Агрегатты функциялар 7 страница

ашады;

· Play — ойнату ү шін файлды жү ктейді;

· Pause — пауза. Егер Pause командасын қ айта берсек, пауза алынады, ойнау тоқ татылғ ан жерінен жалғ астырылады;

· Stop — ойнауды тоқ татады;

· Record — жазбаны қ осады;

· Eject —компакт-дисктер приводының лотогын жылжытады.

MediaPlayer келесі қ асиеттері жиі пайдаланылады:

· AutoEnable — Егер қ асиет Visible=True, MediaPlayer компонентінде батырмаларды автоматты тү рде қ осады жә не ө шіреді;

· AutoOpen — егер бұ л қ асиет True болып қ ойылса, онда программа жү ктелген кезде MediaPlayer автоматты тү рде DeviceType-те таң дап алынғ ан типке сә йкес ойнауғ а арналғ ан қ ұ рылғ ыны ашады. Егер Auto0pen=False, онда Open ә дісі кө мегімен ашу керек;

· Capabilities — мультимедиа-қ ұ рылғ ыларды пайдалану мү мкіндігін анық тайды. Мү мкін мә ндер: mpCanEject (қ ұ рылғ ы тасымалдағ ышты алып тастай алады, мысалы, компакт-диск), mpCanPlay (қ ұ рылғ ы дыбыс немесе видеоны ойната алады), mpCanRecord (қ ұ рылғ ы жаза алады, mpCanStep (қ ұ рылғ ыда ойнаудың қ адамдық режимі бар, мысалы видеороликте кадр бойынша), mpUsesWindow (қ ұ рылғ ы ойнауғ а арналғ ан терезені пайдаланады – кө бінесе видеороликтерді ойнату ү шін);

· ColoredButtons — ойнау қ ұ рылғ ысында батырмалар тү сті немесе ала болуын кө рсетеді;

· DeviceID — мультимедианың ағ ымды ашық қ ұ рылғ ысының идентификациялық номері (ID). Егер ойнау қ ұ рылғ ысымен бірде бір қ ұ рылғ ы ашыласа, бұ л қ асиет нольге тең болады;

· DeviceType — мультимедиа файлдарының қ ай типін ойнатуды кө рсетеді. Егер бұ л қ асиетке dtAutoDetect меншіктесек, онда тип автоматты тү рде анық талады;

· Display — егер видеофайл ойнатылса, қ андай контейнер-компонентте видеоны кө рсету керектігін анық тайды. Мысалы, ойнату қ ұ рылғ ысы ретінде GroupВох пайдалануғ а болады;

· EnabledButtons — ойнату қ ұ рылғ ысының нақ ты батырмалары қ осылғ анын немесе ө шірілгенін кө рсетеді;

· FileName — ойнатуғ а қ ажет файл атауы;

· Length — ашық файл ұ зындығ ы;

· Mode — ойнату қ ұ рылғ ысының ағ ымды режимі. Мү мкін режимдер: mpNotReady (дайын емес), mpStopped (тоқ татылды), mpPlaying (файлды ойнатып жатыр), mpRecording (файлды жазып жатыр), mpPaused (пауза), mpOpen (ашық);

· Position — ашық файл ойнауының ағ ымды позициясы;

· Shareable — егер Shareable қ асиетінде False мә ні берілсе, онда басқ а компоненттер мен қ осымшалар аудиоқ ұ рылғ ығ а қ атынаса алмайды, егер ол басқ а компонент немесе қ осымшамен пайдаланғ ан болса. Бұ л қ асиет False мә ніне тең;

· TimeFormat — файл ұ зындығ ы мен ойнау қ ұ рылғ ысының позициясы туралы ақ паратты шығ аратын форматқ а жауап береді. Қ асиет StartPos, Length, Position, Start, EndPos бірге пайдаланылады. Қ ұ рылғ ы барлық форматты қ олдамайды (мысалы, кадрды есепке алатын формат видеоғ а ғ ана мү мкін, бірақ дыбыстық қ ұ рылғ ылар ү шін емес).

