Азақстан тарихы

«Қ азақ стан тарихы» пә нін оқ ытудың мақ саты – оқ ушылардың білімі мен дайындық дең гейін, жас ерекшеліктерін ескере отырып, Қ азақ стан тарихының ежелгі дә уірден бү гінгі кү нге дейінгі нақ ты тарихы бойынша білім беру.

Оқ у пә нін оқ ытудың міндеттері, базалық мазмұ ны, оқ ушылардың дайындық дең гейіне қ ойылатын талаптар Қ азақ стан Республикасы Білім жә не ғ ылым министрінің 2013 жылғ ы 3 сә уірдегі №115 бұ йрығ ымен бекітілген пә ннің оқ у бағ дарламасында анық талғ ан.

Пә нді оқ ытуда Қ азақ стан Республикасы Ү кіметінің 2012 жылғ ы
23 шілдедегі №961 қ аулысымен бекітілген Мемлекет басшысының «Қ азақ станды ә леуметтік жаң ғ ырту: жалпығ а ортақ ең бек қ оғ амына қ арай
20 қ адам» атты мақ аласында берілген тапсырмаларын іске асыру жө ніндегі іс-шаралар жоспарының 27-тармағ ын басшылық қ а алу керек.

«Қ азақ стан – 2050» қ алыптасқ ан мемлекеттің жаң а саяси бағ ыты» сратегиясының негізгі бағ ыттарын, Қ азақ стан Республикасының Президенті Н.Ә. Назарбаевтың «Нұ рлы жол – болашақ қ а бастар жол» атты 2014 жылғ ы
11 қ арашадағ ы Жолдауын іске асыру жә не Қ азақ стан Республикасының Тұ ң ғ ыш Президенті Н.Ә. Назарбаевтың ұ лттық тарихты дамытудағ ы жә не тарихи сананы жаң ғ ыртудағ ы рө лін айқ ындау жә не Қ азақ стан Республикасы Білім жә не ғ ылым министрінің «Қ азақ стан тарихы» пә ні бойынша ү лгілік оқ у бағ дарламаларын, оқ улық тар мен оқ у-ә дістемелік материалдарын жетілдіру туралы» 2014 жылғ ы 30 желтоқ сандағ ы №554 бұ йрығ ы мен «Қ азақ стан Республикасы Білім жә не ғ ылым министрінің 2014 жылғ ы 30 желтоқ сандағ ы №554 бұ йрығ ына ө згерістер мен толық тырулар енгізу туралы» 2015 жылғ ы 26 қ аң тардағ ы №32 бұ йрығ ын орындау мақ сатында Қ азақ стан Республикасы Білім жә не ғ ылым министрінің 2013 жылғ ы 3 сә уірдегі №115 бұ йрығ ымен бекітілген 5-9-сыныптарғ а арналғ ан «Қ азақ стан тарихы» пә нінен ү лгілік оқ у бағ дарламасына ө згерістер мен толық тырулар енгізілді.

Оқ у пә нінің базалық білім мазмұ нына Елбасының 2014 жылғ ы
15 желтоқ сандағ ы «Тә уелсіздік толғ ауы» атты сө йлеген сө зі, Қ азақ хандығ ының 550 жылдығ ы, Ұ лы Отан Соғ ысындағ ы Жең істің 70 жылдығ ы, Қ азақ стан Республикасы Конституциясының 20 жылдығ ы, Қ азақ стан халқ ы Ассамблеясының 20 жылдығ ына орай материалдар қ осылды.

Осығ ан орай, пә нді оқ ыту барысында «Ұ лы Отан соғ ысы қ аһ армандарының естеліктеріндегі отты жылдар жаң ғ ырығ ы», «Ата заң – болашақ кепілі», «Ұ лт бірлігі жә не ұ рпақ тар сабақ тастығ ы» тақ ырыптарына ерекше назар аудару керек.

«Қ азақ стан тарихы» пә ні бойынша оқ у жү ктемесінің кө лемі:

5-сыныпта аптасына 1 сағ ат, оқ у жылында 34 сағ ат;

6-сыныпта аптасына 2 сағ ат, оқ у жылында 68 сағ ат;

7-сыныпта аптасына 2 сағ ат, оқ у жылында 68 сағ ат;

8-сыныпта аптасына 2 сағ ат, оқ у жылында 68 сағ ат;

9-сыныпта аптасына 2 сағ ат, оқ у жылында 68 сағ ат.

5-сынып. «Қ азақ стан тарихынан ә ң гімелер»

Пә нді оқ ытуда бастапқ ы кезең пропедевтикалық, яғ ни кіріспе курс маң ызды рө л атқ арады. Тарихқ а кіріспе ретінде берілетін бұ л курстың мазмұ ны оқ ушылардың жас ерекшеліктері мен психологиялық дең гейіне сә йкес болу керек.

