Көшбасшылар билігінің және адамдарға ықпал жасау тактикасының көздері неде екенін түсіндіріңіз.

.Жалпы ең бірінші Кө шбасшы мен Басшы мағ ынасын жете тү сіну керек. Кө шбасшы мен Басшы мағ ынасы бір емес. Басшы – бұ л жұ мысты беруші жә не сол жұ мыстарғ а жауап беруші. Жақ сы басшы орындалғ ан жұ мысты реттеп қ абылдап отырады. Ал, Кө шбасшы адамдарды жандандырады, мақ сатқ а жетуде болашақ ты кө ру қ асиеті арқ ылы адамдарды ортақ мақ сатқ а бағ ыттайды. Кез келген адам кө шбасшы бола алмайды. Ол ү шін адамның бойында кө шбасшы болуғ а деген бейімділік, басқ ару қ абілеті жә не адамдарды ө з ойының дұ рыстығ ына сендіре білуі қ ажет. Кө шбасшы ө зі ү шін ғ ана емес, ө зі басқ арып отырғ ан адамдардың барлығ ының жағ дайын қ арастырып, қ адағ алай білуі қ ажет. Кө шбасшы - алғ а қ ойғ ан мақ сатқ а жету ү шін белгілі бір ә леуметтік ортада адамдардың кү ш-жігерін біріктіріп, іс-ә рекетін қ оғ ам мү ддесіне сай жү ргізеді. Кө шбасшығ а алғ ырлық, ақ ылдылық, қ ажырлылық, ұ йымдастырушылық, жұ ртқ а жағ ымдылық, сондай-ақ ө зіне жауапкершілік ала білу жә не іскерлілік таныта білушілік қ асиеттер мен қ абілеттер тә н. Кө шбасшы билігі адамдарғ а ық пал жасау тактикасына байланысты екіге бө лінеді: Автократикалық жә не демократикалық кө шбасшы. Автократикалық кө шбасшы заң ды қ ұ қ ық тарғ а жә не сый-ақ ы мен мә жбү рлеуге негізделген барлық биліктерді жұ мылдыруғ а бағ ытталғ ан (Автократичный лидер стремится сконцентрировать в своих руках всю власть, полагается на законные полномочия, власть, основанную на вознаграждении и принужде­нии). Демократикалық кө шбасшы ә р жұ мыскеріне ө кілдік (полномочия) береді, олардың басқ аруғ а қ атысуына мү мкіндік туғ ызады жә не қ ызметкерлеріне ық пал жасау ү шін рефренттік, сараптамалық билікті қ олданады. Осығ ан орай кө птеген зерттеулер жү ргізілген. Ең алғ ашқ ы зерттеу Айова штатында ө ткен болатын. Оның қ орытындысы бойынша, жұ мыскерлер автократикалық билік стилін негативті қ абыддайды. Автократикалық билік жү ретін жерде ұ жымда дұ шпандық атмосферасы туады жә не ұ жым автократикалық жетекші жұ мыс орнында болғ ан кезде ғ ана жұ мысын дұ рыс, жақ сы орынайды. Ал демократикалық билік кезінде жұ мыскерлердің арасында жақ сы, позитивті қ арым-қ атынас туады. Басшының жұ мыс орнында болуы не болмауы қ ызметкерлердің жұ мыс ө німділігіне қ атысты емес.

Мотивация мә нін жә не қ ызметкерлерді мотивтендірудің дә стү рлі мен заманауи кө зқ арастарының арасындағ ы айырмашылық тарды ашың ыз.

Басқ ару ісінің ең маң ызды міндеті кө здеген мақ сатқ а жету ү шін ең бек ресурстарын тиімді пайдалану. Менеджер жұ мысты дұ рыс ү йлестіріп адамдарғ а жү ктелген міндеттерді орындату ү шін мотивацияны қ олданады. Ө з шешімін жү зеге асыру ү шін менеджер мотивацияның негізгі қ ағ идаларына сү йенеді.

Мотивация дегеніміз – кө здеген мақ сатқ а жету ү шін ө зін жә не басқ аларды жұ мысқ а ынталандыру. Мотивация адамдарда болатын ә ртү рлі қ ажеттіліктерге негізделген.

Менеджердің қ ол астындағ ы жұ мыскерлерді ынталандырудың 4 тү рлік кө зқ арасы бар.Олар: дә стү рлі, адамдардың қ арым-қ атынасы мен ресурстарына байланысты жә не заманауи кө зқ арас.

Дә стү рлі кө зө қ арас. Мотивацияны зеттеу Тэйлор негізін салғ ан ғ ылыми менеджменттен бастау алады. Бұ л кө зқ араста жұ мысшы экономикалық адам тұ рғ ысынан қ аралады, мұ нда барлық кө ң іл жасалғ ан жұ мыс кө леміне тө ленетін ақ шағ а ауады. Жұ мысшылар ү лкен ақ ша ү шін ү лкен жұ мыс жасауғ ы дайын. Осы кө зқ арастың негізінде қ азіргі кезде кесімді (сдельный) ең бек-ақ ы пайда болғ ан. Яғ ни қ ызметкерге жалақ ыны істеген жұ мыс кө леміне байланысты береді.

Заманауи кө зқ арас ү ш негізгі теория бағ ыты бойынша қ алыптасты. Олар: Мотивация мазмұ ны теориясы, мотивация процессінің теориясы, нығ айту (подкрепления)теориясы. Бірінші типті теория адамның базалық қ ажеттіліктері жатады. Кә сіпорында жұ мыс жасайтын адамдардың қ ажеттіліктері зерттеледі. Екінші типті теорияда жұ мыскерлердің сый-ақ ығ а қ ол жеткізуі ү шін жасағ ан іс-ә рекеттері (поведения), мінез-қ ұ лқ ы, жолдары, ә дістері зерттеледі. Қ ысқ аша айтқ анда мотивация мазмұ ны теориясы қ ажеттіліктерге, мотивация процесс теориясы іс-ә рекет, мінез-қ ұ лық қ а, ал нығ айту теориясы сый-ақ ығ а бақ ытталғ ан. Қ азіргі кезде жұ мыскерлерді мотивациялау ү шін кө птеген программалар жасалып, қ ұ рылуда. Мысалы: жақ сы жұ мысқ а қ осымша бонустар беру, яғ ни қ осмша табыс алады, жақ сы, ө німді ең бектер жасады гиький график жасау т.б.