РНК- интерференция үрдісінің механизмін сипаттаңыз.

Таяу арада ашылғ ан РНҚ -интерферециясының негізі- ұ зын екі тізбекті РНҚ -ның, немесе шпилькалы РНҚ -ның оларғ а гомологты болып келетін реттілігі бар гендердің экспрессиясының тежелуінде жатыр.

ИНтерфереция кезінде ДИСЕР Эндонуклеазасы осындай ұ зын 2 тізбекті РНҚ -ны ұ зындығ ы 21-22 жұ п нуклеотидтен тұ ратын қ ысқ а 2 тізбекті РНҚ -ғ а дейін ыдыратады. ОСы қ ысқ а 2 тізбекті РНҚ қ ұ рамында 2 нуклеотидтен шығ ың қ ы келген 3 штрих – ұ штары болады. Содан АРМИТ-АГ РНҚ – геликазасымен осы екі тізбекті РНҚ ыдырайды. Кейін пайда болғ ан бір тізбекті РНҚ -олигонуклеотидтерінде бірнеше ә р тү рлі белоктардан тұ ратын РИСК комплексі жинақ талады. Екі олигонуклеотидтің кайсысы РИСК комплексінің қ ұ рамына кіретіне тарқ атылуы сатысында анық талады: комплекс қ ұ рамына дуплекстегі 5 штрих ұ шының тұ рақ тылығ ы тө мен жә не оң ай тарқ атылатыны кіреді. РИСК - комплексінің қ ұ рамына АРГОНАУТ белогы кіреді, ол РНҚ – интерференциясының кө мегімен реттелетін белгілі мРНҚ мен иқ РНҚ арасындағ ы комлементарлы сә йкестигі қ амтамасыз етеді. мРНҚ мен иқ РНҚ арасындағ ы дә лме –дә л комплеметарлы сә йкестік болғ ан кезде мРНҚ – ның эндонуклеазалық деградациясы жү реді, ал сә йкестік толық емес кезінде РНҚ трансляциясы тоқ татылады, бірақ осы процестердің молекулалық егжей тегжейі қ азіргі таң да анық талмағ ан. РНҚ интерферециясы хроматин қ ұ рылымы мен оның конденсация дең гейін реттеуі мү мкін.

65)Гендік мутациялардың молекулалық негіздері. Таутомерлі ауысулар жә не мутацияланудың себептері.

Мутация деп хромосомалар мен жеке гендердің ө згеруін айтады. Гендік мутация хромосоманың белгілі бір бө лігіндегі ДНҚ молекуласындағ ы нуклеотидтердің ө згеруінің нә тижесі болып табылады. Гендік мутациялар доминантты, жартылай доминантты, рецесиивті болады.

Гендік мутацияларды тура жә не кері деп топтастырады. Бастапқ ы тү рінен жаң асына ө згеріс тудыратын мутацияны тура мутация деп атайды. Кері мутация мутаннты тү рден жабайы тү рге қ арай жү ретін реверсия болып есептеледі. Тура мурация кө біне рецессивті, ал керілер доминантты болып келеді.

Гендік мутациялардың молекулалық негіздері.

Гендік мутациялардың механизмдерін тү сіну ү шін генннің жабайы тү рі мен мутантты геннің нуклеотидтік тізбектерін білу керек. Оларсыз ДНҚ қ ұ рылымындағ ы ө згерістер мен мутация тудыратын факторлар арасындағ ы байланысты тү сіну мү мкін емес.

Негіздердің алмасуы кө бінесе бір пуриннің екінші пуринмен немесе бір пиримидиннің басқ асымен орын ауыстыруы арқ ылы жү реді. Мұ ндай орын ауыстырулар транзициялар деп аталады. Сонымен бірге пуриннің пиримидинмен немесе керісінше пиримидиннің пуринмен орын ауыстыруы да мү мкін. Нуклеотидтер жұ бының мұ ндай орын ауыстыруы трансверсиялар деп аталады.

Таутомерлі ауысулар жә не мутацияланудың себептері.

Транзиция ДНҚ репликациясы кезінде негіздердің таутомерлі тү рлерінің болу мү мкіндігіне қ арай жү реді. Мысалы, аденин кә дімгі аминдік қ алпында тиминмен жұ п қ ұ райды, ал сирек кездесетін иминдік қ алпында ол цитозинмен жұ птасады.Адениннің бұ л таутомерлі ауысуы келесі репликация кезінде AT> GC транзициясының болуын қ амтамасыз ете алады.

ДНҚ репликациясы кезінде Негіздердің таутомерлі формалары комплементарлы емес негіздермен жұ птасып, келесі репликация процесінде осы дұ рыс емес жұ птасқ ан негіздер комплементарлы пуринмен немесе пиримидинмен байланысады, нә тижесінде транзция пайда болады.

66)ДНҚ денатурациясы мен ренатурациясы.

Нуклеин қ ышқ ылдарының қ асиеті кө п жа, дайда сутекті байланыстардың ерекше табиғ атымен анық талады. ДНҚ -ның қ ос тізбегін тұ рақ тандыратын сутекті байланыстар мен кең істіктегі ө зара байланыстар ә лсіз болып келеді, осығ ан байланысты салыстырмалы тү рде аз ә сер ету кезінде қ остізбектің ажырауы жү реді, бұ л процесті денетурация немесе балқ у деп атайды. Егер ДНҚ -ны аз ғ ана қ ыздырып, бө ліп алатын болса, онда екі тізбек денатурацияланып, тарқ атылады. Комплементарлы біртізбекті ДНҚ молекласының қ оспасын баяу суытқ ан кезде олар қ айта қ остізбекті қ ұ райды. Молекулалық қ ұ рылымның осынай ө згерісін ДНҚ ерітіндісінің оптикалық тығ ыздығ ын спектрофотометрде 260 нм толқ ын ұ зындығ ында ө лшеу кезінде байқ ауғ а болады. ДНҚ денатурациясы мен тарқ атылуы кезінде оптикалық тығ ыздық жоғ арылайды.

Ультра кү лгін диапазонда денатурациялағ ан жә не қ остізбекті ДНҚ -ның сің іру спектрі интегралды интенсивтілігі бойынша елеулі ерекшеленеді. Яғ ни гипохромды эффект байқ алады. ДНҚ -ның денатурациясы кезінде гипохромды эффекттің мө лшері бастапқ ы спектр интенсивтілігінің 10-20 пайызын қ ұ райды.Температураның жоғ арлауына байланысты ДНҚ ерітіндісінің оптикалық тығ ыздығ ының жоғ арлауы гиперхромды эффект деп аталады.ДНҚ денатурациясы кезінде оптикалық тығ ыздық тың ө згересін 260-280 нм толқ ын ұ зындығ ында тіркеу ың ғ айлы, осы толқ ын ұ зындығ ында азоттық негіздердің сің ірілуі жоғ ары жә не олар нуклеин қ ышқ ылдарында азоттық негіздердің сің ірілуі жоғ ары жә не олар нуклеин қ ышқ ылдарында негізгі хромофорлы топ болып табылады.