Антикодондар және аминоацил-тРНҚ-ның синтезделу барысы

Антикодон-тРНК-ның 3 нуклеотидтен тұ ратын бө лшегі.Ол и-РНК-ның 3 нуклеотидін тани алады жә не онымен байланысады. Кодон мен антикодонның арнайы байланысуы трансляция кезінде рибосомада ө теді. Ол аминқ ышқ ылдарының жаң а синтезделіп жатқ ан полипептидтерде дұ рыс орналасуын қ амтамасыз етеді.Антикодондық иінде антикодон, яғ ни нуклеотидтердің ерекше триплеттері болады, ол мРНК-ның тиісті кодонына кері параллельді бағ ытта комплементарлы болып, негіздер жұ бын қ ұ ра алады.

Аминқ ышқ ылының тиісті тРНК молекуласымен ковалентті байланысы арнайы фермент –амниоцил тРНК синтетазаның қ атысуында жү реді. Бұ л процесс 2 кезең дң жү реді. 1-ші кезең бұ л аминқ ышқ ылының АТР кө мегімен активтенеді. Осы кезең де аминқ ышқ ылы АТР-пен ө зара ә серлесу барысында активтене тү седі де, аминоациладенилді қ ышқ ылғ а айналады.2-ші кезең де активтенген аминқ ышқ ылы тиісті тРНК-ның 3’ұ шына ауысады.Тиісті тРНК-ғ а келіп қ осылғ аннан кейін, аминқ ышқ ылы енді амниоцил тРНК-ның айырық шылығ ын анық тауғ а қ атыспайды.

Амниоцил тРНК синтетазалар –бұ л 1 аминқ ышқ ылын танитын жоғ арды спецификалды ферменттер.Аминқ ышқ ылына сә йкес тРНК жинағ ын изоакцепторлы тРНК деп атайды.

56. ДНҚ -зақ ымдарының жойылуы: репарация жү йесі.

l Репарация процесінің екі типі бар:

l 1) қ ұ рылысының қ айтадан қ ұ рылуына репликацияны қ ажет етпейтін.

l 2) нуклеотидтердің жойылунан жә не осы аймақ та репликация жолымен ресинтез.

l Репарация процесінің екі типі бар:

l

l 1) қ ұ рылысының қ айтадан қ ұ рылуына репликацияны қ ажет етпейтін.

l 2) нуклеотидтердің жойылунан жә не осы аймақ та репликация жолымен ресинтез

l.

l Алкилденетін агенттер ә серінен ДНҚ да О6-метил- жә не О6-алкил бар гуанин қ алдық тары тү зіледі.

l Осындай гуаниндердің модифицирленген қ алдық тары ферменттер ә серінен деалкилденеді жә не олар бактерия мен сү тқ оректілердің жасушаларында кездеседі.

l О6-метилгуанин-ДНҚ -алкилтрансфераза алкилді топтардың сульфгидрилді топтардың цистейнді қ алдық тар ферменттеріне катализдейді. Сонымен қ атар акцепторлы белок инактивацияланады.

l ДНҚ ны ультрафиолетті жарық пен сә улелендіргенде пиримидинді негіздер арасында циклобутанды димерлер пайда болады.

l Бұ ндай байланыстар ДНҚ репликациясын тоқ татып тастайды.

Пиримидинді димерлерді жоюдын жолы ферменттердің кө мегімен мономерлерге айналдыру

l Модифицирленген нуклеотидтер орын ауыстыруының тө рт этапы.

l 1. Фермент нуклеотидті танып, полинуклеотидті тізбекте қ ияды жә не жақ ын модифицирленген негіз бен дезоксирибоза арсындағ ы гликозидті байланысты бұ зады

l 2. Экзонуклеаза модифицирленген нуклеотидті жояды.

l 3. Жойылғ ан аймақ 3'-ОН-ұ шынан бастан синтезделінеді, матрица ретінде қ арама қ арсы тізбекті қ олданады.

