Негізгі бөлім

А) Зерттеу сұ рақ тары:

Қ азақ стан Республикасы «Білім туралы» Заң ының 8-бабында «Білім беру жү йесінің басты міндеттерінің бірі – оқ ытудың жаң а технологияларын енгізу, білім беруді ақ параттандыру, халық аралық ғ аламдық коммуникациялық желілерге шығ у» деп атап кө рсеткен. Критикалық тұ рғ ыдан қ арайтын болсақ, бү гінгі кү ннің жастарын еліміздің ертең і емес, тек тапсырғ ан емтиханның бағ алары мен берілген тапсырмадан алатын нә тиже ғ ана алаң датады. Осығ ан сә йкес біздің мақ сат елімізде креативті ойлана алатын жастарды тә рбиелеу.

Қ азақ стан Педагогикалық Ғ ылымдар Академиясының президенті, академик А.Қ ұ сайыновтың ө з кітабында мемлекетіміздің білім жетістіктері мен кемшіліктерін ашып кө рсеткен жә не елбасының қ олдауымен соң ғ ы он жылдық та ү кімет тарапынан білім сапасын кө теруге бө лінген қ аражат кө лемі 10 есеге артқ аны, сонымен қ оса соң ғ ы деректерге сенсек соң ғ ы 4 жыл ішінде Қ азақ стандағ ы білімді дамыту дең гейі бойынша БДИ сә йкес халық аралық сарапшылардың оң бағ асын алып, ә лемнің 129 елінің ішінде кө шбасшы 4 елдің қ атарына кіргені жайлы айтқ ан болатын. Алайда кө рсетіліп отырғ ан нә тижелер кө ң іл толтырарлық емес, себеп ретінде 2012 жылғ ы Ұ лттық Бірің ғ ай Тест қ орытындысын алсақ болады. Бұ л жылы мектепті 125576 оқ ушы аяқ тағ ан, олардың шамамен 25 пайызы Ұ БТ-ді тапсырмағ ан, ал тестілеуден ө ткен 75 пайызының 36, 8 пайызы шекті дең гейден тө мен білім кө рсеткен. Бұ л жалпы кө рсеткіштің 27, 7 пайызын қ ұ райды, ал бұ ғ ан Ұ БТ тапсырмағ ан 25 пайыз бітірушілердің 1 пайызы олимпиада секілді жетістіктері ү шін босатылғ ан деп есепке алатын болсақ, онда жалпы мектеп бітірушілердің 50 пайыздан астамы Ұ БТ тапсыра алмағ ан болып отыр. Бұ л мә ліметтерге қ арап мектеп бітіруші тү лектердің білім дең гейі қ анағ аттандырарлық тан да тө мен екенін кө реміз. Осығ ан сә йкес АҚ Ш-тық Mc& Kinsey компаниясының ғ алымдары ә лемнің білім дең гейі озық 45 мемлекетін зерттеп, кез-келген мемлекеттің білім сапасының жоғ арылауы ү шін міндетті 6 аталмыш факторды атап кө рсетті:

· Білім беру стандарттарының халық аралық талаптарғ а сай болуы;

· Мұ ғ алімдердің біліктілігі мен педагогикалық кадрлар мә ртебесі;

· Бағ алау сапасының дұ рыстылығ ы;

· Жастарды рухани тә рбиелеу;

· Білім сапасын тексеруші ғ ылыми зерттеулер;

· Білім беруді басқ арудың тиімділігі.

Зерттеу барысында аталғ ан факторлардың ешқ айсысы еліміздің білім беру жү йесінде нақ ты қ арастырылмағ аны анық талды(2).

Осығ ан сә йкес елімізде бә секеге қ абілітті сапалы маман дайындау ү шін ә рбір Қ азақ стан азаматының қ ұ зырлылық қ абілетін дамыту арқ ылы, жемісті нә тижеге жету мақ сатындағ ы жаң а білім беру жү йесін қ абылдау, мемлекетіміздегі білім беру мә селерінінің бірден-бір шешімі болуы да ғ ажап емес. Бұ л жердегі «қ ұ зырлылық» сө зінің мағ ынасын К. Қ ұ дайбергенова дұ рыс тү сіндіре алды, оның ойынша қ ұ зырлылық дегеніміз - азаматтың белгілі бір сала бойынша толық жә не жан-жақ ты білімі бар, сонымен қ оса сол сала тө ң ірегінде кез-келген сұ рақ қ а байыпты тү рде жауап беріп, орынды шешім қ абылдай алады дегенді білдіреді.(3)

