Аллаһ пен Оның Елшісінің (оған Аллаһтың игілігі мен сәлемі болсын) алдындағы міндеттіліктер мәселесі туралы

Аллаһ Тағ ала былай деді:

و َ أ َ و ْ ف ُ و ا ب ِ ع َ ه ْ د ِ ا ل ل ّ َ ه ِ إ ِ ذ َ ا ع َ ا ه َ د ْ ت ُ م ْ و َ ل ا ت َ ن ْ ق ُ ض ُ و ا ا ل أ ي ْ م َ ا ن َ ب َ ع ْ د َ ت َ و ْ ك ِ ي د ِ ه َ ا و َ ق َ د ْ ج َ ع َ ل ْ ت ُ م ُ ا ل ل ّ َ ه َ ع َ ل َ ي ْ ك ُ م ْ ك َ ف ِ ي ل ا إ ِ ن ّ َ ا ل ل ّ َ ه َ ي َ ع ْ ل َ م ُ م َ ا ت َ ف ْ ع َ ل ُ و ن َ (٩ ١)

«Қ ашан серттессең дер, Аллаһ қ а берген серттерің ді орындаң дар. Анттарың ды, Аллаһ ты ө здерің е кепіл етіп бекіткеннен кейін, бұ збаң дар. Кү діксіз, Аллаһ не істегендерің ді біледі» («ә н-Нә хл» сү ресі, 91-аят).

Келісімді сақ тап-орындау Аллаһ Тағ аланы ұ лық тау болып табылатындығ ына, ал оны орындамау Аллаһ Тағ аланы ұ лық тауды бұ зу болып табылатындығ ына нұ сқ ау. Ал бұ л ө з кезегінде бірқ ұ дайшылық қ а қ арама-қ айшы келеді ә рі осы аяттың ү кіміне тү седі.

Осы аятта келісім-шарттарды сақ тап-орындаудың міндеттілігіне нұ сқ ау бар. Бұ л сондай-ақ ә лдебіреу басқ а бір адамғ а пана беретін жағ дайғ а да қ атысты, ә рі осы келісім міндетті тү рде орындалуы керек.

Осы аяттан алынатын пайдалар:

1. Аятта уә делерді жә не келісім-шарттарды орындаудың міндеттілігіне нұ сқ ау бар.

2. Аятта берілген уә делер мен анттарды бұ зуғ а тыйым салынғ андығ ына нұ сқ ау бар.

3. Аятта Аллаһ Тағ аланы «білім» сипатымен сипаттау бар, ә рі Одан еш нә рсе жасырын еместігіне нұ сқ алады.

4. Аятта келісімдер мен уә делерін бұ затын адамғ а қ орқ ыту бар.

-----------------------------------------------------------------------------------------------

Бурайда (Аллаһ оғ ан разы болсын) былай деп баяндайтын: «Аллаһ Елшісі (оғ ан Аллаһ тың игілігі мен сә лемі болсын) ә скердің қ олбасшысын немесе жасақ басшысын тағ айындағ ан кезде, оғ ан Аллаһ тан қ орқ уды ә рі ө зінің қ ол астындағ ы мұ сылмандарғ а жақ сы қ арауды тапсыратын. Ол оғ ан былай дейтін: «Жорық қ а Аллаһ тың атымен шығ ың дар, ә рі Аллаһ ү шін соғ ысың дар. Жорық қ а шығ ындар, бірақ олжа барлық адамдар арасында ә діл бө лінбейінше оны иеленіп алмаң дар, келісімдерді бұ збаң дар, ө лілердің мә йіттерін қ орламаң дар ә рі балаларды ө лтірмең дер.

Кө пқ ұ дайшылдардан болғ ан қ арсыластармен кездескенде, оларды ү ш нә рсеге шақ ыр, ә рі егер олар сол нә рселердің біреуімен болса да келіссе, онда оларды тыныш қ оя бер:

Ең алдымен оларды Исламғ а шақ ыр, ә рі егер олар оны қ абылдаса, оларды бейбітшілікпен қ оя бер, ал сосын оларғ а мухажирлерге кө шуді ұ сынып кө р, ә рі олар осыны істесе, онда мухажирлер қ олданатын барлық қ ұ қ ық тарғ а ие болатынын, ә рі оларғ а да мухажирлерге жү ктелген міндеттіліктер жү ктелетінін хабарла. Егер олар кө шуден бас тартса, онда олар шө л далада ө мір сү ретін қ атардағ ы мұ сылмандардың жағ дайында болатынын, яғ ни оларғ а Аллаһ Тағ аланың ү кімі жү ретінін хабарла. Ал олжадағ ы ө з ү лесін олар тек мұ сылмандармен бірге жиһ ад жү ргізетін жағ дайда ғ ана алатын болады.

Ал егер олар (Ислам қ абылдаудан) бас тартса, олардан жизия (жан басы немесе жер салығ ын) тө леулерін талап ет, ә рі егер олар келіссе, оларды тыныш қ оя бер.

