Студопедия

Главная страница Случайная страница

Разделы сайта

АвтомобилиАстрономияБиологияГеографияДом и садДругие языкиДругоеИнформатикаИсторияКультураЛитератураЛогикаМатематикаМедицинаМеталлургияМеханикаОбразованиеОхрана трудаПедагогикаПолитикаПравоПсихологияРелигияРиторикаСоциологияСпортСтроительствоТехнологияТуризмФизикаФилософияФинансыХимияЧерчениеЭкологияЭкономикаЭлектроника






Пияз тұқымын себу. Пиязды сақтау технологиясы






Пиязды ө сіру кезіндегі басты мақ сат – жақ сы ө нім алу, ол ү шін тұ қ ымды жер учаскесінде біркелкі себу керек. Тұ қ ымды себу кезінде: тұ қ ымның сапасына, топырақ тың қ ұ нарлығ ына, еккен жердің ылғ ал тү су мө лшерін ескеру қ ажет.

Пияз біржылдық дақ ыл ретінде ө сіріледі. Пияз егілетін жерді кү зде жыртып тастау керек. Ерте кө ктемде егістікті тырмалайды. Егу алдында культивациялаудан бұ рын егістікке тың айтқ ыш енгізіледі. Пияздың қ атар аралық тары 45 см болатын қ атарлап егу тә сілімен пиязғ а арналғ ан сеялкамен себеді. Себу нормасы 8-10 кг/га. Тұ қ ымның ену терең дігі 1, 5-2, 0 см-ге дейін, ал жең іл топырақ та 2, 5-3, 0 см

Вегетациялық кезең і кезінде 7-8 рет суарылады. Суарғ ан соң 1-2 кү ннен кейін топырағ ы қ опсытылады.

Арамшө пті егістіктегі шығ ымына қ арай отайды, кем дегенде, 4 рет арамшө п отау керек. Жинап алуғ а бір ай қ алғ ан кезде суару тоқ тайды. Кө к пияз жаппай жатып қ алғ ан соң пияз жинала бастайды да, ү сік пен жауын­шашын басталғ анда дейін пияз жинау аяқ талады. Жинап алғ ан соң пиязшық ты кептіріп барып қ ана сақ тауғ а жіберуге болады.

Пияздың шалқ ын тә різді жә не сарымсақ порей тү рлері басқ аларына карағ анда сақ тауғ а тө зімді келеді. Сақ тағ анда ә ртү рлі тә сілдер пайдаланылады. Орта есеппен пияздың қ ұ рамында су 65-90%, судан басқ а 2-6% дейін кө міртекті косылыстар болады. Пияздың қ андай тү рі болсын сақ тағ андағ ы салмағ ының кемуі, кұ рамындағ ы судың кө п-аздығ ына байланысты. Судың басым болуы оғ ан қ олданғ ан агротехника жә не де бір жерден екінші жерге тасу жолының жақ ын алыстығ ына байланысты. Ұ зақ жолғ а тасылса, сорты мү жіліп, бір-біріне сығ ылысып кұ рамындағ ы су азаюмен катар тез бұ зылады.

Сыртқ ы қ абығ ы қ ұ рғ ақ, зақ ымданбағ ан болса, ә ртү рлі микроорганизмдердің енуінен сақ тайды. Сыртқ ы кабығ ы калың болса, егістік жерден кеш жиналса, сорттарына қ арай ұ зақ уақ ыт сақ тауғ а шыдайды.

Репчатты пияз. Қ азақ стан жерінде егілетін пияз сорттарының пиязшық тары ұ зақ уақ ыт, тыныштық кү йден ө теді. Осы кездегі сақ тауғ а тө зімділігіне қ арай олар ү ш топқ а бө лінеді. Сақ тауғ а шыдамды жә не орташа шыдамды, шыдамсыз сорттар болып айырылады. Сақ тауғ а шыдамды пияздар пайдалануғ а жарамды пияздар қ атарына жатады. Олар 7-8 ай, кү зден бастап сә уір, мамырғ а дейін сақ талып ұ зақ уақ ыт тыныштық кезең ді ө ткізеді. Қ ысқ а мерзім ішінде тыныштық кезең ді ө ткізетіндер 2-3 ай уақ ыт сақ талады. Сақ талатын жер таза, кұ рғ ақ, қ алдық заттары шығ арып тасталғ ан, алдын ала дезинфекция жасалғ ан орындарғ а қ ойылса, тө зімділігін жақ сартады.Ол сақ талатын жер кү кіртпен тү тінделіп немесе формалин шашып тазартылады. Бір текше метр жерге кү кірттің 50-100 грамын жандыру қ ажет. Ол кезде пияз сақ талатын жердің жылылығ ы 10°С болса пайдалы, онан тө мен болғ ан жағ дайда. жандырылғ ан кү кірттің пайдасы болмайды.

