Кедендік бақылаудың техникалық құралдарын қолдану тәртібі

3. Кедендік бақ ылаудың техникалық қ ұ ралдарын қ олдану адам ө мірі мен денсаулығ ы, жануарлар мен ө сімдіктер ү шін қ ауіпсіз болуғ а жә не тұ лғ аларғ а, тауарлар мен кө лік қ ұ ралдарына залал келтірмеуге тиіс.
4. Кедендік бақ ылауды жү зеге асырушы кеден органының лауазымды адамы кедендік бақ ылау нысанына жә не жеке тұ лғ аларды, тауарлар мен кө лік қ ұ ралдарын ө ткізу ерекшелігіне қ арай кедендік бақ ылаудың қ андай да бір техникалық қ ұ ралдарын қ олдану қ ажеттілігін айқ ындайды.
5.Кедендік қ адағ алау кезінде кедендік бақ ылаудың мынадай техникалық қ ұ ралдары қ олданылады:

1) кеден одағ ының кедендік аумағ ынан ө тетін автокө лік қ ұ ралдарын мемлекеттік тіркелген нө мір бойынша тіркеу жолымен автокө лік қ ұ ралдарын есептеудің автоматтандырылғ ан жү йесі;
Автокө лік қ ұ ралдарын есепке алудың автоматтандырылғ ан жү йесін қ олдану нә тижесі бойынша алынғ ан ақ парат кеден одағ ының кедендік шекарасын қ иып ө тетін автокө лік қ ұ ралдарын орталық тандырылғ ан есепке алу ү шін байланыс арналары арқ ылы кеден ісі саласындағ ы уә кілетті органғ а беріледі;

2) кедендік бақ ылау аймағ ындағ ы тауарларды, кө лік қ ұ ралдары мен жеке тұ лғ аларды кө збен қ арап бақ ылау жү ргізу ү шін қ олданылатын кө збен қ арап қ адағ алаудың техникалық қ ұ ралдары.

6. Кедендік қ арау мен кедендік тексеріп қ арау кезінде кедендік бақ ылаудың мынадай техникалық қ ұ ралдары қ олданылады:
1) кеден одағ ының кедендік шекарасы арқ ылы раиоактивті материалдарды заң сыз ө ткізуді анық тау мақ сатында кеден одағ ының кедендік шекарасы арқ ылы ө ткізілетін тауарларғ а, кө лік қ ұ ралдары мен жеке тұ лғ аларғ а қ атысты қ олданылатын радиациялық бақ ылаудың техникалық қ ұ ралдары;

2) кеден ісі саласындағ ы уә кілетті органғ а алынғ ан ақ паратты байланыс арналары бойынша бере отырып есепке алу жә не бақ ылау мақ сатында кеден одағ ының кедендік шекарасын кесіп ө тетін автокө лік қ ұ ралдарына қ атысты қ олданылатын кө лік қ ұ ралдарының салмақ тық жә не кө лемдік параметрлерін айқ ындау мен бейнебақ ылаудың автоматтандырылғ ан жү йелері;

3) қ ол жү гіне, контейнерлерге, кө лік қ ұ ралдарына, почта жө нелтімдеріне жә не жеке тұ лғ аларғ а салынғ ан контрабандалық тауарларды табу мақ сатында кедендік бақ ылау аймағ ындағ ы кеден одағ ының кедендік шекарасынан ө тетін тауарларғ ан, кө лік қ ұ ралдары мен жеке тұ лғ аларғ а қ атысты қ олданылатын, оның ішінде бейнелерді талдау жә не ө ң деу жү йелерімен жарақ талғ ан интраскопиялық тексеру техникасы;
4) кө лік қ ұ ралдарын, тауарлардың орамдарын ашусыз, бө лшектеусіз жә не зерттеу объектісінің тұ тастығ ын бұ збай, тауарлар мен кө лік қ ұ ралдарын тексеріп қ арау кезінде қ олданылатын іздеу техникалық қ ұ ралдары;
5) мынадай тауарларды қ арауды жү ргізу кезінде қ олданылатын сә йкестендірудің техникалық қ ұ ралдары:

бағ алы тастар мен металдардың сынамаларын сә йкестендіру ү шін бағ алы тастардағ ы сә улелердің сынуын талдау негізінде жұ мыс істейтін аспаптар жә не қ орытпаларды айқ ындаудың тү рлі ә дістерін пайдаланатын аспаптар қ олданылады. Бағ алы тастар мен металдарды ресімдеудің барлық жағ дайларында қ олданылады;

есірткіні, психотропты заттар мен прекурсорларды анық тау жә не (немесе) тексеру ү шін:

салфеткалардың кө мегімен микробө лшектерді жинау жә не оларды талдауды жү ргізетін детекторғ а салу, сондай-ақ детектордың компрессорын қ осу кө мегімен кү дікті учаскеден буларды талдау ә дісімен есірткі заттарының детекторлары мен экспресс-талдағ ыштар;
арнайы мө лдір ыдыстардағ ы есірткі заттарын тү сіне қ арай айыру ү шін ампулалар немесе ампулалардың жиынтығ ы;

жарылғ ыш заттарды тексеру кезінде кү дікті учаскелерден детектор компрессорының кө мегімен буларды жинау жолымен талдауды жү ргізу ү шін салфеткалармен микробө лшектерді жинау жә не оларды детекторғ а салу жолымен микробө лшектерді мен жарылғ ыш заттардың буларын талдау детекторлары пайдаланылады;

Қ атты, сұ йық жә не ұ нтақ тү ріндегі заттарды талдау ү шін ренгенофлуорэсценттік талдағ ыштар қ олданылады, осы аспаптармен жұ мыс бойынша қ ызметкерлерді арнайы оқ ыту қ ажет;

тауарлар мен кө лік қ ұ ралдарының салмақ тық мә нін айқ ындау ү шін ө лшеу аспаптары қ олданылады;

уақ ыт бірлігінде ө тетін тауардың кө лемін қ ашық тан ө лшеу ү шін энергия ресурстарын есептеудің аспаптары пайдаланылады, оларды ө лшеу нә тижелері кеден органдарының деректерді беру арналарымен байланысты ақ параттық жү йесіне жазылады;

тауарлар мен кө лік қ ұ ралдарын тексеру кезінде озонды ыдыратқ ыш заттарды анық тау ү шін идентификаторлар, детекторлар жә не хладагендерді талдағ ыштар пайдаланылады;

тексеру, оқ у, тү сіру ү шін, сондай-ақ электронды тиектеу-пломбалау қ ұ рылғ ыларын (электронды пломбаларды) санкцияланғ ан ашуды бақ ылау ү шін электронды тиектеу-пломбалау қ ұ рылғ ыларын (электронды пломбаларды) оқ у аспаптары пайдаланылады. Электронды тиектеу-пломбалау қ ұ рылғ ыларды (электронды пломбалардың) стационарлық, тасымалданатын жә не ұ тқ ыр аспаптары пайдаланылады;
кейіннен тауарғ а, орамағ а, транзиттік декларацияғ а, кө лік қ ұ ралдарына жапсырылатын затбелгілерге, ө зі жапсырылатын ленталарғ а ақ парат (штрих-кодты, мә тіндік ақ паратты, тү рлі графиканы) таң балау ү шін штрих-кодтың принтерлері пайдаланылады;

заттаң баларды, штрих-коды бар жапсырғ ыштарды сә йкестендіру ү шін штрих-кодтарды оқ у аспабы қ олданылады (штрих-кодтар сканері).
Сә йкестендірудің техникалық қ ұ ралдарын қ олдана тауарларды сә йкестендіру нә тижелері терең детілген зерттеу ү шін осы тауарларды сараптамағ а жіберу ү шін негіз болып табылады;
6) кеден органдарының лауазымды адамдары тү нгі жә не кү ндізгі уақ ытта кедендік бақ ылау аймағ ының жедел жағ дайын жә не кеден органдары ә кімшілік ғ имараттарының объектілерін қ адағ алау ү шін кедендік бақ ылау мақ сатында ү немі қ олданатын кө збен қ арап қ адағ алаудың техникалық қ ұ ралдары;

