Глоссарий. 1. Программа орындалуын басқаруға Run менюінің мына командалары қолданылады: Команда Сипаттамасы Run (F9) Программа

1. Программа орындалуын басқ аруғ а Run менюінің мына командалары қ олданылады:

Программа жұ мысын тоқ татып (ү зіліс) жә не басқ аруды Delphi ортасында беретін бақ ылаушы тоқ тату нү ктесінің программада оператор анық тайды. Ү зіліс нү ктесі View \ Debug Windows \ Breakpoints опциялары арқ ылы беріледі. Негізінде ү зіліс нү ктесін орнататын жолдың сол жақ бұ рышына тышқ анның сол кнопкасымен сырт еткізген дұ рыс.

Айнымалының немесе ө рнектің кү йін View \ Debug Windows \ Watches опциялары арқ ылы шақ ырылатын арнайы терезе арқ ылы бақ ылауғ а болады.

Ағ ымдағ ы айнымалы мә нін < Ctrl> + < Ғ 7> клавиштері арқ ылы шақ ырылатын Evaluate \ Modity терезесінің кө мегімен ө згертуге болады.

Expression жолында айнымалына енгізу керек, Modity кнопкасын басып одан кейін NewValue жолында жаң а мә нді енгізу керек.

1. Дайындык жұ мысы

1.1. Ө з каталогың ызда Lab 4 каталогын қ ұ рың ыз.

2. Алдымен ө ткендегі мысалды кү рделендіріп кө рейік. Қ осымша - мысалды жү ктең із. File\ Open командаларын орындаң ыз. С: Delphi\ Fam \ Lab4. Қ осымшада ә р студенттің орта балы, қ ыздар мен ұ лдардың орта балы, жалпы орта бал есептеледі. Бастапқ ы информация: фамилия, жынысы, ә р студенттің бағ асы. Фамилия біржолды редактор терезесінде енгізіледі. Жынысы TRadioGroup кө мегімен енгізіледі. Бағ алар таблицағ а енгізіледі. Есептеу белгісі Tradio Group компонеті кө мегімен беріледі.

2.1. Қ осымша тереземен танысың ыз. Қ осымшада қ олданылатын компоненттер таблицада келтірілген. Таблицада ө згертілген қ асиеттер мә ні кө рсетілген.

2.2. Программамен танысың ыз.

Const nn = 20; mm = 5;

// оқ ушылар саны max = 20.

// емтихан саны max = 5.

pp: array [0..1] Of String[1]=('m', 'g');

// жынысты анық тайтын массив.

var

Form1: TForm1; n: Integer;

f: array [1..nn] of String [30];

p: array [1..nn] of String[1];

a: array [1..nn, 1..mm] of Real;

ss: Array [1..nn] Of Real;

// n- ағ ымдағ ы оқ ушы нө мері, оқ ушылар саны.

//f- фамилиялар массиві

//р - жынысты анық тайтын массиві.

// а- бағ алар массиві

// s -оқ ушылардың орта балын анық тайтын массив.

implementation

{$R *.DFM}

procedure TForm1.BitBtn1Click(Sender: TObject);

// " Жазу" кнопкасының оқ иғ асы.

// Фамилиясы жә не жынысы енгізіледі.

// Фамилия таблицаның белгіленген бағ анына кө шіріледі.

begin

n: = n+1;

f[n]: = Edit1.Text;

p[n]: = pp[RadioGroup1.ItemIndex];

StringGrid1.Cells[0, n]: = f[n];

Edit1.SetFocus; Edit1.Clear;

end;

procedure TForm1.FormActivate(Sender: TObject);

// Таблицаның белгіленген жолының мә нін енгізетін оқ иғ а.

begin

n: =0;

Edit1.SetFocus;

With StringGrid1 Do

Begin

Cells[1, 0]: ='Физика'; Cells[2, 0]: ='Математ.';

Cells[3, 0]: ='Тарих'; Cells[4, 0]: =Шет тілі';

Cells[5, 0]: ='Орта балл';

End;

end;

StlringGrid1.SetEditText оқ иғ асы алдың ғ ы қ осымшада келтірілді. Осы оқ иғ а ө ң деуші текстін тағ ы қ арастырайық.

procedure TForm1. StringGrid1SetEditText (Sender: TObject; ACol, ARow: Integer;

const Value: String);

Var b: Real; j: Byte;

begin

With StringGrid1 Do

Begin

If Value = '' Then Exit;

Try b: = StrToFloat(Value)

except ShowMessage('Символ дұ рыс емес! '); b: =0

End;

If (b< 1) or (b> 5) then Begin Cells[Acol, ARow]: =''; Exit; End;

Cells[Acol, ARow]: =Value;

a[arow, Acol]: =b;

SS[aRow]: =0; For j: =1 To 4 Do SS[aRow]: =SS[aRow]+a[aRow, j];

SS[aRow]: =ss[aRow]/4;

Cells[5, aRow]: = FormatFloat('##.##', SS[aRow])

End;

end;

Орта балды есептеу:

procedure TForm1.RadioGroup2Click(Sender: TObject);

//Оқ иғ а есептеу белгісін ауыстырғ анда пайда болады.

Var S: Real; k, i: Byte;

begin

S: = 0; k: =0;

With RadioGroup2 Do

Begin

Case ItemIndex Of

0: Begin //Ұ лдар орта балын еcептеу.