Дезинфекция жасағ анда пиязшық салынып қ ойылатын ыдыстарғ а да 1% формалин бү ркіп тазартылады. Ыдыс кө леміне байланысты бір шаршы метр жерге 0, 25 литр ерітінді шашылады. Мұ нан кейін, ол жер 24 сағ ат бойы жабық тұ рады. Бұ ғ ан қ осымша 2.5 кг ә кпен 100 грамм кү кіртті мыс қ осылып, 10 литр су да ерітіліп шашылады.

Пиязшық салқ ын жә не жылы жерде ұ сталып та ұ зақ уақ ыт сақ талады. Жылылығ ы 0-12 градус болып, ылғ алдылығ ы 60-65%-да, 10-15 кү н, онан кейін 1-3°С жылылық та соншалық уақ ыт ұ сталады. Мұ ндай жерде сақ талмас бұ рын 4-5 кү н 30-35 градус жерде кептіріледі. Онан кейін 18-20 градус жылылық та қ айта сақ талады. Майда пиязшық тарды ә ртү рлі температурада ұ стап сақ тауғ а болады. Сақ талмас бұ рын пиязшық ә ртү рлі баптаудан ө теді. Ол ү шін 1 тонна пияздың ү стіне 15-20 кг ә к шашады. Ә ктің адам организміне зияны жоқ. Пайдаланғ ан ә к ә ртү рлі микроорганизмнің дамуына мү мкіндік бермей пиязшық ты шіруден сақ тайды. Қ оймалар мен басқ а орында сақ тайтын пияздар ә рбір жерге ү йіліп қ ойылады. Ү йілген пияздың қ алың дығ ы 30 см болады немесе жә шікке салып қ ойылады. Сауда орындарында сақ талып сатылатын пияз 30-50 сантиметр қ алың дық та, бө ліп-бө ліп жиналып, 0, 2 градус жылылық та ауаның ылғ алдылығ ы 75-80% жерде ұ сталады. Мұ нан жоғ ары температурада сақ талса, пияз тамырлары шығ ып кө ктеп кетеді. Ондай пиязшық тар сақ тауғ а жарамсыз болады. Ұ зақ уақ ыт сақ талатын пияздар (7-8 ай) 1-2 рет аудармаланып, бұ зылғ аны тазартылады. Дү кендерде сатылатындары 0 градуста сақ талады. Сонда да онан 5% жарамсыздары шығ ады.

Салатты деп аталатын пияздың сақ талу шыдамдылығ ы тө мен. Егістік жерден жинап алғ аннан кейін 3-4 айдан артық сақ тауғ а тө зімділігі жетпейді. Егістіктен жиналғ ан пиязшық шыдамдылығ ының артуы жинау уақ ытысына да байланысты. Пиязшық мойнындағ ы жапырағ ы солып немесе босап қ урай бастағ анда жиналғ андары кө пке дейін сақ тауғ а тө зімді келеді. Кө пшілік жағ дайда жапырақ тарын кесіп, кептіріп сақ тауғ а қ ояды. Мұ ндай сақ талғ ан пияздың жарамдылығ ы тө мен болуымен қ атар ұ зақ уақ ыт сақ тауғ а шыдамайды. Пиязшық тың жоғ арғ ы жағ ындағ ы жапырағ ы қ урап қ алғ анда жиналғ ан пиязшық тар, ылғ алды аудандарда кө бірек ауруғ а ұ шырап, шығ ыны кө п болады. Кү згі жауын-шашыннан бұ рын кұ рғ ақ кү ндері жиналғ ан дұ рыс. Ф. А. Ткаченко (1963 ж.) Украина жағ дайында пиязшық ты сақ тау егістіктің кұ нарлығ ына байланыстылығ ын анық тағ ан. Егістік жердегі пиязғ а кө рсетілген нормадан артық органикалық -минералдық тың айтқ ыш берілгенде ө нім артқ анымен, онан 10-24% сақ тауғ а шыдамдылығ ы жарамсыз пияз шық қ ан. Кө рсетілген норма бойынша органикалық -минералдық тың айтқ ыш берілген жердің пиязшық тарының тө зімділігі артық болды.

