Студопедия

Главная страница Случайная страница

Разделы сайта

АвтомобилиАстрономияБиологияГеографияДом и садДругие языкиДругоеИнформатикаИсторияКультураЛитератураЛогикаМатематикаМедицинаМеталлургияМеханикаОбразованиеОхрана трудаПедагогикаПолитикаПравоПсихологияРелигияРиторикаСоциологияСпортСтроительствоТехнологияТуризмФизикаФилософияФинансыХимияЧерчениеЭкологияЭкономикаЭлектроника






Азақстан Республикасындағы ветеринариялық істің негіздері






 

Қ азан тө ң керісіне дейін, ә сіресе одан ертерек кезең дерде Қ азақ стан ветеринариясы мал шаруашылығ ымен айналысатын, осы салағ а қ атысы бар халық тық ветеринария практикасы тү рінде бой алғ ан. Табиғ и экономикалық жағ дайларғ а қ атысты халық шаруашылығ ының негізгі саласы – малшаруашылығ ы болғ аны баршағ а мә лім. Ол кездері жануарлардың жұ қ палы ауруларымен тиімді, ғ ылыми негізделген тү рде жұ мыс жү ргізу ешкімнің ойына кірмегені де тү сінікті. Ең қ ырғ ындысы «Ақ мола обасы» деген атпен халық арасында белгілі болып қ алғ ан 1907 – 1909 жж эпизоотия.

Қ азан тө ң керісіне дейінгі Қ азқ станда жануар емінің негізін халық тық балгер-емшілер қ ұ рағ ан. Қ азақ халық ветеринариясы ауруларды ұ зақ уақ ыт бойы клиникалық, эпизоотиялық, пеаталогоялы-анатомиялық бақ ылау деректері, атадан келе жатқ ан дә стү рлер негізінде қ ұ рылғ ан, айта кетері аурулар ағ ымына, оларды диагностикалауғ а, емдеуге қ атысты біршама дұ рыс ұ ғ ымдар, тә жірибелер қ алыптасқ ан. Жануар ауруларын емдеу мен профилактикалаудың кө птеген ә дістері ә лі кү нге дейін ө зектілігін жоғ алтқ ан жоқ (жылқ ылардың сақ ау ауруын емдеу, «бә рі толы – бә рі бос» жү йесі, тө лдерді ө сіру, азық тандыру, ұ стау гигиенасына қ атысты мә селелер т.с.с.).

Бірқ атар ережелер мен сол кезден жалғ асын тауып келе жатқ ан білім қ азіргі кездері халал-ө німдерді ө ндіру барысында табысты тү рде қ олданыс табуда.

Мә ліметтер бойынша, 1731 жылдан бастап 1806 жылғ а дейінгі аралық та Қ азақ станда білікті ветеринар мамандары болмағ ан, деген ресми мә лімдемелер болуына қ арамастан халық тық ветеринарияның болғ аны, оның бірқ атар сұ рақ тарда озық болғ анын мойындауымыз керек. Ал, 1810-1868 жылдары Қ азақ станда 23 арнайы жолдама алып келген ветеринар мамандары жұ мыс жасағ ан, олардың ішінде есімі мә лімдері Н. П. Кретлов (1810-1814), Д. Ф. Эггерт (1855-1877), А. И. Колиберцев (1856-1866), Д. Я. Яковлев (1860-1864), ерекше аталуы қ ажет мә лімет қ азақ тан ресми тү рде шық қ ан алғ ашқ ы ветеринар дә рігері Мұ хаммед Ақ танов (1866-1875), ол Торгай облысында жұ мыс атқ арғ ан.