Пропедевтикалық курстың негізгі міндеттері:

- оқ ушы бойында тарих туралы қ арапайым ұ ғ ымдар мен тү сініктерді қ алыптастыру;

- Отан тарихына деген қ ызығ ушылық ты ояту, отандық жә не ә лемдік тарихтың маң ызды оқ иғ аларымен жә не қ ұ былыстарымен таныстыру;

- танымдық қ ызметтің қ арапайым тә сілдерін игеру, тарихтың жү йелі курсын қ абылдау мен игеруге оқ ушыларды дайындау.

Бұ л кіріспе курста барлық материалды жү йелі тү рде сипаттау талабы қ ойылмайды, алайда уақ ыттық жә не логикалық бірізділік сақ талуғ а тиісті.

Тарихтың пропедевтикалық курсын оқ ыту процесінде оқ иғ алардың хронологиясын жасау, кезең дестіру, тарихи оқ иғ алардың сабақ тастығ ы мен ұ зақ тығ ын анық тау, ә ң гімеде қ осымша материалдарды қ олдану, салыстыру жә не ұ қ састық тар мен айырмашылық тарды анық тау біліктері қ алыптасады.

Қ азақ стан Республикасы Білім жә не ғ ылым министрінің 2015 жылғ ы
26 қ аң тардағ ы №32 бұ йрығ ын орындау мақ сатында 5-9-сыныптарғ а арналғ ан «Қ азақ стан тарихы» пә нінен ү лгілік оқ у бағ дарламасының «Оқ у пә нінің
5-сынып базалық білім мазмұ ны» бө ліміне ө згерістер мен толық тырулар енгізілді.

6-сынып. «Ежелгі Қ азақ стан тарихы»

Негізгі орта білім дең гейінде тарихтың жү йелі курсы тарихи білім беру қ ұ рылымы мен мазмұ нына сә йкес 6-сыныптан бастап оқ ытылады.

Ежелгі Қ азақ стан жеріндегі алғ ашқ ы адамдардың қ оршағ ан ортасы, қ ола жә не ерте темір дә уіріндегі шаруашылық та, қ оғ амдық -мә дени ө міріндегі ө згерістер, кө шпелі мал шаруашылығ ының пайда болуы, ежелгі адамдардың антропологиялық бейнесі туралы тү сініктер беріледі. Оқ ушылар бұ л сыныпта тарихи таным негіздері, негізгі ұ ғ ымдар, категориялар, тарихи ү дерістің заң дары туралы тү сініктерімен танысады. Оқ ыту барысында тарихи мә тіннің қ ысқ аша жоспарларын жасауы, басты мә селені анық тау жә не тарихи картадан ертедегі адамдар мекендеген аймақ тарды, олардың қ оныстанғ ан орындарын кө рсете білу дағ дылары қ алыптасады.

Қ азақ стан Республикасы Білім жә не ғ ылым министрінің 2015 жылғ ы
26 қ аң тардағ ы №32 бұ йрығ ын орындау мақ сатында 5-9-сыныптарғ а арналғ ан «Қ азақ стан тарихы» пә нінен ү лгілік оқ у бағ дарламасының «Оқ у пә нінің
6-сынып базалық білім мазмұ ны» бө ліміне ө згерістер мен толық тырулар енгізілді.

7-сыныпта «Орта ғ асырлардағ ы Қ азақ стан тарихы» бойынша орта ғ асыр кезең дерінің ерекшеліктері, тү ркі кезең і, қ азақ жері арқ ылы ө тетін Ұ лы Жібек жолының қ алалық мә дениеттің дамуына ә сері мен ортағ асырлық Шығ ыстың ұ лы ғ ұ ламалар тарихы, моң ғ ол, жоң ғ ар шапқ ыншылық тарының зардаптары, біртұ тас қ азақ мемлекетінің қ ұ рылуы мен оның дербес саяси бірлестікке, орталық танғ ан мемлекетке айналуы туралы білім алады. Мемлекеттердің қ ұ рылуы, олардың саяси, ә леуметтік-экономикалық даму ерекшеліктері туралы тақ ырыптарды қ арастыруда ұ қ сас тарихи оқ иғ аларды салыстырып, айырмашылығ ын таба білу, орта ғ асырлардағ ы қ алалар мен сә улет ө нері ескерткіштеріне сипаттама бере білу, кө рнекті қ айраткерлердің мемлекет қ алыптастырудағ ы тарихтағ ы рө лін ашып кө рсету біліктері мен дағ дылары терең детіледі.

Қ азақ стан Республикасы Білім жә не ғ ылым министрінің 2015 жылғ ы
26 қ аң тардағ ы №32 бұ йрығ ын орындау мақ сатында 5-9-сыныптарғ а арналғ ан «Қ азақ стан тарихы» пә нінен ү лгілік оқ у бағ дарламасының «Оқ у пә нінің
7-сынып базалық білім мазмұ ны» бө ліміне ө згерістер мен толық тырулар енгізілді.