Бұ л термин Назарбаев Зияткерлік мектептері оқ ушыларына да таныс, себебі 12 жылдық білім беру жү йесі орнатылғ ан мектеп оқ ушылары 10-шы сыныпқ а ө ткен мезетте, ө здерінің оқ у қ абілетіне сай жә не болашақ мамандығ ына қ ажетті пә нді таң дап терең детіп оқ у мү мкіндігін алады. Мұ ндағ ы білім беру жү йесі оқ ушығ а біржақ ты білім беріп, оларды бү гінгі қ оғ амғ а жақ ындастыру мақ сатында жасалғ ан. Алайда, НЗМ-дегі білім беру жү йесінде де оқ ушылардың қ ызығ ушылығ ынан шық пайтын пә ндер кездеседі, ол жайлы мә ліметтер зерттеу бө лімінде кө рсетілген.

В) Зерттеу ә дісі:

Курстық жұ мыс негізгі(біріншілік) жә не қ осымша(екіншілік) зерттеу ә дістерінен тұ рады. Негізгі деректерді жинау сандық ә дістер жә не сұ хбат арқ ылы жү ргізілді, яғ ни мектеп оқ ушыларына ә леуметтік сауаланама тарату арқ ылы сандық кө лемдегі ақ парат жинау жә не жауап берушіден сұ рақ қ а терең жауап алу мақ сатында бетпе-бет сұ хбаттасу. Бұ л зерттеуді қ орытындылау барысында сенімді жә не нақ ты тұ жырым жасауғ а кө мектеседі. Ал қ осымша деректер ғ аламтор желілері мен ғ ылыми зерттеу кітаптарынан алынғ ан болатын. Мұ ндағ ы мә ліметтер, зерттелген зерттеулер нә тижелері тақ ырып тө ң ірегіндегі келтірілген тұ жырымдарғ а аргумент ретінде қ олданылады. Зерттеу ә дістерін тө мендегідей жекелей барысына тоқ талатын болсақ:

Негізгі зерттеу ә дісінде, ә леуметтік сауалнама - зерттеу қ ұ ралы ретінде алынды. Сауалнама 14-18 жас аралығ ындағ ы мектеп оқ ушыларына таратылды жә не жалпы 52 оқ ушы берілген сауалнамадан ө тті. Сандық зерттеу ә дісінде барлығ ы 9 сұ рақ болатын, ал оның алғ ашқ ы екі сұ рағ ы зерттеуден тыс, оқ ушылы жайлы мә лімет алуғ а арналғ ан, қ алғ ан 7 сұ рақ зерттеу сұ рақ тарымен тікелей байланысты. Сонымен қ оса, сауалнама survio.com сайты арқ ылы жасалып, оқ ушыларғ а ғ аламтор желілері арқ ылы таратылғ ан болатын. Ғ аламтор арқ ылы жү ргізілетін сауалнама бірнеше артық шылық тарымен ерекшеленеді:

· Сауалнамағ а кез-келген ғ аламтор желісіне тіркелген адам алыс-жақ ын ара-қ ашық тық қ а қ арамастан жауап бере алады;

· Жауап беруші сауалнамағ а ең кө п дегенде 2 минут шамасында сұ рақ тардың барлығ ына толық тай жауап қ айтарып ү лгереді;

· Сұ рақ жауаптарының барлығ ы нұ сқ алық болғ андық тан жауап берушінің уақ ыты ү немделеді;

· Ғ аламтор желілері кө біне мектеп жасындағ ы жастарғ а жақ ын болғ андық тан, білім айналасындағ ы сұ рақ тарғ а оқ ушылар қ иындық сыз дұ рыс шешім қ абылдай алады;

· Сандық сауалнама анонимді болғ андық тан жауап беруші ө з ойын ашық жеткізе біледі;

Кемшіліктеріне келетін болсақ:

· Жауап беру анонимді болғ андық тан, кейбір жауап берушілер ә діл жауап қ айтармауы мү мкін;

· Сандық сауалнама - берілген сұ рақ тан басқ а, тақ ырып айналасынан терең ақ парат алуғ а мү мкіндік бермейді;

Сандық зерттеу ә дісі – аты айтып тұ рғ андай сауалнама санының неғ ұ рлым кө п болуына байланысты, соғ ұ рлым сапалы нә тиже алуғ а болады.