Қ азақ станда ө зіндік ветеринарлық мамандар мен оларды дайындау мекемелерін қ ұ ру қ ажеттігі туралы мә селе Нарынқ ұ мдағ ы Ішкі Орданы уақ ытша басқ ару кең есінде 1854 жылы кө терілген. Тек 1891 жылдың 25 наурызында қ азақ жерінде мемлекеттік ветеринаиялық қ ызмет қ ұ ру туралы «Ереже» қ абылданады. Осы кезең де Омбы, Тобыл ветеринариялық мектептеріне алғ ашқ ы қ азақ тарды қ абылдау басталады. Айта кетері 40 жыл ішінде бұ л мектептер Қ азақ стан ү шін қ азақ тар қ атарынан 60 фельдшер дайындап шығ арғ ан. Мұ нымен қ атар, 30 қ азақ Қ азан, Юрьев жә не Варшава ветеринариялық институттарын бітіргенін атау керек. Ал, 1893 жылдан бастап облыстық ветеринариялық қ оғ амдар қ ұ рыла бастайды, 1897 жылы Орал қ аласында Қ азақ стандағ ы алғ аш ветеринариялық -бактериологиялық зертхана ашылғ ан.

Қ азан тө ң керісіне дейін Қ азақ станда ветеринариялық қ ызмет қ ұ ру бойынша айтарлық тай орасан да маң ызды жұ мыс атқ арғ ан ветеринар дә рігерлерінің ішінде есімдері ерекше аталуы тиістілері А.П. Петровский, У.Б.Базанова, А.И.Квятковский, Т.Есенғ ұ лов, Ш.Кусябгалиев т.б. А.П.Петровский (1859-1928) Орал облысында ветеринар инспекторы болып жұ мыс атқ арғ ан, ол алғ ашқ ы ветеринариялық -бактериологиялық зертхана ашылуына мұ рындық болғ ан.

У.Б.Базанов (1859-1935) (академик Н.У.Базанованың ә кесі), ол 1899 жылы Қ азан ветеринарлық институтын бітірген, Фрунзе (Бішкек), Алматы жә не Талдық орғ анда практикалық ветеринар дә рігері болып жұ мыс жасағ ан, ө мірінің соң ғ ы жылдарында Қ азақ КРО Халық ЖерКомитетіндегі ветеринариялық мекемеде жұ мыс жасағ ан.

А.И.Квятковский (1866-1935) 1894 жылы Дерпт ветеринарлық институтын бітірген соң Семиреченск (Жетісу) облысында ветеринар дә рігері болып тү рлі лауазымдарда жер басқ армаларында жұ мыс істеген.

Т.И.Исангулов (1877-1930), 1902 жылы Қ азан ветеринарлық институтын бітірген, Жаркентте, Алматыда Тү рксіб жү йелерінде 1930 жылғ а дейін ветеринар дә рігері болып жұ мыс істеген.

Ш.Кусябгалиев (1881-1936) 1908 жылы Қ азан ветинститутын бітірген соң Орал облысында ветеринар дә рігері борлып жұ мыс істеген, соң ғ ы жылдары Коммунистік ЖОО оқ ытушы болып жұ мыс жасағ ан. Қ азақ станның ветеринариялық ғ ылымы тарихында Шымкент, сосын Ә улиеата қ алаларына жолдамамен келген ветеринар дә рігері К.И.Скрябин ү лкен рө л атқ арғ ан (1905-1911). Практикалық дә рігерлік қ ызметпен қ оса ол гельминтология саласындағ ы ғ ылыми ізденістермен айналысқ ан. Ол алғ аш болып Қ азақ станның ү й жә не жабайы жануарларының гельминтофаунасын зерттеген. Осы ұ лы ғ алым К.И. Скрябиннің ең бектерінің арқ асында Қ азақ станда отандық гельминтология бастау алып, ә лемдік дең гейде танылды. 1962 жылы Тараз қ. К.И.Скрябин атындағ ы гельминтологиялық зертхана мен мұ ражай ашылды.

Ал, қ азан тө ң керісінің бастапқ ы жылдарында ауылшаруашылығ ын қ айта қ ұ ру бойынша қ абылдағ ан шаралардың арқ асында еліміздің малшаруашылығ ы біршама ө згерістерге ұ шырады. Қ азақ станда ветеринариялық ұ йымдар КырОАК пен Қ ырғ ыз Республикасы Кең естік Ұ лттық Комитеті ұ йымдастырылғ аннан бері заң ды бірлік ретінде қ алыптаса бастады. 1920 жылдың сә уір айында Қ ырғ ыз автономды КСР Халық комиссариаты қ ұ рамында ветеринария жә не малшаруашылығ ы Бас басқ армасы қ ұ рылды. Қ ырғ ыз Халық Комиссариаты Орталық ветеринариялық бө лімнің ұ йымдастырушысы мен бірінші басшысы 1920 жылдың қ ыркү йегінен 1922 жылдың тамызына дейін А.П.Сейдалин болды, ол Қ останай қ аласының тумасы, 1904 ж. Қ азан ветеринарлық институтын бітірген ә скери ветеринар дә рігер.