· Visible — экранда MediaPlayer кө рсетуді білдіреді. Компоненттің ө зін тығ ып қ оюғ а жә не оның функциясы мен қ асиетін пайдалануғ а ғ ана болады, ал ойнау қ ұ рылғ ысының дизайнын ө зің із немесе ешқ андай дизайн пайдаланбауғ а да болады (мысалы, ойында ойнау қ ұ рылғ ысын кө рсету қ ажет емес, тек қ ана дыбыстық ө зін);

· VisibleButtons — компоненттің жеке батырмаларын жасырады.

Кө птеген компоненттер ү шін стандартты қ асиеттерді пайдалануғ а болады: Cursor,

Enabled, Height, Left, Top, Width.

Дә ріс №10. Деректер базасымен жұ мыс істеу ү шін қ осымша қ ұ ру.

Дә ріс жоспары

1. ADO байланысын баптау

2. ADO-да мә ліметтер жинағ ы.

3. Мә ліметтер қ орымен жұ мыс істеу компонеттерін бақ ылау

Кілттік сө здер: ADO, мә ліметтер қ оры.

Иллюстрациялық материал: слайд

Дә рістің қ ысқ аша мазмұ ны

BDE процессорын қ олдану деректер базасына қ ол жеткізуді ұ йымдастырудың жалғ ыз ғ ана ә дісі болып саналмайды. Ө ң деушілердің тарапынан ADO универсалды технологиясы кең қ олданыс тауып отыр. Онда қ азіргі заманғ ы кез келген Windows операциялық жү йесінің қ ұ рамына кіретін жоғ ары дең гейлі OLE DB интерфейстер жиынтығ ы бар. Ұ сынылып отрғ ан технология ең алдымен клиент пен сервер дерекетер базасының тұ рақ ты мә лімет алмасуын болжайтын клиент-серверлік қ осымшаларғ а (приложение) негізделген.

OLE DB (Object Linking and Embedding Database – деректер базасы объектілерін байланыстыру жә не кіргізу (енгізу)) интерфейсі COM (Component Object Model – компоненттік объектілер моделі – бұ нда мә ліметтерді ө ң деудің жә не объектілер арасында мә ліметтер тасымалдау аранайы функциялары жасақ талғ ан) арнайы объектілерін пайдалана отырып кез келген типті мә ліметтер кө зіне қ ол жеткізу мумкіндігін туғ ызатын универсалды технология болып табылады. [2]

OLE DB-ң ө з объектілерінен басқ а ADO технологиясы провайдерлер механизімімен қ атынас ұ стайды. Провйдерлер деректер базасын ұ йымдастырудың тө мен дең гейлі бө лшектерін жасыратын жә не жоғ ары дең гейлі абстракциясы бар мә ліметтерді жеткізушілер деп тү сіндіріледі.

ADO тенологиясы арқ ылы деректер базасына қ ол жеткізу саймандар тақ ташасындағ ы ADO бетінде орналасқ ан компоненттер кө мегімен жү зеге асады.

Деректер базасы мен қ осымша арасында байланыс орнату ү шін оларды бірімен-бірін жалғ ап параметрлерін баптау керек. Осы мақ сат ү шін ADO Connection компоненті қ ажает. Байланыс параметрі ConnectionString қ асиетінде сақ талғ ан жолмен ерекшеленеді. Байланыс жолының форматын білу қ ажет емес, ө йткені ол ADO Connection компонентін тышқ анның сол жақ батырмасымен екі рет шерткенде ашылатын арнайы байланыс параметрі редакторымен қ ұ рылады. (1.1. – сурет)

1.1. – сурет. Байланыс параметрлерінің редакторы.

Байланыс жолы автоматты тү рде орнау ү шін Data Link Properties байланыс баптау терезесіне кө шу қ ажет, ол ү шін Build батырмасы басылады. (1.2 – сурет)

1.2 – сурет. ADO байланысын баптау терезесі.

