СДЖ (о.- 10,13,14; д.- 47,52) үшін бақылау тапсырмалары

1. Қ Р Қ ылмыстық кодексі – Қ Р қ ылмыстық қ ұ қ ығ ының негізгі қ айнар кө зі.

2. Қ ылмыс тү сінігі жә не оның қ ұ рамы.

3. Жаза жә не оның тү рлері.

10-тақ ырып. Қ азақ стан Республикасының іс жү ргізу қ ұ қ ығ ы (1 сағ.)

Жоспар

1. Іс жү ргізу қ ұ қ ығ ының негіздері.

2. Ә кімшілік іс жү ргізу: оның қ ұ қ ық тық реттеу ерекшелігіі.

3. Азаматтық іс жү ргізу қ ұ қ ығ ының пә ні, ә дісі, жү йесі мен қ ағ идаттары.

4. Қ ылмыстық іс жү ргізу қ ұ қ ығ ының пә ні, ә дісі, жү йесі мен қ ағ идаттары.

Іс жү ргізу қ ұ қ ығ ы – қ ылмыстарды ашу, азаматтық, қ ылмыстық, арбитраждық істерді қ арастыру жә не шешу, сондай-ақ ә кімшілік қ ұ қ ық бұ зушылық істерін, конституциалық сот ө ндірісі тә ртібінде қ арастырылатын істерді қ арастыру кезінде туындайтын қ атынастарды реттейтін қ ұ қ ық тық жү йе нормаларының бө лімі. Іс жү ргізу қ ұ қ ығ ы материалдық қ ұ қ ық пен ү здіксіз байланысты, себебі оны жү зеге асыру мен қ орғ ау ү шін қ ажетті іс жү ргізу нысандарын бекітеді.

Ә кімшілік іс жү ргізу – нормативтік басқ арушы актілерді қ абылдау жә не материалдық қ ұ қ ық нормаларын қ олдану бойынша ә кімшілік іс жү ргізу нормаларымен реттелген атқ арушы билік органдардың, ал заң мен қ арастырылғ ан жағ дайларда ө зге органдар жә не олардың лауазымды тұ лғ аларының қ ызметі.

Ә кімшілік іс жү ргізу субъектілері жеке жә не заң ды тұ лғ алар, сонымен қ атар мемлекеттік билік мү дделерін білдіретін ө кілетті органдар (тұ лғ алар) бола алады.

Ә кімшілік қ ұ қ ық бұ зушылық туралы істер бойынша ө ндіріс ә кімшілік – юрисдикциялық ү рдісінің қ ұ рылымына кіреді жә не 30.01.2001 ж. қ абылданғ ан «Ә кімшілік қ ұ қ ық бұ зушылық туралы» Қ Р Кодексімен реттеледі.

Ә кімшілік іс жү ргізуде бірнеше дербес іс жү ргізу кезең дерін бө ліп кө рсетуге болады: ә кімшілік қ ұ қ ық бұ зушылық туралы істерді қ озғ ау; істі қ арау; ә кімшілік қ ұ қ ық бұ зушылық істері бойынша қ аулы шығ ару; шешімге шағ ым жасау жә не наразылық білдіру; ә кімшілік қ ұ қ ық бұ зушылық істері бойынша заң дық кү шіне енбеген қ аулыларын қ айта қ арау; ә кімшілік жаза қ олдану туралы қ аулыларды орындау.Барлық кезең дер ө зара шекті байланысты жә не тұ тастай бір жү йені қ ұ рады.

Азаматтық іс жү ргізу қ ұ қ ығ ы – азаматтық істер бойынша сот тө релігін жү зеге асыруда, сот пен ү рдістің басқ а да қ атысушылары арасында қ алыптасатын азаматтық – іс жү ргізу қ атынастарын реттеуге бағ ытталғ ан қ ұ қ ық нормаларының жү йесінен тұ ратын қ ұ қ ық саласы.

Азаматтық сот ө ндірісі Қ Р Конституциясы жә не республиканың басқ а да нормативтік қ ұ қ ық тық актілері негізінде жү зеге асырылады. Олардың негізгісі 13.07.1999 жылғ ы Қ азақ стан Республикасының Азаматтық іс жү ргізу кодексі (Қ Р АІЖК).

Азаматтық істерге тікелей азаматтық істер ғ ана жатқ ызылмайды, сонымен қ атар соттың қ арауындағ ы отбасы, тұ рғ ын ү й, ең бек жә не ө зге де даулар жатқ ызылады.

Азаматтық сот ө ндірісі – бұ л азаматтық істерді қ арау жә не шешу барысында сот пен басқ а да субъектілерінің арасында қ алыптасатын азаматтық іс жү ргізу қ ұ қ ық тық қ атынастары жә не іс жү ргізу ә рекеттері, шешімдер жиынтығ ын қ ұ райтын, азаматтық іс жү ргізу қ ұ қ ығ ымен реттелетін мемлекеттік сот қ ызметінің ерекше тү рі.

Азаматтық сот ө ндірісінің негізгі тү рі талап арыз ө ндірісі, ол азаматтық, ең бек, отбасылық ісерді тараптардың тең дігі жағ дайында туындайтын даулар бойынша бұ зылғ ан қ ұ қ ық тары мен мү дделерін қ орғ ау ү шін сотқ а жү гінгенде орын алады.