Ал егер олар жизия тө леуден де бас тартса, онда Аллаһ тан кө мек сұ рай отырып, оларғ а қ арсы соғ ыс. Ал егер сен дұ шпанды қ амалда қ оршауғ а алсаң, ә рі олар (сенен) Аллаһ тың атынан уә де жә не Оның Пайғ амбары атынан уә де алғ ысы келсе, оларғ а Аллаһ тың атынан уә де мен Оның Пайғ амбары атынан уә де берме. Бірақ оларғ а ө зің нің атың нан уә де жә не ө з адамдарың ның атынан уә де бер. Ө йткені егер сен жә не сенің адамдарың ө з уә делерің ді орындамасаң дар, бұ л Аллаһ пен Оның Пайғ амбарының атынан берілген уә дені орындамау кү нә сынан жең ілірек болады. Егер қ амалда тұ тқ ынғ а тү скендер сенен ө здеріне қ атысты Аллаһ тың ү кіміне сай шара қ олдануың ды ө тінсе, оларғ а Аллаһ тың ү кіміне сә йкес шара қ олдануғ а келіспе, алайда олардың ү стінен ө з ү кімің ді орнат, ө йткені сен олардың ү стінен Аллаһ тың ү кімін орната алуың немесе орната алмауың белгісіз» (Муслим, 1731).

Бұ л хадисте кә пірлерге Аллаһ тың атынан жә не Оның Елшісінің атынан уә де беруге тыйым келеді, ө йткені адамдар оны орындай алмайды, ал бұ л орасан зор қ ылмыс болмақ, себебі адам сонысымен Аллаһ тың атынан берілген келісімді немесе уә дені бұ зғ ан болады, ал бұ л бірқ ұ дайшылық қ а қ арама-қ айшы.

Хадистен алынатын пайдалар:

1. Хадисте Аллаһ Тағ аланың жолында жиһ адқ а ә скер немесе кішігірім жасақ аттандырудың заң дылығ ына нұ сқ ау бар.

2. Хадисте жиһ ад дү ниелік бір нә рсеге қ ол жеткізу, немесе біреудің ү стінен билік жү ргізу, немесе ө з қ ажеттілігің ді қ анағ аттандыру ү шін емес, Аллаһ Тағ аланың Сө зін ұ лық тау ү шін жә не жер бетінде кү пірліктің іздерін ө шіру ү шін жү ргізілуі керектігіне нұ сқ ау бар.

3. Хадисте ә скербасыларын тағ айындаудың заң дылығ ына нұ сқ ау бар.

4. Хадисте елбасшы осы ә скерлердің ә скербасыларына ө сиет-насихат беруі керектігіне ә рі оларғ а жиһ ад уақ ытысындағ ы іс-амалдар жоспарын тү сіндіріп беруінің заң дылығ ына нұ сқ ау бар.

5. Хадисте жиһ ад тек мұ сылмандардың билеушісінің рұ қ сатымен ә рі оның нұ сқ ауымен ғ ана жү ргізілетініне нұ сқ ау бар.

6. Хадисте адамдармен соғ ысуды бастамас бұ рын, ә уелі оларды Исламғ а шақ ыру керектігіне нұ сқ ау бар.

7. Хадисте жизияны барлық кә пірлерден алу керектігіне нұ сқ ау бар.

8. Хадисте ө лілерді (мә йіттерді) ұ сқ ынсыздауғ а тыйым салынғ андығ ына нұ сқ ау бар.

9. Хадисте олжаларды тонауғ а жә не келісімді орындамай қ оюғ а тыйым салынғ анына нұ сқ ау бар.

10. Хадисте Аллаһ тың жә не Оның Пайғ амбарының (оғ ан Аллаһ тың игілігі мен сә лемі болсын) атынан берілген уә делерді қ ұ рметтеуге, ә рі Аллаһ пен Оның Пайғ амбарының атынан берілген уә де мен мұ сылмандардың атынан берілген уә денің арасында айырмашылық бар екеніне нұ сқ ау бар.

11. Хадисте тыйым салынғ ан нә рсеге тү спес ү шін, кү мә нді нә рседен бас тартудың қ ажеттілігіне нұ сқ ау бар.

12. Хадисте ыждағ ат жасаушы адам (мужтаһ ид) ә лденені дұ рыс істеуі де, қ ателесуі де мү мкін екеніне, ә рі Аллаһ тың ү кімдері мен ғ алымдардың ү кімінің арасында айырмашылық бар екеніне нұ сқ ау бар.

13. Хадисте егер адам екі жамандық тың бірін таң дауғ а мә жбү р болса, ол кішісін таң дауы керектігіне нұ сқ ау бар.

14. Хадисте ә лдебір қ ажеттілік қ ысқ ан жағ дайда (ижтиһ ад) ыждағ аттылық танытудың міндеттілігіне нұ сқ ау бар.

------------------------------------------------------------------------------------------------

АЛПЫС ТӨ РТІНШІ ТАРАУ: