Суармалы жерлерде қолданылатын ауыспалы егістер

Суармалы жерлерде қ ызылша, мақ та, кү ріш, астық жә не темекі ауыспалы егістері қ олданылады. Бұ л ауыспалы егістердің ерекшелігі – барлығ ында дерлік міндетті тү рде жоң ышқ а егіліп, ү ш жылдай ұ сталады. Жоң ышқ а арқ ылы танаптардың қ ұ нарлығ ы кө теріледі, арамшө птер қ ұ ртылады. Келесі егілетін дақ ылдардың ауру-сырқ аумен кү ресі жең ілдейді. Жоң ышқ а 2-3 жыл бойы ө те сің імді, протеині мол, барлық мал сү йсіне жейтін пішен береді.

Қ ызылша ауыспалы егістері. Танаптарда қ ызылшаны ауруғ а шалдық тыратын індеттер, зиянкестер аз болса, 7, 8 не 9 танапты ауыспалы егістер қ олданылады.

Егістік, дә нді-шө пті- Егістік, дә нді-шө пті-

отамалы 7 танапты отамалы 8 танапты

1. Арпа жоң ышқ а; 1. Арпа жоң ышқ а;

2. Жоң ышқ а 2 жылдық; 2. Жоң ышқ а 2 жылдық;

3. Жоң ышқ а 3 жылдық; 3. Жоң ышқ а 3 жылдық;

4. Қ ант қ ызылшасы; 4. Кү здік бидай;

5. Қ ант қ ызылшасы; 5. Қ ант қ ызылшасы;

6. Кү здік бидай; 6. Қ ант қ ызылшасы;

7. Қ ант қ ызылшасы. 7. Жү гері;

8. Қ ант қ ызылшасы.

Егер танаптарғ а қ ызылша кө бірек егіліп, дақ ылдың ауруғ а шалдығ уы жиілеп кетсе, онда бұ л арағ а арнайы топырақ сауық тырушы ауыспалы егістер қ олданылады. Бұ лардың ерекшелігі – мұ нда кө пжылдық шө птер болмайды, оның есесіне сұ лы, қ ара бидай сияқ ты дақ ылдар мен аң ыздық дақ ылдар кө п егіледі (бұ л ауыспалы егістерді қ азақ тың ғ ылыми-зерттеу егіншілік институтының ғ алымдары ұ сынғ ан).

Егістік, дә нді-отамалы 3 танапты:

Сұ лы жер тегістеу 40 тонна/га кө ң;

Қ ант қ ызылшасы – кү здік қ ара бидай;

Кү здік қ ара бидай – сү рлемдік жү гері;

Егістік дә нді-отамалы 4 танапты:

Қ ара бидай-сү рлемдік жү гері;

Сұ лы жер тегістеу 40 тонна/га кө ң;

Қ ант қ ызылшасы – кү здік бидай;

Кү здік бидайбұ ршақ (сұ лы қ осындысы сидератқ а жыртылады) қ ара бидай

Мақ та ауыспалы егісі:

Егістік, дә нді-шө пті отамалы 9 танапты:

1. Арпа жоң ышқ а;

2. Жоң ышқ а 2 жылдық;

3. Жоң ышқ а 3 жылдық;

4-5-6. Мақ та;

7. Жү гері;

8. Мақ та;

9. Сұ лы.

Жердің қ ұ нарлығ ын жоғ алту, топырақ тағ ы тұ здарды кетіру, ирригациялық эрозияны болдырмау, топырақ тың санитарлық жағ дайын жақ сарту ү шін 9-ы танапты бос қ алдырып, онда ә ртү рлі мелиорациялық, жө ндеу жұ мысын жү ргізу керек.

Кү ріш ауыспалы егістері. Бұ л ауыспалы егістің ерекшелігі мұ ның қ ұ рамында кү ріш, кө пжылдық шө п, сидератқ а арналғ ан дақ ылдар болуы керек.

Арнаулы, дә нді-шө пті 7 танапты:

1. Жоң ышқ а 1 жылдық;

2. Жоң ышқ а 2 жылдық;

3. Кү ріш;

4. Кү ріш;

5. Сидераттық дақ ыл;

6. Кү ріш;

7. Кү ріш.

Темекі ауыспалы егістері 6, 7 не 8 танапты болуы мү мкін. Бұ л ауыспалы егістегі темекінің ү лесі 28 = 33%, жоң ышқ анікі – 25 =33%, масақ ты дақ ылдардың ү лесі – 18 =28 %, жү герінің ү лесі – 14 % болды.

Арнаулы дә нді-шө пті Арнаулы дә нді-шө пті

отамалы 6 танапты: отамалы 7 танапты:

1. Масақ ты дақ ыл + жоң ышқ а; 1. Масақ ты дақ ыл+жоң ышқ а

2. Жоң ышқ а; 2. Жоң ышқ а;

3. Жоң ышқ а; 3. Жоң ышқ а;

4. Масақ ты дақ ыл; 4. Кү здік бидай;

5. Темекі; 5. Темекі;

6. Темекі. 6. Темекі;

7. Жү гері.

Астық ауыспалы егістері. Суармалы жерде астық тың ө німі тә лімі жермен салыстырғ анда бірнеше есе кө п болады. Сондық тан кейбір жағ дайда тек қ ана астық алу ү шін ғ ана ауыспалы егіс қ олданылады. Бұ л жағ дайда кө біне, суармалы жерлерде кө п ө нім беретін кү здік бидай мен жү гері егіледі. Мұ ндай жағ дайда жоң ышқ а топырақ тың қ ұ нарлылығ ын кө теріп қ ана қ оймайды, астық тың сапасын, ө німін жақ сартады.

Егістік, дә нді-шө пті Егістік, дә нді-шө пті-отамалы

8 танапты: 9 танапты:

1. Масақ ты дақ ыл+жоң ышқ а; 1. Масақ ты дақ ыл+жоң ышқ а

2. Жоң ышқ а; 2. Жоң ышқ а;

3. Жоң ышқ а; 3. Жоң ышқ а;

4. Кү здік бидай; 4. Жү гері;

5. Кү здік бидай; 5. Жү гері;

6. Кү здік бидай; 6. Жү гері;

7. Жү гері не қ ытай бұ ршағ ы; 7. Кү здік бидай не қ ытай бұ ршағ ы;

8. Кү здік бидай. 8. Жү гері;

9. Жү гері