Пиязшығ ы ірі болса, ондағ ы етті қ абаттары қ алың, аралығ ы қ уыс бос болып келеді. Сондық тан да олардың сақ тауғ а шыдамдылығ ы тө мен келеді. Орташа мө лшерде тың айтқ ыш берілген жердің пиязының сақ тауғ а тө зімділігі басқ аларына қ арағ анда артық болды.

Кү зде егістік жерден жиналғ ан пиязшық тар ашық кү ндері немесе қ ұ рғ ақ жерде кептіріліп, сақ тауғ а іріктеледі. Сырты зақ ымданбағ ан, толық ө сіп жетілген біркелкі пиязшық тар бірың ғ ай жиналады.

Пиязды сақ тағ анда бірнеше тү рлі тә сілді пайдаланып сақ тауғ а болады. Ә сіресе, жылы жерде, салқ ын жерде, қ армен жауып та тө зімділігі анық талды. Соның бірі – жылы жерде сақ тау. Пиязшық сақ талатын жер қ ұ рғ атылғ ан іші тазартылып кү ні бұ рын дайындалады. Сыртқ ы қ абығ ы қ ұ рғ атылғ ан, пиязшық тар арнаулы орында 30-35 см қ алың дық та жайып тасталады. Бұ л орынның жылылығ ы 18-20°С тө мен болмайды. Ауасының ылғ алдылығ ы 65-70 пайыз болады. Мұ ндай жерге ө те ірі пиязшық тар жә не орташа мө лшердегі пиязшық бірың ғ ай іріктеліп жиналады. Жиналғ аннан кейін 10-15 кү ннен кейін бақ ыланып тұ рылады. Егерде шыдамдылығ ы тө мендеп кететін болса, іріктеу жұ мыстарын жү ргізеді. Ішіндегі зиянданғ андары айырып алынып тасталынады. Пиязшық тары кө ктейтіндей болса, желдеткішпен желдетіп алынады да, аз да болса сақ талғ ан жердің температурасын кө тереді. Шыдамдылығ ын анық тағ анда ә р жердегі пиязшық тан 10-12 кг бө ліп алып ө лшеп, салмақ тарының орта мө лшері шығ арылады. Сақ тауғ а алғ ашқ ы қ ойылғ ан кездегі салмағ ы мен сақ талғ андағ ы салмақ тарының айырмасы шығ арылып отырылады. Егер пиязшық тың салмағ ы кө п кемісе, бө лменің жылылығ ын 18°С тө мендетіп те ұ стауғ а болады.

Жылы жерде сақ тау. Сақ талатын пиязшық диаметрі кемінде 2 см кептірілген болуы керек. Алғ ашқ ы қ ойылғ ан кезде жылылық 20°С, мұ нан кейін біртіндеп 30-35°С-қ а дейін кө теріледі. Осылай кө терілгенннен кейін жылылық температура қ айтадан 18-20°С тө мендетіледі де, қ ашан аяз болғ анша сақ талады. Мұ нан кейін 1-3°С температурада сақ талады. Енді кө ктемде 20-30 кү н қ алғ анда қ айтадан температура +30°С градусқ а жеткізіліп, 2-3 кү н ұ сталады. Мұ нан кейін +18-20°С температура ауа райы толық жылығ анғ а дейін сақ талады. Кө ктем басталғ ан соң қ айтадан +40°С-та сегіз сағ ат қ ыздырылады. Мұ ндай жағ дайда кейбір ауру спораларының ө суіне мү мкіндік болмайды да, егілген пиязшық тың біркелкі ө суі жақ сарады. Жылы салқ ын жерде сақ талғ ан пиязшық ауасының ылғ алдылығ ы 60-70 пайыз болуы керек. Мұ ндай жылылық та ұ стау ү шін сақ талғ ан қ оймағ а от жағ ып жылытылып тұ рады.

Қ арлы ә діс бойынша сақ тау. Сақ талатын майда пиязшық тар ірі пиязшық қ а қ арағ анда, 30-40 пайызғ а дейін салмақ тары кем, ә сіресе, жиналғ ан жердегі пиязшық тың ү стің гісі астың ғ ы қ абатына қ арағ анда кө бірек келеді. Минус 1-2º температурада сақ талғ ан майда пиязшық тың салмағ ы аз кемиді. Егер диаметрі 1см пиязшық 5 ай сақ талса 0, 4-1%-ғ а дейін, ал диаметрі 1-2 см болса, 0, 6-4%, ірілігі 2-2, 5 см болса, 2-8% салмақ тары кем болады.