For i: = 1 to n Do

If p[i]='m' Then Begin S: = S+ss[i]; k: =k+1 End;

If k=0 Then S: =0 Else S: = S/k;

End;

1: Begin //Қ ыздар орта балын есептеу.

For i: = 1 to n Do

If p[i]='g' Then Begin S: = S+ss[i]; k: =k+1 End;

If k=0 Then S: =0 Else S: = S/k;

End;

2: Begin // Жалпы орта балды есептеу

For i: = 1 to n Do S: = S+ss[i];

If n=0 Then S: =0 Else S: = S/n;

End;

End;

// Редактор терезесіне нә тижені шығ ару.

Edit2.Text: = FormatFloat('##.##', S);

end;

end;

2.3. Кө ң іл аударың ыз. String Grid1 компонентінің OnClick оқ иғ асы бар. Ол Radio Group2 арналғ ан On Click оқ иғ асымен бірдей.

3. Қ осымша компиляциясы жә не жө ндеу

3.1. Қ осымшаны жө ндеуге дайындау.

3.1.1. Алдымен арнайы жолмен қ осымшаны компиляциядан ө ткізу керек. Project\ Options командаларын орындаң ыз жә не Compiler бетін таң даң ыз. Бұ л бетте мына опцияларды белгілең із: Debug Information, Local Symbols жә не Referince Info. Бұ дан кейін Project \ Compile (< Ctrl + f9>) командаларын орындаң ыз. Енді қ осымша жө ндеуге дайын.

3.1.2. View \ Debug Windows \ Watches командаларының кө мегімен бақ ылау терезесін шақ ырамыз. Бақ ылау терезесі жө ндеу режимінде осы терезеде кө рсетілген ө рнек мә ні ө згерісін бақ ылауғ а қ олданылады. Жаң а ө рнек қ осу ү шін терезеге тышқ анның оң жақ кнопкасын сырт еткізің із жә не Add Watch опцияларын таң даныз. Expession жолында ACol мә нін енгізің із. Repeat Count терезесі мә ліметтер массивіндегі кө рсетілген элементтер санын анық тайды. Digits терезесі нақ ты мә ліметтердің мә нді цифрларын кө рсетеді. Enabled айырғ ышы ө рнекті есептеуді рұ қ сат етеді немесе рұ қ сат етпейді. Қ алғ ан элементтер кө рсетілген мә н тү рін анық тайды. Жө ндеу режимінде ағ ымдағ ы кез- келген айнымалының мә нін кө руге болады. Курсормен кө рсетсе жеткілікті.

3.1.3 Екі бақ ылау нү ктесін белгілең із: программаның таң далғ ан жолының сол жағ ына тышқ анмен сырт еткізің із. (АСоl жолын таң даң ыз).

3.2. Программаны орындаң ыз. Одан кейін программаны жол бойынша орындаң ыз. Курсор қ ойылғ ан айнымалы мә нін қ араң ыз.

3.3 Жө ндеудің басқ а ә дістерін қ араң ыз, мысалы Rin To Cursor, Program Pause, Program Reset.

Қ осымшада TBitBtn кнопкасының жаң а қ асиеті қ аралды.

Лабораториялық жұ мыс №5

Тақ ырыбы: Delphi проектісінің кұ рамы. Проектілер менеджері. Проект параметрлерін белгілеу

Мақ саты: Delphi проектісінің қ ұ рамымен танысу жә не проектілерді басқ аруды ү йрену.

Материалдар жә не қ ұ ралдар: дә ріс конспекстісі, Дельфи программалау ортасы

Жұ мыстың мазмұ ны жә не орындалу тә ртібі:

1. Теориялық материалды оқ у

2. Вариант бойынша тапсырмаларды орындау

3. Бақ ылау сұ рақ тарына жауап беру

4. Орындалғ ан жұ мыс жө нінде есеп беру

Лабораториялық жұ мыс бойынша есеп:

1. лабораториялық жұ мыс №5

2. тақ ырыбы, тапсырма варианты

3. Есепті шешу алгоритмі

4. Программа листингі

5. блиц-тестке жауап беру

Тапсырма: Екі /ү ш модульден тұ ратын қ осымша қ ұ рың ыз

Блиц-тест:

1. Программаның

for i: =1 to 6 do

begin
clrscr;
write ('*');
end;
бө лігі орындалғ андаэкранғ а шығ атын нә тиже:

а) 1 жұ лдызша

б) ешқ андай жұ лдызша шық пайды

в) экран таза болады

г) қ атарғ а 6 жұ лдызша шығ ады

д) бағ анғ а 6 жұ лдызша шығ ады

Бақ ылау сұ рақ тары:

1. Проектілер. Проектілер менеджері.

2. Қ осымшалар. Қ осымшалар шаблоны.

3. Delphi-дегі библиотекалық модульдер.

4. Стандартты процедуралар мен функциялар.

5. Математикалық процедуралар мен функциялар.

6. Нақ ты сандармен жұ мыс жасауғ а арналғ ан процедуралар мен функциялар.

7. Проект кұ рамы.

8. Delphi ИӨ О-дағ ы тү зету жә не кескіндеу компоненттері. Олардың қ ызметі жә не оларды салыстыру.

9. Диалогтық форма.