Азаматтық сот ө ндірісінің сатылары – бұ л азаматтық сот ө ндірісінің қ ұ рамдас бө лігі, ол оның тізбегін кө рсете отырып, іс жү ргізу мақ сатын, қ атысушылар қ ұ рамын, іс жү ргізу ә рекеттерінің жә не қ абылданатын шешімдер жалпылығ ымен сипатталады.

Азаматтық іс жү ргізудің келесідей сатылары бө ліп кө рсетіледі: сотта азаматтық істі қ озғ ау; істі соттық талқ ылауғ а дайындау; істі мә ні бойынша бірінші сатыдағ ы сотта қ арау; екінші сатыдағ ы сот ө ндірісі; заң дық кү шіне енген соттың қ аулыларын қ адағ алау сатысында қ айта қ арау; заң дық кү шіне енген соттың анық тамасы мен шешімін жаң адан ашылғ ан мә н-жайлар бойынша қ айта қ арау; сот қ аулылары мен ө ге органдардың қ аулыларын орындаумен байланысты ө ндіріс.

Қ ылмыстық сот ө ндірісі немесе қ ылмыстық іс жү ргізу – бұ л қ ылмыстық іс жү ргізу қ ұ қ ығ ының нормаларымен реттелетін, заң мен ө кілеттік берілген мемлекеттік органдар мен лауазымды тұ лғ алардың, сонымен қ ылмыстық іс жү ргізу қ ызметінің ө зге де қ атысушыларының, ө тініштір мен қ ылмыс жасалатыны туралы хабарды тексеру, қ ылмыстық істі қ озғ ау, алдын-ала тергеу жә не қ ылмыстық істі соттық талқ ылау (шешілуі) бойынша қ ызметі.

Қ ылмыстық іс жү ргізу қ ұ қ ығ ының қ айнар кө зіне Қ Р Конституциясы, оғ ан сә йкес заң дардың нормалары, ө зге нормативтік қ ұ қ ық тық актілер жатқ ызылады. Негізгі қ айнар кө зі 13.12.1997 жылы қ абылданғ ан Қ азақ стан Республикасының Қ ылмыстық іс жү ргізу кодексі (Қ Р Қ ІЖК).

Қ ылмыстық іс жү ргізу қ ызметінде тү рлі органдар мен тұ лғ алар қ атысады, заң қ ылмыстық іс жү ргізу қ атысушыларын мынандай топқ а жіктейді:

а) сот; ә) қ ылмыстық қ удалауды жү зеге асыратын мемлекеттік органдар (прокурор, тергеуші, анық таушы); б) ө зінің не болмаса ө кілдік берушінің мү ддесі мен қ ұ қ ық тарын қ орғ айтын ү рдістің қ атысушылары (сезікті, айыталушы, қ орғ аушы, жеке айыптаушы, азаматтық талапкер, жауапкер, жә бірленуші жә не т.б.); в) қ ылмыстық іс жү ргізуге қ атысушы ө зге де тұ лғ алар (куә лар, сарапшылар, куә герлер, аудармашылар, мамандар, сот отырысының хатшысы).

Сот ісінің ө зара байланысқ ан жалпы тапсырмалары мен принцптері қ ылмыстық процесс жү йесін қ ұ рап, ө ндіріс ісінің жалпы ретін сатылар жиынтығ ы анық тайды. Қ ылмыстық процесс сатысы қ атаң реттілікпен біреуінен келесіне кезектесіп ауысып отырады. Соттағ ы жә не сотқ а дейінгі сатылар болып бө лінеді. Сотқ а дейінгі сатығ а қ ылмыстық істі ө ршіту жә не алғ ашқ ы тергеу жатады. Ал соттағ ы сатығ а тө менгі сатыдағ ы сотты соттық анық тау; екінші сатыдағ ы сотты дайындау; шағ ым, арызды дайындау; ү кімнің орындалуы жатады.

Ерекше сатығ а қ адағ алау тә ртібі мен тү скен ү кімнің заң ды кү шін қ арап шығ у, анық тау, сот қ аулысы жә не қ айта қ аралғ ан жағ дайдағ ы қ ылмыстық істі дайындау жатады.

Қ олданылғ ан ә дебиеттер:

1. Қ Р азаматтық іс жү ргізу Кодексі, 13.07.1999.

2. Қ Р қ ылмыстық іс жү ргізу Кодексі, 13.12.1997.

3. Оспанов С.Д. Қ Р қ ылмыстық ү дерісі. Жалпы бө лім. Алматы: заң. ә деб., 2003.

4. Толеубекова Б.Х. Қ Р қ ылмыстық іс жү ргізу қ ұ қ ығ ы: Жалпы бө лім – Алматы: Баспа, 1999.

СӨ Ж ү шін бақ ылау тапсырмалары(о.-13; д.-12, 15, 16, 50, 56)

1. Іс жү ргізу қ ұ қ ығ ы тү сінігі.

2. Іс жү ргізу қ ұ қ ығ ы салалары.