Жылыжайда қияр дақылын өсіріп күту

Алдымен кө шеттерді дайындау қ ажет, ол 25 кү ннен кем болмауы керек. Қ иярды жылыжайда кү ту-топырақ ты ө ң деу, жылыжайды желдетумен суарудан тұ рады. Жылыжайда қ иярды ө сіруде ең басты атқ арылатын жұ мыстар – суару, топырақ ты қ опсыту, тың айтқ ыштармен ү степ қ оректендіру жә не желдету. Сонымен қ атар басты назарды жылу мен топырақ қ а аудару қ ажет. Қ ияр жақ сы ө суі ү шін – ылғ алдылық қ ажет. Қ ыста қ иярды тек ертең гі уақ ытта жә не жылы кү ндері суару керек. Суаратын су жылы болуы керек (20-22°С), ө йткені суық су аса қ ауіпті ауруды қ оздырушы болып табылады. Суды аптасына 2 рет беру қ ажет, егер кү н жарық ыстық болса, онда суаруды кү нара жү ргізуге болады. Жылыжайдағ ы топырақ жақ сы ауа ө ткізгіш, қ опсығ ан тү рде болуы қ ажет. Сонымен қ атар жылыжайды желдетіп тұ ру қ ажет, кү н ыстық та оның терезелері кү ні бойы ашық тұ рғ аны пайдалы. Кө кө ніс дақ ылдарынан мол ө нім алу ү шін кө ң ді беруге болады, қ иярдың тамыры ә лсіз болып келеді, ол бар болғ аны 20 см-­ге дейін таралып ө седі. Сондық тан ө сімдіктер топырақ тың қ ажетіне сезімтал келеді. Кө ң ді азотпен байытып, қ иярды минералдық тың айтқ ыштармен ү степ қ оректендіруге болады. Бү кіл жаз бойы жылыжайдағ ы қ ияр дақ ылын тың айтқ ыштармен 5 рет ү степ қ оректендіруге болады. Ең алғ аш ү степ кезектендіруді ө сімдіктің гү лдеуі кезінде береді, ал жеміс бере бастағ ан кезде тағ ыда 4 рет ү степ қ оректендіру қ олданылады. Тың айтқ ыш ретінде қ ұ с саң ырығ ы мен коровякты қ олдануғ а болады, ал оларды «Кормилец», «Идеал», «Плодородие», «Исполин», т.б. тың айтқ ыштар қ оспасымен алмастыруғ а болады, міндетті тү рде калий тың айтқ ышын беру қ ажет. Біраз суық тан кейін кү н жылына бастағ анда – жылыжайдағ ы қ ияр дақ ылын аммиак селитрасымен ү степ қ оректендіру қ ажет, оның ерітіндісін арнайы қ ұ бырлармен тамшылатып суару арқ ылы беруге болады. Егер кү н суық болса, тамырлардың ө суін қ амтамасыз етіп тұ руы ү шін аммиак селитрасын тамырдан тыс ү степ қ оректендіру арқ ылы беруге болады.

Жылыжайда қ иярдың тұ қ ымын жерге отырғ ызғ ан соң оның ең басты жауы – суық. Одан кейін кү н жылына бастағ ан кезде жоғ ары температура да ө те қ ауіпті. Сонымен қ атар қ ияр ө німіне мынандай факторлар елеулі ә сер етеді:

1. Ө те жиі себілген ө скін, ө йткені мұ ндай жағ дайда қ оректік элементтер жетіспесе, аурудың таралуына мү мкіндік туады. Қ ияр сортына байланысты 1 ауданғ а 2-ден 4-ке дейін ө сімдік егуге болады.

2. Дұ рыс желдетпеу (сквозняк) – қ ияр дақ ылының ө сіп-дамуына абсолютті қ арама-қ арсы кері ә сер етеді. Жылыжайдың терезелері мен есіктерін оның ішіндегі температура 30°С-дан асқ ан кезде ғ ана тек бір жағ ынан ғ ана, кезекпе-кезек ашу керек. Температураның кү рт ө згеруін болдырмау қ ажет.