Салқ ын жерде сақ тау. Салқ ындық та пиязды сақ таудың ә ртү рлі тиімді тә сілдері бар. Бірақ оның ішінде пиязшық тың ірі-ұ сақ тығ ына сақ тау шаруашылық қ а тиімді. Пиязшық диаметрі 1 см болса, 0-2°С температурада сақ талады. Егер пиязшық диаметрі 1-2 см немесе ірілігі 2 сантиметрден артық болса, сорттарына қ арай ә ртү рлі температурада яровизацияланады.

Егістік жерге себілегін пиязды сақ тау. Егістік жерге себілетін пиязшық қ ыс бойы арнаулы орында сақ талып, сонан кейін кө ктемнен бастап себілетіндігі белгілі.

Себілетін пиязшық тар 1-5° С салқ ындық та сақ талып жә не екінші жерде ±10°С сақ талғ анда, ауаның ылғ алдылығ ы 75-80% болды. Бұ лардың ә рқ айсысын сақ талу жағ дайына байланысты бө лек егілгенде жылы жерде сақ талғ ан пияздар тегіс, бірдей уақ ытта гү лдеп ерте тұ қ ымын береді.

Бұ дан басқ а пияз сақ талатын жердегі пиязды, 1-1, 5 м қ алың дық қ а жауып та сақ тау тә сілдері бар. Ол жерге 30-50 см қ алың дық та пияз салынып, беті кө рсетілген қ алың дық қ а жауып тасталады. Мұ ндай жерде сақ талатын пияз бір-екі жеті кептріледі. Кептірудің соң ғ ы кезінде жылылық температура +40 градусқ а дейін жоғ арылатылады.

Мысалы: кептірілген пияз +16°С сақ талынса, ол жердің температурасын 10-15 кү н +40-42°С дейінгі жылылық та ұ стауғ а болады. Мұ нан кейін пиязшығ ы тегіс кеуіп қ алса, артық кептіруге болмайды. Тегіс кеппесе, кептіру уақ ытын созуғ а болады. Кептіруге қ ойылғ ан пияздарды желдетіп тұ рсақ, кейбір микроорганизмнің дамуына жол берілмейді де, пияздың сақ тау тө зімділігі артады.

Пиязды екі-ү ш топ етіп жинауғ а болады. Ең тө менгі топқ а жататын қ атарлардың қ алың дығ ы 40-45 см, ең ү стіндегі катардағ ы топтың қ алың дығ ы 30-35 сантметрден артпауы қ ажет. Мұ ндай сақ талғ ан пияз арасының температурасы +2-3°С ұ сталады. Беті жабылып сақ тауғ а койылғ аннан кейін термометр қ ойылып, арасының температурасы бақ ыланып тұ рылады. Жақ сы сақ талса, наурыз айында немесе сақ талуы айтарлық тай болмағ ан жағ дайда қ аң тар, ақ пан айларында ақ тамыршалары шығ а бастайды.

Сарымсақ сақ талатын жердің едені цементтелсе, қ алың дығ ын 10-20 см, егер қ ұ рғ ақ қ ұ м еденді жер болса, 20-40 см қ алың дық та жайып қ ойылады. Ал жә шікке салып сақ талғ анда ә р жә шіктің ішіне 8-12 кг салып, рет-ретімен орналастырылады. Сарымсақ салынғ ан жә шікке ауа еркін еніп тұ руы ү шін бірінің ү стіне бірі қ иғ аш етіп орналастырылады.

Сарымсақ кү з бен қ ыста, кө ктем кезінде тө менгі температурада (0-3°С) ауаның ылғ алдылығ ы 70-85% жерде жақ сы сақ талады. Сақ тауғ а, қ ойылғ ан кезде ауа температурасы -2°С-тан артық ауысуына болмайды. Сақ талатын жердің жылылығ ы артқ ан сайын салмағ ының кемуі артады. Кө ктем мен жазда сарымсақ тоң азытқ ышта сақ талғ аны дұ рыс. Оның температурасы 1-3º С ұ сталады. Оң тү стік облыстарда кү зде себілетін пиязшық тар себілгенге дейін +16-20º С, ауаның ылғ алдылығ ы 50-70% сақ талып себілсе, ө су қ абілеті жақ сарып, суық қ а тө зімділігі артады. Сақ талатын жердің ылғ алдылығ ы жоғ ары болса, +2º С-та кө ктейді.






© 2023 :: MyLektsii.ru :: Мои Лекции
Все материалы представленные на сайте исключительно с целью ознакомления читателями и не преследуют коммерческих целей или нарушение авторских прав.
Копирование текстов разрешено только с указанием индексируемой ссылки на источник.