Тістір тісжегісініҢ алдын-алудаҒы тамаҚтыҢ ролі

Тістің қ атты тіндерінің қ алыптасуы жә не жарып шығ уына тамақ тану тікелей ә сер етеді. Тісжегінің алдын-алу ү шін келесі кең естерді орындау керек: Тамақ тану қ ұ рамынан жең іл ферменттелетін кө мірсуларын, қ антты қ абылдауды азайту қ ажет. Бұ л қ оректік заттар тістірде тіс шө гінділерінің пайда болуын жылдамдатады жә не ыдырау нә тижесінде пайда болғ ан заттарды бактериялар тіс қ ағ ының матрицасын қ ұ ру ү шін қ оректік зат ретінде қ олданса, ал жиі қ олдану ауыз сұ йық тығ ының рН қ ышқ ылдық жақ қ а қ арай жылжытады.

Тамақ қ ұ рамында кө мірсуларының жоғ ары болуы тістерде тісжегінің пайда болу мү мкіндігін жоғ арлатады. Ауыз қ уысында қ антты қ олданғ аннан кейін жоғ ары концентрациясының сақ талуы 20-40 минут, жә не осы кезде тіс қ ағ ындағ ы микрофлора тісжегіні туындатушы ә сері бар кө мірсулы тамақ қ алдық тарын жояды. Кө мірсулы жең іл ферменттелетін тамақ ты қ олдану жиілілігі жоғ арлағ ан сайын минералсыздану жә не қ айта минералдану арасындағ ы тепе-тең дік бұ зылады жә не тісжегінің пайда болу ү рдісі басым болады. Егер қ антты қ олдану басқ а тамақ тармен бір мезгілде жү ретін болса, онда оның тісжегі туындатушы ә сері тө мендейді жә не олар тістің қ атты тіндеріне ө те аз тісжегі туындатушы ә сер етеді.

Осығ ан байланысты кө птеген авторлар тісжегінің алдын-алу ү шін қ антқ ұ рамдас тамақ тарды қ абылдағ аннан кейін сілекейдің қ ұ рамын жә не қ асиетін жә не тіс қ ағ ының рН тұ рақ тандыру мақ сатында қ ұ рамында кальций жә не фторқ ұ рамдас заттарды қ олдануды ұ сынады: жаң ғ ақ, бұ ршақ, жұ мыртқ а, ірімшік, кө кө ніс, сусындар (сү т, шә й. Тамақ тың тісжегі туындатушы потенциалын тө мендету ү шін келесі ережелерді сақ тау керек:

• қ антты жалпы қ олдануды азайту;

• қ антты қ олдану жиілілігін азайту;

• ауыз қ уысында қ анттың сақ талу мерзімін қ ысқ арту.

Балалардың тә тті тағ амдарды қ абылдауын мұ қ ият бақ ылап отыру қ ажет. ДДҰ кең есі бойынша мектеп жасына дейінге балалар тә улігіне 20г кө п емес қ ант қ ұ рамдас тамақ қ олдануы қ ажет. Сонымен қ атар қ атты тағ амдар қ абылдауы тиіс. (кө кө ністер, қ атты жеміс-жидектер). Қ атты тағ амдар қ абылдау кезінде сілекей тогының жоғ арлауы туындайды, ауыз қ уысының табиғ и тазалануы жақ сарады. Негізінен қ атты жеміс жидектерді тә тті, жұ мсақ, жабысқ ақ тағ амды қ абылдағ аннан кейін қ олданғ ан жө н.

Бетжақ сү йек жү йесінің жақ сы шың далуы қ атты қ ұ рғ ақ тамақ ты қ абылдау кезінде жү реді. Бұ л кең есті балалар арасында дұ рыс тамақ шайнауды қ алыптастыру мақ сатында жә не минералды элементтер мен дә румендердің алиментарлық жетіспеушілігінің алдын алу мақ сатында ұ сынуғ а болады.

Замануи жағ дайда қ ала тұ рғ ындарының тамақ рационындағ ы қ ұ рамындағ ы минералды заттар мен дә румендердің ө згеруін туындататын арнайы ө ң деуден ө ткен жә не қ антталғ ан қ орек болып келеді. Қ алыпты жағ дайда тамақ рационында сү тті тағ амдарды қ олдану кезінде алиментарлы кальций тапшылығ ы орташа 500мг қ ұ райды. Кальций организмде кө птеген физиологиялық ү рдістердің реттелуіне қ атысады. Кальций тістердің қ атты тіндерінің қ алыптасу ү рдісі кезінде толық қ анды минералдануына жә не тістер жарып шық қ аннан кейін кіреукенің қ айта минералдану ү рдісіне қ ажет. Тамақ рационына дә румендерді қ осу микроэлементтердің алмасу жылдамдығ ын ынталандырады жә не тотығ у-тотық сыздану ү рдісі қ арқ ынын арттырады. Осының барлығ ы организмнің жалпы функциональді мү мкіндігіне қ олайлы болып келеді.

Тістердің қ алыптасуы кезінде жә не жарып шық қ аннан кейінгі кезең де дә руменді-минералды кешенді қ олдану сілекейде кальций концентрациясын жоғ арлатады жә не кіреукеде қ айта минералдану ү рдісін жылдамдатады.