7) магнитті тасығ ыштарғ а (бобиналарғ а, пленкаларғ а, шағ ын кассеталарғ а, дискілерге, электрондық -есептеу машиналарының дискеталарына) жазылғ ан аудио ақ парат пен бейне ақ паратты қ арап шығ у, тың дау жә не ө шіру ү шін осы техникалық ақ парат тасығ ыштарды кедендік бақ ылау кезінде қ олданылатын аудио жә не бейне ақ паратты тасығ ыштарды бақ ылаудың техникалық қ ұ ралдары. Аудио жә не бейне ақ паратты тасығ ыштарды бақ ылаудың техникалық қ ұ ралдары шығ арылғ ан фотоү лдірлер мен киноү лбірлерді, слайдтар мен микрофиштерді кө збен қ арап бақ ылауды жү зеге асыру ү шін пайдаланылады.
7. Кеден органдары кедендік бақ ылау аймағ ында жедел байланысты қ амтамасыз ету ү шін, сондай-ақ далалық жағ дайларда жедел байланыстың техникалық қ ұ ралдарын қ олданады.

8. Кеден органдарының лауазымды адамдары интраскопиялық тексеру техникасын оны қ олдану бойынша арнайы оқ у курсын, сондай-ақ рентген сә улелерінің адам, ө сімдіктер мен жануарлардың ағ заларына, тірі микроағ залары бар азық -тү лікке ә сері бойынша оқ ытудан жә не радиациялық қ ауіпсіздік бойынша оқ ытудан ө ткеннен кейін қ олдануғ а қ ұ қ ылы.
9. Кедендік бақ ылаудың техникалық қ ұ ралдарын кеден органының лауазымды адамдары ө ндіруші зауыт қ оса берген техникалық деректерге, нұ сқ аулық тарғ а сә йкес пайдаланылады.

Интраскопиялық тексеру техникасы оның барлық техникалық мү мкіндіктерінің ерекшеліктерін, сондай-ақ зауыттың нұ сқ аулығ ына немесе техникалық ерекшелігіне сә йкес техникалық қ ауіпсіздік ережесі мен радиациялық қ ауіпсіздікті сақ тай отырып қ олданылады.
Іздеудің техникалық қ ұ ралдары тауарлар мен кө лік қ ұ ралдарына механикалық зақ ым келтірмей техникалық қ ауіпсіздікті сақ тай отырып қ олданылады.

Қ азақ стан Республикасына, яғ ни қ ұ қ ытық жағ дайына, қ ауыпсіздігіне, тә уелсіздігіне, егемендігіне қ ауыпы тө нбес ү шін Қ азақ стан Республикасының шекарасына, соның ішінде кеден шекарасына аса ү лкен кө з салынады. Бұ л кезде Қ азақ стан Республикасының кеден шекарасы арқ ылы ө тіп жатқ ан тауарларына жә не траснпорттық қ ұ ралдарына кедендік бақ ылау арқ ылы қ ұ қ ық бұ зушылық тарды тоқ тату жә не болдырмау ү шін ә ртү рлі ә рекеттер жасалуда.

Қ азақ стан Республикасының Кеден кодексі бойынша кеден бақ ылауын жү ргізген кезде адамның ө мірі мен денсаулығ ына, жануарларғ а, ө сімдіктерге жә не тауарларғ а қ ауыпсыз техникалық қ ұ ралдар пайдалынады.

Осындай техникалық қ ұ ралдарының жиынтығ ын «кедендік техника» деп атайды.

Кедендік техника дегеніміз – жү йелендірілген кеден органдарына жү ктелген мақ саттарды қ амтамасыз ету ү шін арналғ ан техникалық қ ұ ралдарының жиынтығ ы.