Жалпы алғ анда 1924 жылдан бастап 1992 жылғ а дейінгі аралық та нақ ты белгіленген функциялары мен қ ұ қ ық тары бар, алдына қ ойылғ ан нақ ты міндеттері бар Ветеринария басқ армасының мемлекеттік басқ ару жү йесі қ алыптасты. Осы кезең де Қ азақ станның ветеринариялық қ ызметіне орасан зор ү лесін қ осқ ан басшылары – М.В.Назаров, М.Г, Едомский С. О, Омаров, Б. Н. Богданов, Н. Ф. Ярош, П. А, Руденко, Б. И, Софиев, А. Р. Абишев т.б.

Ветеринариялық істі қ ұ рудың ұ йымдастыру формалары, ветеринариялық қ ызмет кө рсету принциптері, ветеринариялық шаралардың бағ ыты мен сипаты қ оғ амдағ ы ә леуметтік-экономикалық қ арым-қ атынастар негізінде қ алыптасады. Қ азақ стан Республикасында ветеринариялық істі ұ йымдастырудың ерекшеліктері:

1 Ветеринариялық қ ызметті ұ йымдастырудың Мемлекеттік формасы. Біздің республикамызда ветеринариялық іс мемлекет қ ол астында шоғ ырланғ ан, мемлекеттік ветеринариялық мекемелер жү йелері қ ұ рылып, барлық санаттағ ы шаруашылық тарғ а ветеринариялық қ ызмет тү рлері кө рсетіледі. Мемлекеттік ветеринария басты ветеринариялық шаралар ө ткізілуін ұ йымдастырып, ветеринариялық бақ ылауды жү зеге асырады. Мемлекет ветеринар мамандарын дайындау ісін, ветеринария мә селелеріне қ атысты ғ ылыми зерттеулерді ұ йымдастырып, қ аржыландырады. Мемлекеттік бюджетте жыл сайынғ ы ветеринариялық қ ызметтің қ ажеттіліктеріне жұ мсалатын жә не індетке қ арсы шаралар ө ткізілуіне кө зделген ассигнациялар қ арастырылады.

2 Ветеринариялық қ ызметтің профилактикалық бағ ыттылығ ы. Қ азақ стан Республикасының «Ветеринария туралы» Заң ына сә йкес ветеринариялық қ ызметтің басты бағ ыты жануарлардың жұ қ палы жә не жұ қ палы емес ауруларын профилактикалау болып табылады. Ветеринариялық шаралардың жалпы кө леміне шақ қ андағ ы профилактикалық шаралардың ү лестік салмағ ы 90% асады. Ветеринариялық қ ызметтің профилактикалық бағ ыттылығ ы жануарлардың ауруғ а шалдығ у оқ иғ аларын азайту, малдар мен қ ұ стардың жекелеген аса қ ауіпті ауруларын жою мү мкіндігін береді.

3 Ветеринариялық шаралардың жоспарлылығ ы. Ветеринарияық шаралар фермерлік (шаруа қ ожалығ ын) шаруашылық ты, елді мекендерге ветеринариялық қ ызмет кө рсететін мамандардан бастап Қ азақ стан Республикасы ауылшаруашылық Министрлігі ветеринария Департаментіндегі елдің ветеринариялық қ ызметінің басшылығ ымен аяқ тағ андағ ы (ветеринариялық шараларды жоспарлау принципіне сә йкес) ветеринариялық қ ызметтің барлық тізбектерінде қ ұ рылады.