Provider (поставщик данных) бетінде керекті деректер базасының мә ліметтер провайдері таң далынады. Келесі қ адам Connection бетінде орналасқ ан баланыс параметрлерін кө рсетумен байланысқ ан (1.3-сурет).

1.3 – сурет. Байланыс параметлерін баптау.

Параметрлерді баптау жұ мысын аяқ тағ аннан соң байланыстың орнағ анын тексеру ү шін «Проверить подключение» батырмасын шерту қ ажет болады.

Ү нсіз келісім бойынша бапталғ ан байланыс жабық жағ дайда болады. Деректер базасымен байланысті активтендіру ү шін екі ә діс кө мегіне жү гінеді.

^Ø Connected қ асиетінің мә нін true деп ө згерту;

^Ø Open ә дісін таң дау.

Кейбір орындалатын операциялар тү ріне қ ол жеткізу қ ұ қ ығ ы Mode қ асиеті кө мегімен жү зеге асады. Ол келесі мә ндердің бірін қ абылдайды.

^v cmUnknown. Берілген байланыс ү шін қ ұ қ ық тар берілмеген немесе анық талмағ ан.

^v cmRead. Тек оқ у.

^v cmWrite. Тек жазу.

^v cmRead. WriteОқ у жә не жазу.

^v cmShareDenyRead. Басқ а байланыстар ү шін жазуғ а тыйым салынғ ан.

^v cmShareDenyWrite. Басқ а байланыстар ү шін оқ у тыйым салынғ ан.

^v cmShareExclusive. Басқ а байланыстар ү шін ашу ә рекетіне тыйым салынғ ан.

^v cmShareDenyNone. Кез келген байланыстар ү шін ашу ә рекетіне тыйым салынғ ан. Мә ліметтер қ орымен байланысты баптау жұ мысы дұ рыс орнағ аннан кейін «жұ мыс

тізгінін» ө з қ олына кестелер деректері жә не Sql-сұ раныстар нә тижелері жұ мыс ү шін арналғ ан компоненттер алады. ADO бетінде сондай компонеттің ү шеуі бар.

¨ ADOTable.

¨ ADOQuery.

¨ ADODataSet.

Мә ліметтер қ орымен жұ мыс компоненттері

Мә ліметтер қ орымен жұ мыс компонеттерінің пиктограммалары ADO, DataAccess (Мә ліметтерге қ ол жеткізу мү мкіндігі), DataControls (Мә ліметтерді басқ ару), Decision Cube, Qreport жә не InterBase.

ADO бетінде мә ліметтермен жұ мыс жасайтын визуалды емес компоненттері орналасқ ан, олар арқ ылы қ осымшалар (приложения) мә ліметтер қ орымен (деректер базасымен – ДБ) байланысады. Соның ішіне мына компоненттер де кіреді:

ADOTable – кесте компоненті; ДБ кестесіне қ ол жеткізу мү мкіндігін туғ ызады; ол ДБ-ның физикалық кестесіндегі барлық мә ліметтерді ADO кө мегімен беретін мә ліметтер жиынын (жинағ ын) қ ұ райды;

ADOQuery – сұ раныс компоненті; ол физикалық кестеден SQL тілінде белгілі бір сұ ранысқ а сә йкес мә ліметтер жинағ ын қ ұ ру ү шін арналғ ан;

ADOConnection – ДБ-мен байланыс ортнату ү шін қ ажет.

Мә ліметтер жинағ ы (DataSet) – логикалық кесте – бұ л ДБ-ның бір немесе бірнеше кестелерінен алығ ан жазулар жиыны. Ол екі жағ ыдайдың бірінде бола алады – ашық немесе жабық. Оны Boolean типті Active қ асиеті анық тайды.