Кедендік техника келесі мақ саттардан тү рады:

- тауарларғ а, транспорттық қ ұ ралдарғ а жә не кедендік шекарадан ө туші тұ лғ ағ а кедендік бақ ылауды жү ргізуге арналғ ан қ ұ ралдар;

- қ ылмыстарды ашу мақ сатында қ олданатын криминалистикалық техникалық қ ұ ралдар;

- тауарлардын идентификация мақ саттарын шешетің кедендік сараптау техникалық қ ұ ралдар;

- басқ ару, технологиялық жә не т.б. мақ саттарды қ амтамасыз етуге арналғ ан ақ параттық жә не байланыс қ ұ ралдар;

- ақ параттарды беру, іздеуі жинақ тау, сақ тау жә не алуғ а арналғ ан кеден қ ызметің ақ параттандыру қ ұ ралдары;

- кеден органдарын қ орғ ау жә не жеке қ ауыпсыздық ты қ амтамасыз ету техникалық қ ұ ралдар;

- жедел-іздестіру қ ызметінің мақ саттарын шешуге арналғ ан техникалық қ ұ ралдар (арнайы техника);

- кедендік іс жү ргізу техникалық қ ұ ралдар (ұ йымдастыру техника).

Кедендік техниканың негізін жә не ең басты ролін атқ аратын кедендік бақ ылаудың техникалық қ ұ ралдары болып есептеледі (КБТҚ).

Кедендік бақ ылаудың техникалық қ ұ ралдарын пайдалану нә тижесінде кедендік бақ ылаудың ә рі қ арай жү ру процессі шекара арқ ылы тү рлі объектілерді ө ткізу кезінде кө рінеді. Бұ л техника тасымалданатын объектілердің қ ұ жаттардың дү рыстығ ын жә не дә лелдігін растайды, тауарлардың, транспорттық қ ұ ралдардың сапасына сә йкестігі - рә сімделінген қ ұ жаттарғ а сай болуын, тауарлардың сыртқ ы экономикалық тауар номенклатурасының топталуына сай болуын, сонымен қ атар кеден бажы салық тарын, тө лемдерін, кедендік статистикасы мен валюталық бақ ылауын нақ тылы жү ргізуге кө мек кө рсетеді.

Кедендік бақ ылауды жү ргізу процессінде кедендік бақ ылаудың техникалық қ ұ ралдары арқ ылы бақ ыланатын объектілерде жасырынды жерлердің жә не жасырындылар кө рінеді. Кедендік бақ ылаудың техникалық қ ұ ралдарымен жә не криминалистикалық қ ұ ралдар кедендік қ ұ қ ық бұ зушылық тарды ұ дайы тауп алу, ұ стап алу жә не ескертуге ық пал етеді.

Кедендік бақ ылаудың техникалық қ ұ ралдарын анық білу жә не ұ дайы пайдалану ү шін кедендік бақ ылау объектілерін топтау олардың бағ ытына, тү рлеріне, мө лшеріне, салмағ ына, бақ ылаудану ерекшеліктеріне жә не т.б байланысты, себебі осы объектілердің мағ луматтары жедел – техникалық бақ ылаудың маң ызын белгідейді.

Кедендік органдарының жедел мақ саттарын ескере ала отырып, яғ ни кедендік бақ ылаудың объектілерінің тү рлері жә не осы объектілерге жасалатын бақ ылаудың тә сілдері жө нінде кедендік бақ ылаудың техникалық қ ұ ралдырының жиынтығ ын кө з алдына салуғ а болады. Оларды кластарғ а, топтарғ а жә не ә ртү рлі жедел мақ саттарына орай бө луге болады.

Қ азіргі кездегі кеден ісін ұ йымдастыруда кеден органдарын кедендік бақ ылаудың техникалық қ ұ ралдарын дамытуды, оның кеден саласында функциясын кү шейтуді жә не инфрақ ұ рылымды қ алыптастырып дамытуды кө здейді, осы жағ дайлар кеден қ ызметін жалппылама қ амтамасыз етуді жә не қ ұ қ ық бұ зушылық болғ ан жағ дайда ә сері анық кө рінеді. Осы барлық факторлар кеден ісін ұ йымдастырудың сапалы жағ дайына, нә тижелігіне ү лкен кү шін салады. Жоғ арыда айтылғ андар менің таң дағ ан жұ мысымның актуалды проблемасы деп айтуғ а болады.