4 Ветеринариялық ғ ылым мен практиканың бірегейлігі. Ғ ылыми мекемелер практикалық ветеринариялық қ ызметтен ветеринарияның ө зекті мә селелеріне қ атысты зерттмелік тапсырыстар алады (жаң, тиімділігі жоғ ары вакциналар, диагностикалау, дезинфекциялау заттарын қ ұ растыру т.с.с.). Практикалық ветеринариялық мекемелер ветеринариялық шараларды ө ткізу ү шін жаң а ә дістер мен қ ұ ралдардың ө ндірістік сынақ тан ө ткізілу ісіне қ атысады да оң нә тиже беруі кезінде практикағ а жаң а ә дістерді, тиімді қ ұ ралдарды ендіреді.

5 Ветеринариялық іске жануар иелері мен атқ арушы билік органдарының қ атысуы. Қ азақ стан Республикасының «Ветеринария туралы» Заң ында жануарлардың жұ қ палы ауру ошақ тары пайда болғ ан жағ дайлардағ ы атқ арушы билік органдарының, мекемелердің, кә сіпорындардың, ұ йымдардың, жануар иелері болып табылатын азаматтардың жә не малшаруашылығ ы ө німдерін ө ндірушілердің малшаруашылығ ының ветеринариялық саулығ ын қ амтамасыз ету бойынша міндеттері (жануар ауруларын профилактикалау жә не жою бойынша шаруашылық жә не арнайы ветеринариялық шаралар ө ткізуге қ атысты), сонымен қ атар жануарлардың жұ қ палы аурулары пайда болуына орай ө ндірістің ерекше режіиміне кө шу шараларын сақ тау бойынша атқ арушы билік органдарының функциялары т.б. кө рсетілген.

6 Ветеринариялық қ ызметтің адамдар мен жануарларғ а ортақ аурулармен кү ресу мақ сатында денсаулық сақ тау органдарымен бірлдесе жұ мыс жасауы.

7 Ветеринария саласында халық аралық ынтамақ тастық ты терең дете тү су. Қ азақ стан Республикасының шет елдермен сыртқ ы экономикалық байланыстарын дамытуына, шет елдерден жануарлардың, ө німдердің, жануар текті шикізаттардың ә келінуінің артуына орай республиканың ветеринариялық қ ызметі халық аралық ветеринариялық ұ йымдармен ө зара байланыстарды ү немі ұ станып отырады.

Малшаруашылығ ы фермаларында, кешендерінде, қ ұ сфабрикаларындағ ы ветеринар дә рігері жұ мысының негізгін жануарлар ауруларын, ө лім-жітімін профилактикалау, ө ндірістің жоғ арғ ы санитарлық мә дениетін ендіру істері қ ұ райды. Осы арқ ылы ол малшаруашылығ ының, шаруашылық тардың экономикасының дамуына, малшаруашылығ ы ө німдерінің артуына, тиісінше тұ рғ ындардың материалдық жағ дайының ө суіне септігін тигізеді.

Республика малшаруашылығ ының қ азіргі кездегі жағ дайы аграрлық сектордағ ы тү бегейлі ә леуметтік-экономикалық ө згерістермен белгіленген. Бұ л салада кө псалалы экономика негіздері қ аланып, заң тү рінде шаруашылық жү ргізу тү рі, ө нідірілген ө німді ө здігінен жү зеге асыру бекітілінген.

Аграрлық секторды дамыту міндеттеріне сә йкес 2004-2010 жж арналғ ан Мемлекеттік бағ дарлама қ абылданғ ан болатын. Қ азіргі уақ ытта ауылшаруашылық жануарларының ә р тү рлерінің саны тұ рақ ты тү рде ө су ү стінде, осы кезде ө нідіріспен айналысатын шаруашылық субьектілері арасында ірі малшаруашылық кә сіпорындары дамып келетінін атағ ан жө н. Шаруа қ ожалық тарында (фермерлік шаруашылық тарда) мал мен қ ұ с бастарының ө су заң дылығ ы байқ алады.

