Оқыту қазақ тілінде жүргізілетін мектептерге арналған «Қазақ әдебиеті» пәні

Қ азақ халқ ының рухани байлығ ын, бастан кешірген сан алуан кезең дерін арқ ау еткен кө ркем ә дебиет ә рқ ашан да ө з қ ызметінен жаң ылғ ан емес. Ә дебиет ұ лт тарихының кө ркем шежіресі болып сө з ө нерінің тот баспас асыл бітімін, жоғ алмас қ ұ ндылығ ын дә лелдеп келеді. Сонау ежелгі кү ндерден бастау алып, тарихи кезең дердің қ ат-қ абат тартысы мен қ айшылық тарын бойына сің іре отырып, бү гінгі таң да да қ оғ амдық -ә леуметтік ө згерістермен сабақ тасып жатқ ан ә деби ү дерісті білу – жас ұ рпақ ү шін ең басты міндет.

Мектепте оқ ытылатын пә ндер жү йесiнде орны ерекше ә дебиет пә ні адамның ө мiрге деген кө зқ арасы мен эстетикалық талғ амын қ алыптастыруғ а ү лкен ү лес қ осады.

Мектеп оқ ушыларының функционалдық сауаттылығ ын дамыту – білім берудің басым мақ саттарының бірі. Оның нә тижесі оқ ушылардың алғ ан білімдерін практикалық жағ дайларда тиімді жә не ә леуметтік бейімделу процесінде сә тті пайдалануғ а мү мкіндік беретін негізгі қ ұ зыреттіліктер жү йесін мең геруі болып табылады. Білім беру нә тижелеріне табысты қ ол жеткізуді, алғ ан білімін ө мірлік жағ даяттарда қ олдана алуын қ амтамасыз ететін тиімді ә дістерді білім беру ү дерісіне оң тайлы енгізу – мектеп пен ұ стаз қ ауымына қ ойылып отырғ ан жауапты міндеттердің маң ыздысы.

Қ азақ ә дебиетін жаң аша оқ ыту – шынайы ұ лттық патриотизмді қ алыптастырып, рухани болмысымыз бен идеялық мұ ратты орнық тырудың бірден-бір тұ жырымы. Пә нді оқ ыту барысында шә кірттерге білім мазмұ нын игертумен қ атар, оларғ а ұ лттық тә лім-тә рбиеге негізделген мә дени қ ұ ндылық тарды, ә дет-ғ ұ рып пен салт-дә стү рлерді таныту, оқ ушылардың тілдік қ орын байыту, ә деби білімнің жү йелілігі, ү здіксіздігі, сабақ тастығ ы, білім мазмұ нының тарихилық сипаты мен пә наралық байланыс ұ станымдары басшылық қ а алынуы тиіс.

5-9-сыныптардың білім мазмұ нына қ азақ ә дебиетінің ү здік шығ армалары ұ сынылып, олардың ой қ азығ ы, сюжеті, композициясы, жанрлық сипаты мен кейіпкерлерін, ондағ ы халық тық ә дет-ғ ұ рып пен салт-дә стү рлер кө рінісін, табиғ ат суретін, қ аламгерлердің сө з қ олданыстарын зерделеуге баса мә н берілген. Қ азақ ә дебиетін оқ ыту оқ ушылардың ө зіндік ой толғ амын айту, шығ армашылық пен жұ мыс істеп білім, білік, дағ дыларын қ алыптастыруды кө здейді.

Оқ у бағ дарламасында пә нді оқ ытудың мақ саты: ауыз ә дебиеті жә не жазба ә дебиеті мұ ралары арқ ылы оның басты идеялық бағ ытын, тақ ырыптық, мазмұ ндық мақ сатын саралай білетін жә не ө з халқ ының тарихын, дә стү рін, ә дебиеті мен мә дениетін ұ лттық қ ұ ндылық ретінде бағ алай алатын, ұ лттық ә деби мұ раны терең игеріп, сол негізде еліне қ ызмет ете алатын, танымы жоғ ары, бiлiмі орнық ты, шығ армашылық пен ойлай алатын, ө ркениеттi қ оғ амғ а сай парасатты тұ лғ а қ алыптастыру.

