің белгілі бір тиянақ ты даму саясаты. Археологтар мен ежелгі тарихты зерттеушілер бү л ұ ғ ымды дә л осы мағ ынада пайдаланып жү р. Ө ркениеттің тарихи дамуының нақ ты кезең і деп қ арастырудың е алғ аш рет Ш. Фурье ұ сынғ ан еді, осы теориялық дә стү р Л. Морган Ф. Энгельс ең бектерінде онан ә рі дамытылады. Екіншіден, ө ркениет деп салыстырмалы тұ ық талғ ан, ө зіндік ерекшелігі бар қ оғ амдастық ты атағ ан. Бұ л дә стү р И.Я.Данилевский ең бектерінде қ алыптасқ ан. Кейіннен осы концепцияны О.Шпенглер, К.Н. Леонтьев дамытқ ан. Ал ө ркениет ұ ғ ымы қ оғ амдық прогрестің кейінгі кездерінде пайда болғ ан дамуын тү сіндіреді.