Ауылшаруашылығ ы малдары мен қ ұ старының санына қ атысты мә ліметтерді талдай келе 1997 жылдан 1999 жылғ а дейінгі аралық та олардың санының тө мендеуін елде бой алғ ан нарық тық ө згерістермен байланыстыруғ а болады, ал 1999 жылдан бастап қ азіргі кезең ге дейін керісінше жануарлар мен қ ұ с санының жыл санап ө сіп келе жатқ андығ ы байқ алуда.

Шаруа қ ожалық тарындағ ы ө сім 21 ден 61% қ ұ райды, оның ішінде шошқ а бастары – 61%, қ ой – 41%, ірі қ ара мал – 29%, жылқ ылар – 28% артқ ан. Ауылшаруашылық мекемелерінде шошқ а бастарының 41, 1%, ө суі орын алғ ан, ірі қ ара мал мен қ ұ с бастары жеке қ ожалық тарда 2, 8 ден 6, 2% дейін тұ рақ талды.

Келтірілген 1 кестеде ә р тү рлі жануарлардың соң ғ ы жылдардағ ы санына қ атысты мә ліметтер орын алғ ан. Орташа есеппен алғ анда жыл сайынғ ы жануар ө сімі 6, 0-18, 0% қ ұ райды.

 

кесте 1 – 2000 - 2012 жылдар аралығ ында жануарлар мен қ ұ с бастарының санына жасалғ ан талдау, мың бас

 

Жануар тү рі жылдар                    
ІҚ М 3998, 2 4106, 6 4293, 5 4559, 5 4854, 6 5814, 9 6114, 9 6694, 4 6 889, 9 5 319, 3
Қ ой мен ешкі 9654, 0 9977, 2 10478, 6 11273, 0 12143, 6 15609, 5 16711, 7 19 038, 1 20 032, 2 20 694, 4
Шошқ а 984, 2 1076, 0 1123, 7 1229, 8 1354, 1 1517, 5 1538, 7 1 864, 0 1 927, 0 1 378, 1
Жылқ ы 969, 6 976, 0 989, 5 1019, 3 1061, 8 1132, 2 1186, 5 1 864, 0 1 927, 0 1 790, 4
Тү йе 96, 1 98, 2 103, 8 107, 5 113, 8 127, 0 132, 8 150, 7 156, 9 185, 1
Қ ұ стар 9171, 6 9933, 2 10818, 8 11690, 3 25049, 3 25491, 8 25925, 3 31 582, 7 33 155, 7 36 663, 7

 

Республикада 2008 жылдың 1 қ ыркү йегіне қ атысты ө ткен жылғ ы жағ даймен салыстырғ анда ірі қ ара мал басы 2, 9%, қ ой мен ешкі саны 5, 2%, шошқ а саны 3, 4%, жылқ ы саны 5, 5%, тү йелер 4, 1% жә не қ ұ с бастары 5, 0% жоғ арылағ ан.

Десе де осы талданып отырғ ан жылдары шошқ а бастары Шығ ыс Қ азақ стан облысында (9, 0%), Жамбыл облысында (4, 1%), Павлодар облысында (1, 0%) жә не Батыс Қ азақ стан облысында (0, 3%) тө мендеген.

Ветеринарияның шын мә ніндегі бірлігі ү шін белгіленген тә ртіптің алатынын атау керек, олай болғ ан жағ дайда тө менгі санаттағ ы ветеринариялық органдар жоғ ары тұ рғ ан органдарғ а есеп беріп отыратын болады, ал шаруашылық субьектілерінің барлық тө меннен жоғ арығ а дейінгі ветеринариялық қ ызметтері мемлекеттік ветеринарияның тиісті органдарына бағ ынышты болады. Ветдомстволардың ветеринариялық қ ызметтері ұ йымдастырымдық дербестікті сақ тап қ алғ ан, дегенмен ө з қ ызметтерін ветеринариялық заң намаларда кө рсетілген тә ртіпте мемлекеттік ветеринария органдарымен координациялап, ветеринариялық заң ның негізгі принциптерін, ә діс-тә сілдерін басшылық қ а алады.