DataAccess бетінде ADOQuery, ADOTable компоненттерін мә ліметтерді бейнелеу (кө рсету) компоненттерімен байланыстыру ү шін арналғ ан DataSource визуалды емес компонентінің пиктограммасы орналасқ ан.

DataControls бетінде ДБ-ын басқ ару жә не мә ліметтерді бейнелеу қ ызметін атқ аратын компонеттер бар. Олар кестеде берілген.

DBGrid, TDBNavigator, TDBText, TDBEdit, TDBMemo, TDBListBox, TDBComboBox, TDBCheckBox, TDBRadioGroup мә ліметтерді бейнелудің визуалды компоненттері қ олданушы интерфейсінің стандартты компоненттеріне ұ қ сас.

Дә ріс №11. Деректер базасымен жұ мыс істеу ү шін қ осымша қ ұ ру.

Дә ріс жоспары

1. Сұ раныс қ ұ ру.

2. ADOQuery компоненті.

3. Сұ ранысты орындау.

4. SQL негізі.

Кілттік сө здер: ADOQuery, мә ліметтер қ оры.

Иллюстрациялық материал: слайд

Дә рістің қ ысқ аша мазмұ ны

Сұ раныс қ ұ ру. ADOQuery компоненті 1. ADOQuery компонентінің міндеті

ADOQuery компоненті сұ раныс орындауғ а мү мкіндік береді. Ол SQL операторын пайдалануғ а негізделген, олар деректер базасына ә ртү рлі сұ раныстар жазуғ а жә не кестеден қ ажет деректерді алуғ а мү мкіндік береді..

2. ADOQuery компонентін пайдалану

ADOQuery компоненті басқ а компоненттермен бірге жұ мыс істейді. Кө бінесе ADOQuery-ді DataSource компонентіне байланыстырады, ал нә тижелерді кө ру жә не редактрлеу ү шін DBGrid компоненті қ олданылады.

3. Қ осымшаны конструктрлеу процесінде сұ ранысты орындау

Қ осымшаны қ ұ ру процесі келесі сатылардан тұ руы керек:

1. Формағ а ADOQuery, DataSource, DBGrid компоненттерін қ ою.

2. ADOQuery компонентінің қ асиетін анық тау:

 Connection - ADO Connection1;

 SQL – бұ л қ асиетте SQL-операторлар кө мегімен сұ раныс сипатталады;

 Active – True.

3. DataSource компоненті ү шін DataSet – ADOQuery1 қ асиетін анық тау.

4. DBGrid компоненті ү шін DataSource – DataSource1 қ асиетін анық тау.

SQL негізі

SQL –қ ұ рылымдалғ ан сұ раныс тілі деректер жиынымен ә ртү рлі операцияларорындауғ а мү мкіндік беретін деректерді ө ң деу жә не анық тау тілін кө рсетеді. SQL операторларын екі негізгі категорияғ а бө луге болады:

1. Data Definition Language (DDL–деректерді анық тау тілі)деректер базасық ұ рылымын қ олдайды. Бұ л категорияғ а, мысалы CREATE TABLE, ALTER TABLE операторлары жә не т.б. жатады.

2. Data Manipulation Language (DML–деректерді басқ ару тілі)деректер жиынынанжазбалар жиынын алуғ а жә не кестедегі жазбалармен басқ аруғ а мү мкіндік береді. Бұ л категорияғ а, мысалы SELECT, INSERT, DELETE операторлары жә не т.б. жатады.

1. Сұ раныс қ ұ ру кезінде пайдаланылатын кейбір операторлар

Select операторы іздеу шаблондарының жеке, сондай-ақ нақ ты сә йкестігін іздеуү шін қ олданылады.