Оқ ыту міндеттері:

- ә деби кө ркем туынды арқ ылы оқ ушының ұ лттық танымын қ алыптастыру, ә дебиеттiң кө ркемө нердегi мә н-маң ызын таныту;

- кө ркем ә дебиетті оқ ытуда шығ арманың идеялық -тақ ырыптық мә нін мең герту жә не рухани-мә дени қ ұ ндылық тар жө нінде пікір алмасуғ а ү йрету;

- оқ ушылардың ә деби-теориялық бiлiмдерiн терең детiп, шығ арманың мазмұ ндық, жанрлық -стильдiк ерекшелiктерiн таныту;

- кө ркем шығ арманың тақ ырыптық -идеялық мә нін жә не кө ркемдік-бейнелілік қ ұ рылымын талдай білуге ү йрету;

- қ азақ ә дебиеті тарихындағ ы қ оғ амдық -саяси мә селелерді, ұ лттық сананы оятуғ а ә сер еткен кө ркем туындыларды мең герту;

- ә дебиет тарихы бойынша тиісті мә ліметтер мен ә дебиеттану ұ ғ ымдарын пайдалана отырып, кө ркем шығ армаларды оқ у мен талдау дағ дыларын мең герту;

- оқ ушыларды бейнелі ойлау мен шығ армашылық қ иялдауды, оқ ырмандық мә дениет пен авторлық ұ станымды тү сінуге баулу;

- кө ркем шығ арманың мазмұ нын анық тай алуын, ауызша жә не жазбаша тү рде ө з тү сініктерін жеткізе біліп, қ азақ ә деби тілін, сө здік қ ор мен сө з байлығ ын сауатты пайдалануғ а баулу;

- ә деби пә ндер жү йесіне тә н білім мен іскерлік дағ дыларды мең герту, ө здігінен жұ мыс істеуге бағ ытталғ ан шығ армашылық қ абілетін жетілдіру, оларды тә жірибеде қ олдана білуге ү йрету;

- ө нердің басқ а тү рлерінің ішіндегі ә дебиеттің ө зіндік ерекшеліктері туралы тү сініктерін терең дету.

Қ азiргi кезде пә ндi оқ ытуғ а кө п мiндеттер жү ктеледi. Себебi, ғ ылым мен техниканың iлгерлеуi, тү рлi ақ парат кө здерiнiң молаюы, бiлiм беру жү йесiнiң тү рленуi, ү лкен жауапкершiлiк жү ктейдi. Ә дебиет пә нiн оқ ыту мұ ғ алiмнен жан-жақ ты жауапкершiлiктi, дайындық ты қ ажет етедi. Сабақ ты тү рлендiрiп, ә дiс-тә сiлдi ү немi жетiлдiрiп отыру – оқ ушының ү лгерiмiн, танымын жақ сартып, қ ызығ ушылығ ын арттырады. Оқ ушығ а білім бере отырып, оның еркiндiгiн, белсендiлiгiн қ алыптастыру, ө з бетiнше шешiм қ абылдауғ а дағ дыландыру қ азiргi оқ ытудың басты талабы болып табылады. Оқ ушының сыни тұ рғ ыда ойлауын дамыту оның танымдық белсендiлiгiн, сабақ қ а қ ызығ ушылығ ын арттыруғ а ық пал етеді.

Оқ у ү дерісінде жү зеге асырылатын пә наралық байланыс оқ ушының дү ниетанымдық дең гейін арттырып, туғ ан ә дебиетінен ө зге ғ ылым салаларын игеру мақ сатында пайдалануына мү мкіндік береді.

«Қ азақ ә дебиеті» пә ні бойынша сыныптағ ы жә не сыныптан тыс жұ мыстаркү рделі тапсырмаларды шешуге, ө здік жұ мыстарды орындауғ а бағ ытталуы қ ажет. Шығ армашылық жұ мыстарә ртү рлі тапсырмаларды ө здігінен орындау білігін қ алыптастыруды нысана тұ тып, оқ ытудың қ ай тү рі болмасын оқ ушы қ ұ зыреттілігін қ алыптастыруғ а ық пал етері сө зсіз.

Қ азақ ә дебиеті пә нінің оқ ушыларды тә рбиелеу мен дамытудағ ы рө лі аса ауқ ымды. Міндетті оқ ытылатын ә деби білім мазмұ нымен ғ ана шектелмей, сонымен бірге қ осымша ә деби шығ армаларды ө здігінен оқ уғ а дағ дыландыру оқ ушылардың нә тижелі білім алуының барлық мү мкіндіктерін кө рсетпек. Мұ ғ алім оқ ушының ізденісіне жол ашуғ а тү рткі болатындай ә діс-тә сілдерді таң дап алуы қ ажет. Жү йелі жү ргізілген сапалы оқ ыту барысында оқ ушылар шығ армашылық бағ ытта ізденіске тү сіп, берілген тақ ырыптарғ а ойтолғ ау, эссе, сыни мақ ала, т.б. жаза білуге ү йренеді.

Оқ у жү ктемесінің кө лемі тө мендегідей белгіленген:

5-сынып – аптасына 3 сағ ат, оқ у жылында – 102 сағ ат;

6-сынып – аптасына 2 сағ ат, оқ у жылында – 68 сағ ат;

7-сынып – аптасына 2 сағ ат, оқ у жылында – 68 сағ ат;

8-сынып – аптасына 2 сағ ат, оқ у жылында – 68 сағ ат;

9-сынып – аптасына 3 сағ ат, оқ у жылында – 102 сағ ат.