Ветеринария қ ызметінің негізгі жә не жетекші бағ ыты - профилактика. Ветеринариялық қ ызметтің ә рекеті ауырғ ан жануарларды емдеу ісімен шектелмейді. Жануарларды ө сіру, кө бейту жә не ө ндірістік пайдаланудың барлық кезең дерінде ветеринар дә рігері белсенді тү рде профилактикалық жұ мыстар жү ргізіп отырады, ол дегеніміз жануарларды ұ стау, азық тандыру бағ ып-кү ту жағ дайларын ү немі жақ сартып отыру, кешенді тү рде арнайы профилактикалық жә не ветеринариялық -санитарлық шаралардың орындалып отыруын бақ ылауғ а алу. Ветеринарияның профилактикалық бағ ытының сенімді негізі ө ндіріске зоогигиеналық нормалар мен ветеринариялық -санитарлық ережелерді ө зіндік профилактика ә дістерімен қ иылыстыра отыра ендіру болып табылады. Зоогигиеналық жә не ветеринариялық -санитарлық сипаттағ ы профилактикалық шаралар аса маң ызды. Ветеринариялық қ ызметтің малшаруашылық мекемелерінде, кө ліктерде, ет-, сү тө ң деу орындарында жә не басқ а нысандарда ұ йымдастырып, ө ткізетін дезинфекциялық жұ мыстардың профилактикалық маң ызы зор.

Ветеринариядағ ы профилактикалық бағ ыт -ауруларды жоспарлы тү рде азайтып отыру, жануарлар мен қ ұ стардың аса қ ауіпті ауруларын жою. Ол жануарлардың сау табындарын қ ұ ру мү мкіндігін береді.

Профилактикалық жә не індетке қ арсы шаралардың жоспарлану жү йесі ветеринариялық қ ызметтің шаруашылық тан, ауданнан бастап ел аумағ ындағ ы ветеринариялық іспен аяқ тағ андағ ы барлық тізбектеріне ендірілген. Осы тізбектердің ә рқ айсысында ветеринариялық шаралардың жоспарлары толтырылады. Мұ ның негізінде ғ ылым мен практика жетістіерін ескере отыра қ ұ растырылғ ан аурулармен кү ресудің жалпы принциптері мен біркелікі ә діс-тә сілдері жатады.

Малшаруашылығ ын қ арқ ынды дамыту жағ дайында ветеринарияның тү рлі мә селелері бойынша ғ ылыми зерттеулерді жан-жақ ты кең ейту, диагностикалау, профилактика жә не терапия ә діс-тә сілдерін ү немі жетілдіріп отыру, ветеринариялық -санитарлық шаралардың тиімділігін арттыру керек. Сонымен қ атар, практикағ а неғ ұ рлым жылдамырақ биологиялық, ветеринариялық, медициналық, зоотехникалық жә не басқ а ғ ылымдардың жетістіктерін ендіру керек.

Ветеринарияның ағ ымды жә не болашақ тық жоспар-міндеттерін ескере отырып ветеринариялық органдар ғ ң ылыми қ ызметкерлерге теориялық пайымдаулар мен эксперименталдық ізденіс, тә жірибелерді талап ететін мә селелерді талап етумен қ атар, ғ ылыми мекемелердің жү йелерінің ө зіне ә сер етіп, ғ ылыми-зерттеу жұ мыстарының тақ ырыптық жоспарларының қ ұ растырылуына жә не координациялануына ат салысады. Ветеринариялық жү йенің практикалық мекемелері, Ғ ЗИ мен ЖОО мамандары профилактикалаудың жаң а ә діс-тә сілдерінің, диагностикалау мен емдеу ә дістерінің ө ндірістік сынақ тан ө ткізілу ісіне тартылады. Практикада аяқ талынғ ан, ө ндірісте тексерістен ө ткен ғ ылыми ұ сыныстарды, зерттемелерді қ олдану жайындағ ы шешімді еліміздің ө кілетті ветеринариялық органдары қ абылдап, бекітеді.

Ветеринариялық қ ызметтің міндеттері. Ветеринариялық қ ызмет дегеніміз мемлекеттік ветеринариялық қ ызметтің, шаруашылық пен ө зге мемлекеттік, кооперативтік жә не мемлекеттік, қ оғ амдық ұ йымдардың, мекемелердің қ ызметі (жұ мысы), алдарына қ ойғ ан міндеттерін атқ аруы.