8-сыныпта «Қ азақ стан тарихы» бойынша XVIII ғ асырдағ ы Қ азақ станның саяси, ә леуметтік-экономикалық дамуы, қ азақ -жоң ғ ар соғ ыстары, Қ азақ станның Ресейге қ осылуы жә не тә уелсіздік ү шін кү рес, отаршылдық саясатқ а қ арсы ұ лт-азаттық қ озғ алыстар тарихы, ХІХ ғ асырдағ ы ә кімшілік реформалар, патша ө кіметінің отарлау саясатының кү шеюі, жұ мысшылар қ озғ алысының басталуы, қ оғ амдық жә не саяси қ айраткерлер қ ызметі, ХХ ғ асырдың басындағ ы мә дени ө мір туралы білім алады.

8-сыныпта оқ ушыларың саяси тарихтағ ы ө згерістерді талдауына, тарихи қ ұ былыстар арасындағ ы себеп-салдарлық байланысты анық тауына, хронологиялық, синхронды кестелер жасауына, тұ лғ алар мен тарихи оқ иғ аларғ а ө здігінен сипаттама бере алуына ерекше назар аударылады.

9-сыныптағ ы «Қ азақ стан тарихы» пә ні бойынша оқ ушылар бірінші дү ниежү зілік соғ ыс, 1916 жылғ ы ұ лт-азаттық қ озғ алыс, 1917 жылғ ы ақ пан, қ азан тө ң керістерінің қ оғ амдық ө мірге ә келген ө згерістері, саяси партиялардың қ ұ рылуы, Ұ лттық Алашорда ү кіметінің қ ызметі, Қ азақ Кең ес мемлекетінің қ ұ рылуы, азамат соғ ысының негізгі оқ иғ алары, Ұ лы Отан соғ ысы жылдарындағ ы Қ азақ стан, ағ арту ісі мен ғ ылымның дамуы, «қ айта қ ұ ру» мен тә уелсіздік жылдарындағ ы Қ азақ стан туралы жү йелі білім беріледі.

Мемлекет басшысының «Қ азақ станды ә леуметтік жаң ғ ырту: жалпығ а ортақ ең бек қ оғ амына қ арай 20 қ адам» атты мақ аласында берілген тапсырмаларын іске асыру жө ніндегі іс-шаралар жоспарының 27-тармағ ын орындау мақ сатында 9-сынып оқ у бағ дарламасы мазмұ нында келесідей тақ ырыптарды оқ ыту жү зеге асырылады. Қ азақ станның ә лемдік қ ауымдастық қ а енуі; Қ азақ стан Республикасын халық аралық аренада тануы; Қ азақ стан Республикасының сыртқ ы саясатындағ ы негізгі басым бағ ыттары; саясаттағ ы кө п векторлық жә не стратегиялық одақ тастық; Қ азақ стан жә не халық аралық ұ йымдар жә не т.б.

Мә тін мазмұ ны қ азақ стандық қ оғ амның негізгі қ ұ ндылық тарына- «Mә ң гілік Ел» патриоттық актіге бағ ытталуы керек.

Осы сыныпта оқ ушыларда тарихи ақ параттарды жү йелеп іздеу, зерттеушілік, тарихи деректердің тү рлерімен кешенді жұ мыс жасау дағ дылары қ алыптасады. Тарих сабағ ында оқ ушыларды ойландыратын жә не ө здігінен жұ мыс жү ргізуге ынталандыратын оқ ыту ә діс-тә сілдерін қ олдану оқ ушылардың пә нге деген қ ызығ ушылығ ын арттырады. Оқ ушылардың ө зара мағ лұ мат алмасу белсенділігін арттыруғ а, зерттеліп отырғ ан тақ ырыпқ а ғ ылыми дұ рыс бағ ыт ұ стануына, шығ армашылық қ абілетін дамытуғ а бағ ытталғ ан интерактивті ә дістер, жаң а педагогикалық технологиялармен қ атар, тарихи анық тамалық, тапсырмалар жинағ ы, ғ аламтор материалдары, мультимедиялық қ ұ ралдар, электронды оқ улық тарды кең інен қ олдану тиімді.

Тарихи білімді зерделеу кезінде оқ ушылар шығ армашылық жұ мыстарды жазуғ а ү йренеді (жобалар, рефераттар, эссе). Пә ннің негізгі мазмұ нына: тапсырмалар мен қ ызмет тү рлерін таң дау; пә н міндеттерін шешу стратегиясын жасауғ а ық пал ету; оқ ушылардың зерттеулері мен зерттеу тә сілдеріне негізделген белсенді оқ ытуды қ олдау; оқ ушылардың сыни ойлау дағ дыларын дамыту, дағ дыларды дамыту ү шін жағ дай жасау қ осылатын болады.