Негізгі зерттеу ә дісінің екінші қ ұ ралы – сұ хбат алу. Сұ хбаттасу - бетпе-бет сұ рақ -жауап алмасу арқ ылы, белгілі-бір адамнан қ ажетті сұ рақ қ а кең ауқ ымды жауап алу мақ сатында алынады. Бұ л зерттеу тә сілінде ә ртү рлі жастағ ы 3 сынып оқ ушыларынан сұ хбат алынды. Ә рбір сұ хбат 5 сұ рақ тан тұ рады жә не шамамен ә рқ айсысы 5 минутқ а созылды. Сұ хбат алудың басқ а зерттеу тә сілдерінен артық шылығ ы, берілген сұ рақ қ а сандық нә тиже емес, толық тай тү сіндірілген жауаптың алынуы жә не жинақ талғ ан ойларды саралай отыра, бір нақ ты қ орытындыланғ ан шешім шығ ару мү мкіндігі. Алайда жауап беруші сұ рақ қ а жауап қ айтару барысында мә селені бір жақ ты ғ ана қ арастыруы жә не эмоцияғ а берілуі мү мкін. Бұ л зерттеу нә тижесіне кері ә серін тигізетіні анық, сондық тан сұ рақ алушы сұ хбат барысында жауап берушінің сұ рақ қ а жан-жақ ты қ арастырып жауап беріп жатқ анын қ адағ алауы тиіс.

Қ осымша зерттеу ә дісіне ғ аламтор сайттарынан алынғ ан ақ параттар мен ғ ылыми зерттеу

кітаптарынан алынғ ан мә ліметтер кіреді. Бұ л дерек кө здерінен кө біне зерттеу сұ рақ тарына сә йкес цитаталар, кілт сө здер, фактілер жә не т.б аргументтер алынғ ан болатын. Барлық алынғ ан деректер сенімді екеніне кө з жеткізілгеннен соң ғ ана аргумент ретінде қ олданылды.

Кез-келген ғ аламтордан алынғ ан ақ параттың шығ арылғ ан жылының жаң а болуы, автордың кө рсетілуі, сайттың белгілі-бір мекемеге сә йкес жұ мыс жасауы, яғ ни сайттың коммерциялық емес болуы секілді шарттар, сапалы ақ параттың кепілі болып табылады. Ал егер ғ аламтор желісінен ақ парат осы кө рсетілген нұ сқ ауларғ а сә йкес келмеген жағ дайда сайт сенімсіз деп саналып, табылғ ан ғ аламтор парақ шасынан мә лімет алынбайды. Сондай-ақ, кітаптар желісіне келетін болсақ, мұ ндағ ы ақ параттар сенімді болып табылады, себебі оқ ылымдағ ы ғ ылыми зерттеу кітаптары басылымнан бұ рын бірнеше тексерістен ө тіп қ ана халық қ а шығ арылады. Сол себепті зерттеу кітаптарынан алынғ ан мә ліметтер, ғ аламтор беттерінен алынғ ан деректерге қ арағ анда сенімді деп саналыды. Алайда қ анша дегенмен, кітап авторының беделі мен басылым жылының жаң а болуы, ақ парат сапасының жоғ арғ ы екенін жә не аргументтің кү шін кө рсетеді. Ал зерттеу кітабы мен ғ аламтор парақ шасы жайлы сілтемелер мен басты ақ параттар тө менде сілтемелер бө лімінде кө рсетілген.

Зерттеу ә дістері арқ ылы алынғ ан деректердің барлығ ы сарапталып, қ айта қ аралды жә не нә тижелер тө менде зерттеу қ орытындысында ашып кө рсетілген.

С) Зерттеу қ ортындысы:

Сілтемелер:

Нұ рсұ лтан Назарбаев, Қ азақ стан Республикасының Президенті:

-Сендердің жасың да ойлайды: «Жастық деген мә ң гіл ік.Бітпейді таусылмайды ешуақ ытта «деп. Тез ө теді.Бір мамандық ты алып, соныменен жү ру керек ө мірде. Соның тү біне жету керек.Зерттеу керек.

1- https://gtmarket.ru/ratings/education-index/education-index-info

2- А.Қ. Қ ұ сайыновтың " Ә лемдегi жә не Қ азақ стандағ ы бiлiм беру сапасы" (https://www.apnk.kz/728.html)

3- К.Қ ұ дайбергенова. Қ ұ зырлылық – тұ лғ а дамуының сапалық критерий // «білім сапасын бағ алаудың мә селелері: ә діснамалық негізі жә не практикалық нә тижесі» атты халық аралық ғ ылыми – практикалық конференцияның материалдары. 2008. 30- 32-б

(https://el.kz/m/articles/view/content-4021)

4-