Ветеринариялық қ ызметтің жә не жалпы ветеринарияның міндеттерін Қ Р Ү кіметі ел алдына ө зінің даму сатысында қ ойылғ ан жалпы экономикалық жә не ә леуметтік міндеттеріне сә йкес айқ ындайды.

«Ветеринария туралыә Заң ның 3-ші бабында республика ветеринариялық қ ызметінің міндеттері жазылып кө рсетілген: жануарларды аурулардан қ орғ ау жә не емдеу; тұ рғ ындар денсаулығ ын адамдар мен жануарларғ а ортақ аурулардан қ орғ ау; мемлекеттік ветеринариялық қ адағ алау қ ұ зырындағ ы жү ктердің ветеринариялық -санитарлық саулығ ын қ амтамасыз ету; Қ азақ стан Республикасы аумағ ын ө зге елдерден кіру жә не таралу мү мкіндігі бар жұ қ палы жә не экзотикалық аурулардан қ орғ ау; ветеринариялық препараттар сапасын бақ ылау; жануар ауруларымен кү ресу ә діс-тә сілдерін, қ ұ ралдарын қ ұ растыру жә не пайдалану, сонымен қ атар жануар текті ө німдер мен шикізаттар сапасын ветеринариялық -санитарлық бақ ылауды қ амтамасыз ету; заң ды жә не жеке тұ лғ алардың ветеринария саласына қ атысты қ арекеттер жасауы барысында қ оршағ ан ортаның ластануына жол бермеу жә не оның алдын алу; ветеринариялық ғ ылымды дамыту, ветеринария мамандарын дайындау жә не олардың біліктіліктерін арттыру.

 

1.2 Ветеринариялық істі заң намалық реттеу негіздері

Ветеринариялық заң дылық - ө з ә рекеті аясында ветеринария мамандары мен малшаруашылығ ымен, жануар текті ө німдерді, шикізаттарды ө ң деу, пайдағ а асыру, тасымалдаумен байланысты ө зге тұ лғ алардың кә сіби ең бегін қ амтитын заң ды нормалар жинағ ы.

Ветеринариялық заң дылық қ ұ рамына Қ Р «Ветеринария туралы» заң ы, облыстардың қ ұ қ ық тық актілері, сонымен қ атар Ү кімет актілері мен Қ Р Ауылшаруашылығ ы Министрлігінің ө кілетті органдары шығ аратын Ережелер, нұ сқ аулық тар, нұ сқ амалар, нормалар, нормативтер, ұ сынымдамалар жә не басқ а ветеринариялық қ ызмет атқ арылуына қ атысты қ ұ жаттар кіреді.

Қ Р Ветеринариялық заң ы жануарларды аурулардан қ орғ ау, ветеринариялық тұ рғ ыдан алғ анда қ ауіпсіз малшаруашылығ ы ө німдерін шығ ару жә не тұ рғ ындарды адамдар мен жануарларғ а ортақ аурулардан қ орғ ау мә селелерін реттейді.

Ветеринариялық заң реттейтін қ ағ идалар:

- малшаруашылығ ы кешендерінде, шағ ын шаруа қ ожалық тарында, жеке шаруашылық тарда, кооперавтивтерде жә не ө зге де жануарларды кө бейту, ұ стау істерімен айналысатын нысандарғ а міндетті ветеринариялық шаралар; міндетті зоогигиеналық жә не жануарларды ұ стау, азық тандыру жә не ө ндірістік пайдалануының ветеринариялық -санитарлық жағ дайлары;

- жануарларды карантиндеу тә ртібі мен жағ дайлары, шаруашылық тарды, елді мекендерді, су кө здерін жұ қ палы ауру қ оздырушылары енгізілуінен қ орғ ау;