Жалпы тү рде оның форматы келесідей:

SELECT {* | < 1 мә н> [.< 2 мә н> …]} FROM < 1 кесте> [, < 2 кесте> …]

[WHERE < іздеу шарты> ]

…

[ORDER BY < ө ріс тізімі> ]

1.1. SELECT операторының қ арапайым тү рі

SELECT {* | < 1 мә н> [.< 2 мә н> …]}

FROM < 1 кесте> [, < 2 кесте > …]

1.2. WHERE сө йлемін пайдалану

WHERE сө йлемі белгілі шарттарды қ анағ аттандыратын жазбаларды таң дау ү шін пайдаланылады. Бұ л жағ дайда SELECT операторы келесідей форматқ а ие:

SELECT {* | < 1 мә н > [, < 2 мә н > …]} FROM < 1 кесте > [, < 2 кесте > …] [WHERE < іздеу шарты> ]

1.3. ORDER BY сө йлемі – сұ рыптауды анық тау

Сұ раныста шығ арылатын жазбаларды сө йлем кө мегімен ө су реті бойынша сұ рыптауғ а болады.

ORDER BY < ө ріс тізімі>

Сұ раныста шығ арылатын жазбаларды сө йлем кө мегімен кему реті бойынша сұ рыптауғ а болады.

ORDER BY < ө ріс тізімі> DESC

Ө рістер тізімі ө ріс атауларынан тұ рады, олар бойынша сұ рыптау жү ргізіледі. Егер екі немесе одан да кө п ө рістер кө рсетілсе, бірінші ө ріс ауқ ымды сұ рыптау ү шін, екінші ө ріс – бірінші ө рістің бірың ғ ай мә німен анық талатын топ ішінде сұ рыптау ү шін пайдаланылады жә не т.с.с.

1.4. Есептеу ө рісінің мә нін есептеу

Сұ раныс орындалғ аннан кейін шығ арылатын есептеу ө рісінің мә нін есептеу ү шін арифметикалық ө рнектер пайдаланылады. Сонымен қ атар SELECT операторынан кейін ө ріс тізімінде ө ріс атауының орнына ө рнек кө рсетіледі:

SELECT {* | < 1 ө ріс> [, < 1 ө рнек> …]}

…

Егер есептеу ө рісіне стандартты емес атау меншіктеу керек болса, бұ л атау ө рнектен кейін AS кілттік сө зінің артынан кө рсетіледі:

SELECT {* | < 1 мә н> [, < 1 ө рнек [AS < ө ріс атауы> ]> …]}

…

Агрегатты функциялар

Агрегатты функциялар деректер базасының кестесі жазбаларының барлығ ымен қ орытынды операцияларды есептеу ү шін арналғ ан. Агрегаттығ а мына функциялар жатады:

· COUNT(< ө рнек>) – деректер базасы кестесінің барлық жазбаларына ө рнек мә нінің ену санын есептейді;

· SUM(< ө рнек >) – ө рнек мә нін қ осындылайды;

· AVG(< ө рнек >) – орташа мә нді табады;

· MAX(< ө рнек >) – максималды мә нді анық тайды;

· MIN(< выражение >) – минималды мә нді анық тайды;

Егер бірдей жазбалар тобынан тек біреуін ғ а ажою керек болса, ө рнек алдына жақ шада DISTINCT сө зін қ осады.

Іздеудің кү рделі шартын беру

1. Логикалық ө рнектерді пайдалану

Кү рделі логикалық ө рнектер AND, OR, NOT операторлары кө мегімен қ ұ рылады. Оларды пайдалану, сонымен қ атар кө птеген алгоритмдік тілдер ү шін қ абылданғ ан, кү рделі ө рнектер қ ұ ру стандартты ережелерге бағ ынады.

2. Ө рнекті есептеу нә тижесімен ө рісті салыстыру

WHERE сө йлемінде іздеу шарты мына ө рнек кө мегімен қ ұ рылуы мү мкін:

< ө рнек> < қ атынас операциясы> < ө ріс>

немесе басқ а ә діс:

< ө ріс> < қ атынас операциясы> < ө рнек>

Екі жағ дайда да ө рнекті есептеу нә тижесі кө рсетілген ө ріс ішіндегісімен

салыстырылады.