l 4. Репарация нә тижесінде пайда болғ ан ажырау ұ штары ковалентті байланыстың қ айта қ ұ рылуымен байланысады.

l Депуринизация немесе депиримидинизация болғ ан сайттарда АР(апуриновые и апиримидиновые)-эндонуклеаза деп аталатын ферменттермен байланысады.

l Кейбір АР-эндонуклеазалар АР сайттар бө лігінен 3'- тізбегін қ ияды, ө згелері 3'- жағ ынан диэфирлі байланысты қ ияды.

l Фосфодиэфирлі байланыстардағ ы ажырау экзонуклеазаларғ а қ алғ ан қ алдық тарды жоюғ а кө мектеседі сонымен қ атар, жойылғ ан бө лікті ресинтездеуге.

l Тиминди димер репарациясы келесі екі ә дістін бірімен қ аранғ ылық та жү реді. Е. coli жасушаларында ү ш полипепти д синтезделінеді олар uvrA, uvrB и uvrC гендерімен коделенеді. иvrАВС-эндонукле аз ферментті комплекс тү зеді.

l 5'- жағ ынан 3'-жағ ынан сегіз фосфодиэфирлі байланыс пиримидинді байланысты қ ұ райтын бұ л фермент ДНҚ тізбегін қ ияды.

l
Зақ ымдалғ ан аймақ тың жойылуы геликаза ферментімен катализденеді жә не uvrD генімен коделенеді.

l Нә тижесінде тимин димері жойылады жә не 12 нуклеотидтер.

l Пайда болғ ан пробелдер Pol I кө мегімен қ алпына келеді, ДНҚ -лигаза екі кө рші тізбекті ө осып репарацияны аяқ тайды.

l Репарация пиримидинді димер-N-гликозилазалар ә серінен пайда болады, апиримидинді сайтты.

l Гликозидті байланыс тимин жә не дезоксирибоза арасындағ ы байланысты тимин димері 5'-ұ шында ал 3'-ОН-тобы дезоксирибозада қ алатындай етіп қ ияды.

l Пайда болғ ан 3'-АР-ұ шы ДНҚ -полимераза 3'-5'-экзонуклеаза белсенділігімен отщепляется, кейн ник трансляция жолымен жә не лигированиямен тимин димеріндегі нуклеотид жойылады. Бос орындар толтырылады.

57.Ақ уыздар. Ақ уыздардың қ ұ рылымы, қ асиеттері жә не қ ызметтері.

1. Белоктар — ө зара ковалентті пептидтік байланыстармен байланысқ ан аминқ ышқ ыл қ алдық тарынан тұ ратын полимерлі молекулалар (полипептидтер). Белок қ ұ рамына ә р тү рлі 20 аминқ ышқ ылдары кіреді.
2. Барлық амин қ ышқ ылына ортақ химиялық топ: кө міртегінің орталық атомымен (ɑ -кө міртегі атомы) байланысқ ан карбоксильді тобы (СООН) мен амин тобы (NH2) болса, ә рбір амин қ ышқ ылына тә н ерекше бү йір тізбегі болады.

Пептидтік байланыс бір амин қ ышқ ылының карбоксил тобы мен келесі аминқ ышқ ылының амин тобы арасындағ ы химиялық байланыс нә тижесінде қ ұ рылады

Белок қ ұ рамына кіретін 20 аминқ ышқ ылдарын химиялық қ ұ рылысы жә не бү йір радикалдарының қ асиетіне байланысты жіктейді.

ПОЛЯРЛЫ ЕМЕС ТОП (гидрофобты) 10 аминқ ышқ ылынан тұ рады.

-R-тобы алифатты кө мірсу (5 аминқ ышқ ылы) – аланин, валин, лейцин, изолецин, пролин.

-Ароматты сақ иналы (2 аминқ ышқ ылы) - фенилаланин, триптофан

-Қ ұ рамында S бар (2 аминқ ышқ ылы) – метионин, цистеин жатады.

Аталғ ан барлық а.қ. суда ерігіштігі ө те тө мен, олардың R-тобы сумен байланыспайды.