- жануарларды, жануар текті ө німдер мен шикізаттарды пайдағ а асыру кезіндегі ветеринариялық талаптар; ветеринариялық -санитарлық сараптау тә ртібі; биологиялық, химиотерапиялық, дезинфицирлеуші препараттарды қ олдану ә дістері мен шарттарын, олардың мө лшерлемесін; инфекциялық, инвазиялық ауруларды анық тауғ а бағ ытталынғ ан диагностикалық зерттеулерді ө ткізу ә діснамасы жә не басқ а арнайы ә дістер;

- диагностикалық зерттеулерді ө ткізу тә ртібі мен нә тижелерін бағ алау критерилері;

- ветеринариялық шараларды материалдық қ амтамасыз ету нормалары;

- ветеринар мамандарының ветеринариялық жұ мыстарды орындауғ а жұ мсайтын ең бек шығ ындарының нормалары; ветеринариялық істің қ ұ қ ық тық мә селелері;

- мемлекеттік бақ ылау жү йесі, оны ұ йымдастыру тә ртібі, ветеринариялық қ ызметпен айналысатын лауазымдық тұ лғ алар қ ызметінің басты кепілдері; жоғ ары жә не орта ветеринариялық білімі бар мамандардың ветеринариялық қ ызметпен айналысу қ ұ қ ығ ы;

- ветеринариялық қ ызметтің жү йесі мен қ аржыландырылу тә ртібін;

- ветеринариялық қ ызметтің ұ йымдастырымдық қ ұ рылымын.

Ветеринаринариялық істі реттеудің заң ды негізін ветеринария саласындағ ы ғ ылым мен практиканың жетістіктері қ ұ райды.

Ветеринариялық заң қ ұ рамына енетін қ ұ жаттар: ережелер, нұ сқ аулық тар, тә лімдемелер ә дістемелік нұ сқ амалар, қ ұ қ ық тық ережелер, нормалар, ұ сыныстар, нұ сқ амалар, ә діснамалар мен талаптар.

Ережелер ветеринария саласында қ ызмет кө рсететін заң ды жә не жеке тұ лғ алардың міндеттерін анық тап кө рсететін қ ұ жат.

Нұ сқ аулық тар ветеринариядағ ы міндетті шараларды анық тап кө рсететін қ ұ жаттар.

Тә лімдемелер ветеринариялық жұ мысты орындау техникасы мен ә діснамасын айқ ындайды.

Ә дістемелік нұ сқ амалар ветеринаринариялық жұ мысты орындаудың міндетті ә діснамасы кө рсетілген қ ұ жат.

Арнайы Ережелер жануарларды мекемелерде ұ стау тә ртібі мен жағ дайын, оларды пайдағ а асыру шарттарын, ветеринариялық -санитарлық қ адағ алау нысандарына қ атысты шешімдерді қ арастырады.

Лауазымдық ережелер ветеринариялық мекемелердің, ұ йымдардың жә не ветеринариялық қ ызметің лауазым иелерінің міндеттерін, қ ұ қ ық тары мен заң ды статусын анық тайтын қ ұ жаттар.

Нормалар ветеринариялық қ ызметтің ең бектік, материалдық қ амтамасыз етілуі кө лемін айқ ындайды.

Ұ сыныстар ғ ылыми мекемелер ұ сынып нақ тылағ ан жә не тиісті нұ сқ аулық тар бекітілгеніне дейінгі кезең аралығ ында ө ткізілетін міндетті ветеринариялық шаралар тізімі кө рсетіледі.

Нұ сқ амалар – республика, облыс аумағ ында бірреттік жә не кезең ді шаралар ө ткізуі жайындағ ы басшы ветеринариялық органның қ ұ жаттары.

Ә діснамалар нақ тылы ветеринариялық жұ мыстардың орындалу техникасын кө рсетеді.

Ветеринариялық -санитарлық талаптар жануарларғ а, жануар текті ө німдер мен шикізаттарғ а қ атысты кә сіпорындарғ а қ ойылаптын міндетті ветеринариялық нормалар жайындағ ы қ ұ жаттар.

 






© 2023 :: MyLektsii.ru :: Мои Лекции
Все материалы представленные на сайте исключительно с целью ознакомления читателями и не преследуют коммерческих целей или нарушение авторских прав.
Копирование текстов разрешено только с указанием индексируемой ссылки на источник.