3. Артық кө лемдеу суғ ару. Қ ияр артық суғ арудан ауыра бастайды, ө йткені тамырдың дамуына оттегі жетіспейді. Суару нормасы 1 -ге 1-2 шелек су (10-20 л). Ө сімдік гү лдей бастағ анда, суару нормасын кемітіп, одан кейін қ айтадан нормағ а сә йкес қ айтадан суару қ ажет.

4. Жылыжайдағ ы ө сетін қ ияр дақ ылдарын міндетті тү рде қ ырқ ып, сиретіп, формировка жасап тұ ру қ ажет.

5. Мезгілімен ө німді жинамау. Ө з уақ ытымен терілмеген қ ияр ө німі, жаң адан пайда болатын жемістерді кешеуілдетеді. Ретсіз, сирек ө з уақ ытында жинамау ө німді жә не оның сапасын кемітеді. Қ ияр дақ ылы ө німді толық бере бастағ анда 1-2 кү нде ө німді жинап тұ ру қ ажет.

Жылыжайда қ ияр дақ ылының ө німін қ алыптастыру ережелері:

1. Тұ қ ымды отырғ ызғ аннан соң 10-15 кү н ө скеннен кейін шпагатпен жоғ ары жақ тағ ы сым темірге байлау керек.

2. Ең басты сабақ ты қ алдырып, бү йірден шық қ ан ө німдерді шырпып отыру керек.

3. Бірінші 4 негізгі жапырақ шық қ анда, яғ ни гү лдеуі басталғ ан кезде, оларды шырпып қ ажет.

4. Одан кейінгі 5-6 бү йірлік ө скіндердің ұ зындығ ын 20 см-ге дейін қ алдырып, олардың ү стінгі жоғ ары бө ліктерін шырпу керек.

5. Одан жоғ ары ө скінді 30-40 см қ алдырып, олардың ү стің гі жоғ арғ ы бө ліктерін шырпу қ ажет.

6. Жоғ арғ ы жақ тағ ы сымғ а жеткенде, ө скіндердің ұ зындығ ын 40-50 см қ алдырып, негізгі ө скінді сымнан асырып тө мен қ ұ латып, ұ зындығ ы 60см-ге жеткенде ұ шын шырпу керек.

Қ ияр дақ ылы тым қ алың болып кетпеу ү шін, ә сіресе, астың ғ ы бө ліктері – олардың артық ө скіндерін шырпып тұ ру қ ажет. Бү йір ө скіндерді де шырпып тұ ру керек. Шырпуды ертең гісін жү ргізген дұ рыс. Астың ғ ы 3-4 жапырақ тар мен салынғ ан тү йнектерді толығ ымен тезірек кесіп алып тастау керек. 4 тү йіннен бастап салғ ан тү йіндерге тиіспеу керек, тек оның бү йір ө скіндерін бір жапырақ қ алдырып шырпып отыру қ ажет. Шырпуды 6 жапырақ тан бастап екіжақ ты жү ргізу керек, ең жоғ ары биіктікке жеткен соң, бү йірлік ө скіндерді 3 жапырақ қ а дейін шырпиды (5.14-сурет).

5.14-сурет. 0-зона. Сабақ тың астың ғ ы бө лігінде 2-3 жапырақ пайда болғ анда, олардың бү йір ө скіндерін жапырақ тарғ а тиіспей кесіп отыру керек. Бұ л сабақ тың астың ғ ы бө ліктері қ алың ө спей желдетіліп отырылуы ү шін қ ажет, ө йткені жапырақ қ алың болса, тамыршірігі пайда болуы мү мкін.

1-зона. Сабақ тың 3-4 тү йіндерде – бү йір ө скіндерінде пайда болғ ан қ иярдың біреуін ғ ана жә не 2-3 жапырақ ты қ алдырып ө су нү ктелерін шырпу қ ажет.

2-зона. Негізгі сабақ тың орта бө лігіндегі 3-4 тү йіндерде 2 қ ияр мен 2 жапырақ тан қ алдыру керек.

3-зона. Сабақ тың жоғ арғ ы жағ ынан 3 қ ияр мен 3 жапырақ тан қ алдыру қ ажет.